سیمای خواهر در بیان برادر

«امام‌زادگان» تربیت‌شده در مکتب اهل‌بیت (ع) همانند خود امامان، اسوه حسنه‌اند و باید آنان را شناخت و از آنان پیروی کرد. بهترین گزارش درباره ابعاد شخصیت امام‌زادگان، درون سخنان اهل‌بیت نهفته است. حضرت فاطمه‌معصومه (س) از امام‌زادگان تربیت‌یافته در خانه اهل‌بیت (ع) هستند. ایشان در رفتار و گفتار به اخلاق اهل‌بیت و سیره امامان (ع) آراسته شدند و برای بشریت الگو و سرمشق هستند. لازم است زنان مسلمان پیرو اهل‌بیت (ع) از ایشان درس بگیرند و در راه سعادت و کمال گام بردارند.

بهترین منبع برای بازشناسی شخصیت حضرت فاطمه‌معصومه (س)، کلام امام‌رضا (ع) درباره این بزرگوار است. این سخنان برادر درباره خواهر، گزارشی واقعی و درست و یک مرجع معتبر علمی است. بی‌تردید بیان برادری که معصوم و پاک از اشتباه و گناه است، منبع قطعی و نهایی داوری درباره شخصیت حضرت فاطمه‌معصومه (س) است. از سخنان امام‌رضا (ع) درباره شخصیت حضرت فاطمه‌معصومه (س)، می‌توان پی به راز‌های پنهان و درجات و مقام دختر امام‌موسی‌بن‌جعفر (علیهماالسلام) برد.

در این نوشتار، تنها از زیارت‌نامه حضرت فاطمه‌معصومه (س) که از امام‌رضا (ع) صادر شده است، در شناسایی این بانوی نمونه استفاده می‌شود. سعد قمی گفته است: «امام‌رضا (ع) به من فرمودند یاسعد! عندکم لنا قبر؛ در نزد شما قبری از آن ماست. عرض کردم جانم فدای شما! قبر فاطمه، دختر امام موسی‌بن‌جعفر (علیهماالسلام)، را می‌فرمایید؟ امام فرمودند «نعم من زار‌ها عارفا بحق‌ها فله الجنه»؛ آری! هرکه عارف به حق او باشد و او را زیارت کند، بهشت برای اوست». در ادامه این گفت وگوی امام‌رضا (ع) و سعد، زیارت‌نامه معروف حضرت فاطمه‌معصومه (س) پدید آمد. (کامل‌الزیارات ابن‌قولویه قمی، ص ۳۲۴).

در همین جمله آغاز زیارت‌نامه «آداب» و «پاداش»، زیارت حضرت معصومه بیان شده است. زیارت بامعرفت آن حضرت، پاداش بهشت دارد، بنابراین شناخت شخصیت فاطمه‌معصومه (س) برای رسیدن به پاداش زیارت، لازم است. زائر عارف این زن نمونه درمیان اهل‌بیت (ع)، اهل بهشت خواهد بود. باید با رفتار و گفتار حضرت فاطمه‌معصومه (س) آشنا شد و ایشان را سرمشق و اسوه قرار داد. گرچه آن حضرت از چهارده‌معصوم نبودند، رشد و کمال ایشان نشان داد که غیرمعصوم نیز می‌تواند با خودسازی و تربیت، «انسان کامل» شود.

شناخت حضرت معصومه (س)، شناخت انسان اسوه و انسان با ایمان عالی و شناخت سیمای بانوی برتر جهان اسلام است. حضرت فاطمه‌معصومه (س) شخصیتی است که امام‌رضا (ع) شناختشان را برای رشد و کمال، لازم شمرده‌اند. معرفت و زیارت برتر، ازهم جدایی‌ناپذیرند. حضرت فاطمه‌معصومه از نسل حضرت فاطمه‌زهرا (س) بودند و مادرشان را الگوی خویش قرار دادند و با خودسازی به آنجا رسیدند که امام معصوم، امام‌رضا (ع)، معرفت حق ایشان را لازم شمرده‌اند و برای زائر عارف به حق آن بانوی بزرگوار، پاداش بزرگ بهشت را بیان کرده‌اند.

حضرت فاطمه‌معصومه (س) در عمل نشان‌دهنده رفتار و گفتار فاطمی شدند و شناخت ایشان، شناخت مادرشان، حضرت فاطمه‌زهرا (س)، است. زیارت خوبان و پاکان، دیدار با ابرار و صالحان است و راه‌ورسم رستگاری و سعادت را می‌آموزد. امام‌رضا (ع) در پایان این زیارت‌نامه نیز فرموده‌اند‌: «یا فاطمه اشفعی لی فی الجنه فان لک عندا... شانا من الشان؛‌ای فاطمه! برایم در بهشت، شفاعت نما؛ زیرا برای تو در پیشگاه خداوند، شأن عالی و جایگاه مهمی است». (بحارالانوار، ج ۱۰۲، ۱۶۷).

از این بخش پایانی زیارت‌نامه‌ای که امام‌رضا (ع) برای زیارت خواهر خویش به سعد قمی آموزش داده‌اند، می‌توان به شخصیت بزرگ الهی حضرت فاطمه‌معصومه (س) پی برد. در این فراز زیارت‌نامه، امام‌رضا (ع) از خواهر بزرگوار خویش درخواست شفاعت در بهشت می‌کنند. امام‌رضا (ع) که خود رکن و محور شفاعت در بهشت هستند، در این عبارت، حضرت فاطمه‌معصومه (س) را شایسته و اهل شفاعت شمرده‌اند و آموزش توسل به اهل‌بیت (ع) داده‌اند.

توانایی شفاعت، ریشه در درجات معنوی افراد دارد و انسان‌ها با خودسازی و سیره و سلوک و کسب درجات عالی کمال، حق شفاعت را به‌دست می‌آورند. جایگاه حضرت فاطمه‌معصومه (س) در نگاه امام‌رضا (ع)، آن‌قدر والاست که ایشان را واجد حق شفاعت می‌شمارند و آموزش تقاضای شفاعت از آن حضرت را می‌دهند. براساس همین فراز از زیارت‌نامه، حضرت فاطمه‌معصومه (س) در پیشگاه خداوند از شأن و پایگاه و موقعیت ارزشمندی برخوردار هستند. باید امتیاز‌های این شخصیت و ویژگی‌های این جایگاه را شناخت و به آن آراسته شد.