پیامد‌های عاق والدین

پیامبر گرامی اسلام (ص) و امامان (ع) الگوی احترام و مهربانی به پدر و مادر و رعایت حقوق آنان هستند؛ چون هم در عمل، پیشگام در احسان و محبت به پدر و مادر خود بوده‌اند و هم در گفتار آنان، آموزش حقوق پدر و مادر قرار داشته است.

امام‌هادی (ع) از راه تبیین خطر عاق‌والدین، جهانیان را به نیکی و بِر به والدین تشویق کرده و فرموده‌اند: «العُقوقُ یُعقِبُ القِلَّه و یُؤَدّی إلَی الذِّلَّه؛ نارضایتی و آزردن پدر و مادر، کمی روزی و ناداری را درپی دارد و آدمی را به خواری و ذلت می‌کشاند» (الدرالنظیم فی‌مناقب الائمه‌اللهامیم علیهم‌السلام، ص ۳۸۰).

امام دهم (ع) در این حدیث، دو خطر و ضرر مهم و بزرگ عقوق را بیان کرده‌اند. عقوق در این حدیث به‌معنای نافرمانی پدر و مادر و نامهربانی با آنان و اذیت کردن و آزردن پدر و مادر و بدرفتاری و سرپیچی کردن از دستورات آنان است.

اندک شدن روزی و تنگدستی

یکی از پیامد‌های عاق‌والدین، کاهش یافتن و ناچیز شدن مال و ثروت و روزی انسان‌هاست. برخی آدمیان از بی‌پولی و تنگدستی و اندک شدن ثروت و روزی خویش، شکایت و اظهارنارضایتی می‌کنند. این افراد از آثار عقوق والدین آگاهی ندارند و از پیامد‌های وضعی و دنیوی آن بی‌خبر هستند.

لج‌بازی با پدر و مادر و ناراحت کردن آنان اثر منفی بزرگی در همین دنیا می‌گذارد و آن، قلت و کمی رزق و ثروت است. «یعقّب‌القله» در متن این حدیث، همین زیان اقتصادی و خطر ناداری را پیامد عقوق والدین می‌شمارد. نتیجه عقوق‌والدین خیلی زود در زندگانی آدمیان آشکار می‌شود و زمانی که درآمد و معشیت آنان رو به کاهش گذاشت، باید علت آن را در درون رفتار و گفتارشان درباره پدر و مادر جست‌وجو کنند.

ذلت و خواری

بی‌احترامی به پدر و مادر و آزردن آنان، علت ذلت و ذلیل شدن در زندگی اجتماعی در دنیاست. مخالفت با والدین در زندگی فردی، باعث فقیر شدن و سخت شدن تأمین معیشت است و در زندگی اجتماعی نیز ذلیل و بدبخت شدن درمیان مردم را به‌دنبال دارد. آدمیان با عاق‌والدین در جامعه، خوار و ذلیل و پست و کوچک و زبون می‌شوند. جمله «یُؤَدّی إلَی الذِّلَّه» اثر قطعی عقوق را بیان می‌کند. با عاق‌والدین شدن، خواری و ذلت و سقوط و درماندگی و بیچارگی حتمی است. همچنین گرفتاری‌های کوچک و بزرگ در زندگی، معلول عاق‌والدین است.

امام‌هادی (ع) در این گفتار اخلاقی، دو وضعیت نامطلوب را که همگان از آن روی‌گردانند و از پیامد‌های عاق‌والدین است، نشان داده‌اند تا در پرتو مفهوم حدیث، مردم را به احترام به والدین و اطاعت از آن‌ها و احسان به آنان ترغیب کنند. نیکی به والدین، موجب کثرت ثروت و روزی و عزت و آبرومندی و بزرگی در زندگی اجتماعی می‌شود.