جایزه ملی پاسداشت زبان فارسی

در ماده الحاقی۴۱ لایحه برنامه هفتم توسعه کشور (۱۴۰۳ تا ۱۴۰۷)، سه بند به زبان فارسی اختصاص دارد. در بند نخست گفته شده است که فرهنگستان زبان و ادب فارسی باید با همکاری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و دیگر نهاد‌های مرتبط، آیین نامه «جایزه ملی پاسداشت زبان فارسی» را تدوین کند و به تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی برساند.

در بند دیگر به بازنگری قانونی تأکید دارد که در مجلس پنجم به تصویب رسیده بود؛ اما تاکنون به لحاظ اجرایی کاستی‌هایی داشته است و آن قانون «ممنوعیت به کارگیری اسامی، عنوان‌ها و اصطلاحات بیگانه» است. این بند از فرهنگستان زبان وادب فارسی خواسته است برای بازنگری، روزآمدسازی و اصلاح آن قانون و آیین نامه‌های اجرایی آن چاره‌ای بیندیشد.

بند سوم این لایحه موضوع نسبتا جدیدی است. در این بند «معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش بنیان رئیس جمهور» مکلف است با همکاری فرهنگستان زبان وادب فارسی و وزارتخانه‌های فرهنگ و ارشاد اسلامی، ارتباطات و فناوری اطلاعات و علوم، تحقیقات و فناوری با نظارت مرکز ملی فضای مجازی طی اجرای برنامه، اقدامات لازم را درباره تأمین و تقویت زیرساخت‌های فناورانه توسعه خط و زبان فارسی در فضای مجازی (از قبیل پیکره بندی داده، پردازش زبان طبیعی، واژه سازی، واژه پردازی، خط و قلم، مترجم ها، مبدل ها، تشخیص صدا و دستیار صوتی) انجام دهد.

موضوع بند اول، یعنی اهدای جایزه زبان فارسی چندان تازگی ندارد. پیش از این بار‌ها جایزه فردوسی و جایزه زبان فارسی در جشنواره‌هایی که به مناسبت یادروز فردوسی و روز پاسداشت زبان فارسی (بیست وپنجم اردیبهشت) برگزار می‌شده، اهدا شده است؛ چه پیش از اینکه این روز فقط روز فردوسی بود و چه در سال‌های اخیر که روز پاسداشت زبان فارسی هم به آن روز افزوده شد. به هر حال این جایزه چه به نام فردوسی یا زبان فارسی در این جشنواره‌ها داده می‌شد که این جایزه‌ها معمولا پسوند «بین المللی» و «جهانی» را نیز با خود داشت. جایزه به کسانی داده می‌شد که در رشته‌های مختلف ادبی و هنری و علمی و در حوزه فردوسی و شاهنامه پژوهی و زبان و ادبیات فارسی کوشش‌های درخوری داشته اند، از دکتر جلال خالقی مطلق گرفته تا شهرام ناظری.

مرداد ۸۹ بود که رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی از اهدای جایزه جهانی فردوسی گفت. در سال ۹۵ برای برنامه‌های اصلی روز ملی بزرگداشت فردوسی و پاسداشت زبان فارسی، به اهدای جایزه بین المللی فرهنگی و هنری فردوسی به بزرگان ادب و زبان فارسی جهان اسلام اشاره شد. بماند که پیشینه این جایزه به صورت غیررسمی به حدود دو دهه پیش برمی گردد.

به یاد بیاوریم که در این سال‌ها بحث اهدای جایزه جهانی فردوسی به ابتکار ایران و با همکاری یونسکو هم مطرح بود و البته به جایی نرسید؛ و نکته پایانی اینکه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برای پاسداشت زبان فارسی در سال ۱۴۰۱، نخستین دوره جایزه «قند پارسی» را اهدا کرد و امسال نیز این جایزه که عنوانی جهانی داشت، به برگزیدگان اهدا شد.

بااین حال به نظر می‌رسد این بند از برنامه هفتم بتواند به جایزه فردوسی و زبان فارسی به شکلی جدی، مشخص و تعریف شده که پشتوانه اعتبار جهانی هم داشته باشد، سروسامان بدهد و چیزی که سال هاست بدون هیچ طرح و نظام نامه مشخص و به صورت دیمی برگزار می‌شود، سامانمند شود.