پناه

یکی از مفاهیم جامعی که دربرگیرنده حال زائران است، پناهندگی است. زائر به امام معصوم (ع) و حرم او پناه می‌آورد و یگانه ملجأ و مأوای خود را امامی می‌داند که از مادر و پدر به او مهربان‌تر است. در شعر معروفی که افراد هنگام آمدن به زیارت، زمزمه می‌کنند، آمده است:

آمدم‌ای شاه، پناهم بده! / خط امانی ز گناهم بده!
لایق وصل تو که من نیستم / اذن به یک لحظه نگاهم بده!

کهف به غاری می‌گویند که پناهگاه افراد باشد. در بزرگ‌ترین متن امام‌شناسی ما، یعنی زیارت جامعه کبیره، امام معصوم، «کهف‌الوری» معرفی شده است.

در روایتی از حضرت امام‌صادق (ع) می‌خوانیم: «نحن کهف لمن التجأ الینا؛ ما پناهگاهیم برای هرکه به ما پناه آورد».
حضرت امام‌علی (ع) نیز در روایتی فرموده‌اند: «انا علم الهدی و کهف التقی؛ من پرچم هدایت و پناه پرواپیشگی هستم».

روزی پیامبر اکرم (ص) نشسته بودند. امام‌حسن (ع) و امام‌حسین (ع)، فاطمه‌زهرا (س) و علی (ع) به‌ترتیب وارد شدند. با دیدن هریک از آن‌ها، اشک از دیدگان پیامبر اکرم (ص) جاری شد و آنان را اطراف خود نشاندند. برخی اصحاب علت گریه را پرسیدند. حضرت با بیان فضایلی از هریک از آن حضرات، اشاره‌ای به ماجرای شهادت آنان کردند. درضمن فضایل امام‌حسین (ع) فرمودند: «امّا الحسین فانه منّی... و کهف المستجیرین؛ حسین از من است و پناهگاه پناه‌جویان است».

گرچه عاشقی که به حرم امام‌رئوف (ع) می‌آید، با تمام وجود این مفهوم را در حرم آقا درک می‌کند، می‌توان چند کلمه‌ای درباره این تعبیر که حرم امام و شخص امام، کهف‌الوری و پناه پناهندگان است، صحبت کرد.

دو موضوع و مفهوم مهم در اینجا وجود دارد؛ اول اینکه انسان در خطر‌ها دنبال پناهگاه می‌گردد. خطر‌های زیادی در آخرالزمان، زندگی و ایمان و انسانیت انسان را تهدید می‌کند؛ انحرافاتی که هستی انسان و اطرافیان او را نابود می‌کند. امام، انسان کامل است. انسانیت مجسم است. چراغ هدایت است. مجسمه اخلاق و حکمت است و هرکه به او نزدیک شود، از خطر انحراف در امان می‌ماند.

آیت‌ا... جوادی‌آملی در کتاب «ادب فنای مقربان»، ج۲، ص۸۲ می‌گوید: «..، چون انسان‌های معصوم و کامل، خلیفه تام خدایند، ولایت آنان دژ الهی است و خود آن ذوات مقدس، دژبانان حصن خدایند و ورود به آن، سبب مصونیت از هر آسیبی است؛ زیرا هرکه در درون آن حصن رصین است، از حقد، کینه، ظلم و تعدی مصون است و هیچ‌کس از بیرون توان نفوذ ندارد، بنابراین به‌مثابه بهشت عدن، مأمن خواهد بود».

موضوع دوم، درمان آلام روحی و آرامش یافتن است؛ چنان‌که آغوش مادر برای فرزند، یگانه ملجأ و مأمن و محل آرامش و درمان درد‌های دل و ناآرامی‌های روحی است. فردی که برای زیارت به حرم امام می‌رود و ضریح او را در آغوش می‌کشد و با او نجوا و درددل می‌کند، درواقع خودش را در آغوش شخصی می‌بیند که مهربان‌تر از پدر و مادر برای اوست.

برای درک این مفهوم، کافی است انسان این عبارات حضرت را با دل و جان خود دریابد و تکرار کند که امام‌رضا (ع) فرمودند: «الإِمامُ الأَنیسُ الرَّفیقُ، وَالوالِدُ الشَّفیقُ، وَالأَخُ الشَّقیقُ، وَالاُمُّ البَرَّه بِالوَلَدِ الصَّغیرِ؛ امام، همدم و رفیق است و پدر مهربان و برادر همسان است و مادر نیکوکار به فرزند کوچکش» (الکافی، جلد یک، صفحه ۲۰۰).
از خداوند بزرگ می‌خواهیم که زیارت بامعرفت را روزی همه ما کند و امام معصوم (ع) را در دو دنیا، پناه ما و خانواده ما قرار بدهد. ان‌شاءا...!