واگرایی و تقلیل درک سیاست گذارانه در توسعه نگارخانه‌ها

انسان به عنوان موجودی خلاق، زیبادوست و برخوردار از عاطفه و احساسات، همواره دل درگرو هنر داشته است و خواهد داشت. کیفیت و ارتقای وضعیت زندگی همه ما وابسته به بازتاب‌های گوناگونی از حقیقت است که با زبان و ابزار‌های هنری دریافت می‌کنیم.

متولیان و مدیرانی که در جایگاه سیاست گذاری و برنامه ریزی زیست روزمره و جاری مردم هستند، همواره در حوزه پیوست هنری اقدامات و کنش‌های خویش مسئول بوده اند و باید برای آن ایده و برنامه از پیش تعیین شده‌ای داشته باشند.

تحول و دگرگونی پرشتاب جهان، پیچیدگی و سخت شدن زندگی‌های معاصر، فشردگی اوقات فعالیت افراد گوناگون و حتی دور شدن از معنویات حاصل نگره‌های مدرنیته، فضایی پرآشوب، اضطراب و ناآرامی را برای انسان امروزین ایجاد کرده است.

در چنین شرایطی بهره بردن از زبان هنر برای انتقال ارزش‌های اصیل فرهنگی و معرفتی هر جامعه به گونه‌ای غیرمستقیم، اما در دسترس و وسیع، یک اصل تردیدناپذیر است. هنر می‌تواند بر بنیاد بهره بردن از معارف و مبانی عمیق دینی و اخلاقی از یک سو و بهره بردن از قالب‌های گوناگون و چندوجهی هنری سرگرمی ساز و جذاب، زمینه برقراری آرامش را در جامعه فراهم آورد.

حقیقت این است که بنیادی‌ترین ارزش‌های هر جامعه که تنها در صورت ماندگاری، ایفای نقش اساسی خواهند کرد، در سایه فراورده‌های هنری معنابخش و اثرگذار خواهند بود؛ بنابراین بایسته است محیط و فضای زیست انسان، بستر تحقق این امر مهم قرار گیرد. آشکارا هنر زمانی اثرگذاری پیوسته و دائم خواهد داشت که همواره و بدون فاصله در تعامل و رابطه با اعضای جامعه باشد.

امروز زیست شهری و تحولات شغلی و نقش‌های اجتماعی وضعیتی را فراهم آورده است که اعضای جامعه بیشترین اوقات خویش را در همین محیط‌های گوناگون و رنگارنگ شهری سپری می‌کنند. ازاین رو مهم‌ترین فضا برای سامان دادن هنر و در معرض قرار دادن آن همین محیط‌های شهری است. درواقع عرضه شدن هنر‌های گوناگون در شهر اصلی است که باید به آن توجه کرد و برای آن ایده‌ها و برنامه‌هایی طراحی کرد. مبلمان شهری، بهره بردن از نمایش در فضا‌های شهری و مواردی ازاین دست نمونه‌هایی هستند که باید به آن‌ها توجه جدی کرد.

در شرایطی که امروزه هنر به خودی خود چندان در خانه‌های ما راه ندارد، نیازمند این هستیم که مدیران و راهبران اجرایی، زمینه‌ای فراهم آورند تا در معرض هنر‌های گوناگون قرار گیریم.

هنر‌های تجسمی یکی از اصیل‌ترین و کهن‌ترین شاخه‌های هنری هستند که همواره در درازنای تاریخ با انسان همراه بوده اند. هنر‌های تجسمی همچون نقاشی در جامعه امروز ما هنر‌هایی خاص و شاید گران قیمت به نظر می‌رسند و به همین دلیل با عموم مردم رابطه برقرار نمی‌کنند.

راهکار حل این مشکل آشنا کردن مردم با این آثار است تا در گام‌های بعدی بتوان هنر‌های تجسمی را به درون خانه و زندگی مردم هدایت کرد. نگارخانه‌ها مهم‌ترین و تخصصی‌ترین فضا برای ارائه و نمایش آثار تجسمی برای مردم هستند.

حقیقت این است که نگارخانه‌ها بر اساس تعریف و قانون فضایی برای ارائه و فروش آثار هنر‌های تجسمی به مردم هستند، اما به دلیل ناآشنایی مورد اشاره و مباحث اقتصادی سنگین، معمولا افراد حقیقی و سرمایه گذاران میل و رغبتی برای ورود به این عرصه ندارند؛ زیرا عملا توان اداره و نگهداری از یک نگارخانه و پرداخت هزینه‌های آن را -به دلیل مطمئن نبودن از بازگشت مالی- ندارند.

در چنین شرایطی حتی ممکن است برخی سرمایه گذاران و فعالان این حوزه برای جبران مشکلات مالی از حوزه تخصصی فعالیتی خویش خارج شوند که این مسئله درنهایت کارکرد نگارخانه را زیر سؤال خواهد برد.

اکنون در چنین شرایطی با توجه به بایستگی و اهمیت اصل موضوع، واجب است نهاد‌های دولتی و حاکمیتی به میدان آیند و این خلأ جدی را برطرف کنند. تأسیس فضا‌های نگارخانه‌ای و زمینه سازی برای ارائه آثار هنر‌های تجسمی به مردم یکی از وظایف امروز نهاد‌های دولتی است.

امروز تنها نهاد دولت است که امکان و قدرت جانمایی و ساخت و تأسیس یک نگارخانه استاندارد، برپایی نمایشگاه‌های باشکوه، اطلاع رسانی مناسب به مخاطب و فضاسازی برای حضور ایشان و همکاری و تعامل با بخش دولتی و خصوصی برای خرید آثار را دارد. امروز برخی نهاد‌ها همچون شهرداری و اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی یا دیگر دستگاه‌ها صاحب برخی نگارخانه‌ها در شهر هستند، اما متأسفانه برنامه ریزی و سیاست گذاری کلان برای فعال سازی آن‌ها و تحقق حضور گسترده مردم و زمینه سازی ارتقای ارزش‌های فرهنگی به وسیله آن‌ها صورت نمی‌گیرد. حتی در مواردی شاهدیم که برخی از این نگارخانه‌ها رو به تعطیلی اند یا هیچ فعالیتی ندارند.

اتفاقا بر اساس رویکرد عدالت توزیعی، وسعت شهر مشهد مقدس و جمعیت عظیم مجاوران و انبوه زائران ایرانی و غیر ایرانی نیاز به توسعه نگارخانه‌ها در این شهر بیش از هر شهر دیگری است. به نظر می‌رسد در زمینه سیاست گذاری و اولویت‌های فرهنگی در نهادهایی، چون شهرداری از یک سو دچار مشکل هستیم و از دیگر سو با خلأ هماهنگی و برنامه ریزی میان دستگاه‌هایی که امکان فعال شدن در این بخش را دارند، مواجه هستیم.

حال آنکه ورود هدفمند شهرداری و دیگر نهاد‌های برخوردار از اعتبارات ملی در ساخت و تسهیل توسعه نگارخانه ها، فرصتی بی نظیر برای ارتقا و نشر فرهنگ زیارت خواهد بود که ان شاءا... با همت و کوشش مدیران دغدغه‌مند به نتیجه خواهد رسید.