چند خطی درباره مهدی محقق؛ اندیشمند برجسته مشهدی

به گزارش شهرآرانیوز از او پرسیدند: مهدی محقق را با عناوینی، چون نویسنده، علامه، فقیه، ادیب، مجتهد، شارح، نسخه پژوه و پژوهشگر تاریخ پزشکی اسلامی ‌ می‌شناسند! اگر از خودتان بپرسند، مهدی محقق را بیشتر با کدام عنوان معرفی می‌کنید؟ گفت: معلم! من یک معلمم! از سال ۱۳۳۰ تا امروز. عالم بی ادعایی که حالا در شمار چهره‌های ماندگار علم و فلسفه ایران قرار دارد و از خاک نخبه پرور خراسان برخاسته است. در شهر مشهد به دنیا آمده و پدرش شیخ عباسعلی محقق، از واعظان مشهور شهر به حساب می‌آمده است.

مهدی محقق و خانواده اش ساکن مشهد بودند، تا زمانی که به دنبال فشار‌های حکومتی دوران رضاشاه، پدرش به زندان افتاد و خانواده اش به تهران کوچ کردند. آن زمان ۹ سال بیشتر نداشت. اما کوچ اجباری آن‌ها تا پایان دوران متوسطه او ادامه پیدا کرد و پس از آن، به سبب علاقه و اشتیاق به پدر و پیشه اش، به مشهد برگشت و اتاقی در مجاورت مدرسه علمیه نواب اجاره کرد و حجره نشینِ علوم اسلامی شد.

مهدی محقق در همان دوران بود که زبان عربی را نزد ادیب نیشابوری آموخت. همان کسی که آیت ا... سیستانی هم عربی را از او آموخته بود. سپس تحصیلات حوزوی را تا اخذ درجه اجتهاد ادامه داد و حکمش را از دستان آیت ا... محمدحسین کاشف الغطاء و آیت ا... محمدتقی خوانساری دریافت کرد.

سپس به تهران برگشت و برای تحصیل در مقطع دکتری وارد دانشگاه تهران شد و در کنار افرادی، چون شهید دکتر بهشتی، بدیع الزمان فروزانفر و دکتر محمد معین به مرحله تازه‌ای از دنیای علم، وارد شد. سال ۱۳۳۷ دکترای الهیات گرفت و سال ۱۳۳۸ دکترای زبان و ادبیات فارسی. در سال ۱۳۳۹ هم در حالی به عضویت هیئت آموزشی گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تهران درآمد که نزد یک به ۱۰ سال در دبیرستان‌ها تدریس می‌کرد و مدتی نیز مدیریت بخش کتب خطی کتابخانه ملی فرهنگ را بر عهده داشت.

پس از آن نیز از دانشگاه لندن دعوت نامه‌ای دریافت کرد تا برای تدریس به انگلستان سفر کند. به این ترتیب دوسال نیز برای تدریس در دانشکده زبان‌های شرقی مهمان کشور انگلستان شد و در همان ایام به زبان انگلیسی تسلط یافت.

پس از آن به ایران برگشت و در نیمه‌های دهه ۴۰، بر کرسی تدریس دانشگاه نشست. او شانزده سال در این مقام به دانشجویان خدمت و در گروه‌های زبان و ادبیات فارسی، عربی، فلسفه و علوم اجتماعی دانشگاه تهران، تدریس کرد و از همان ایام تا اوایل دهه ۶۰، در دانشگاه مک گیل کانادا، به تدریس فلسفه و کلام و عرفان اسلامی پرداخت و شعبه مؤسسه مطالعات اسلامی آن دانشگاه را در تهران تأسیس کرد. مؤسسه‌ای که در آن بیش از شصت اثر نفیس در حوزه علوم اسلامی به جامعه علمی تقدیم کرد.

مهدی محقق علاوه بر آنکه سالی سه ماه به مدت پنج سال برای تدریس به کانادا می‌رفت، پنج سال نیز در مؤسسه بین المللی اندیشه و تمدن اسلامی مالزی به عنوان استاد ممتاز مشغول به کار بود و مجموعه‌ای از متون مرتبط با علوم اسلامی را در قالب دوازده جلد به انتشار رساند.
دکتر محقق پس از انقلاب اسلامی به ریاست دانشکده دماوند منصوب شدو مدتی نیز رئیس انجمن آثار و مفاخر فرهنگی بود.

او در سال ۱۳۶۱، سازمان دایره المعارف تشیع را تأسیس و در دوران بازنشستگی خود با دانشگاه‌های مشهد و اصفهان و کرج در مقاطع ارشد و دکتری همکاری کرد. دکتر مهدی محقق امروز در حالی نودوچهارساله شد که از او بیش از هشتادجلد اثر تألیفی و تصحیحی و ترجمه، ۱۳۰ مقاله عربی و فارسی و ۳۵ مقاله به زبان انگلیسی منتشر شده و در مجلات علمی کشور‌های انگلیس، آمریکا، ترکیه، مصر، لبنان، سوریه، افغانستان، پاکستان، هندوستان به چاپ رسیده است.

در ادامه حتما بخوانید گفتگو‌ با دکتر مهدی محقق از دوستان قدیمی آیت‌ا... واعظ‌زاده خراسانی

شرح سی قصیده ناصر خسرو قبادیانی

«شرح سی قصیده از حکیم ناصر خسرو قبادیانی» اثری است ارزشمند که به اهتمام دکتر مهدی محقق صورت گرفته است. شعر ناصرخسرو یکی از معتبرترین اسناد زبان دری است که از نظر ارائه تعابیر دقیق و عبارات لغوی، در بالاترین جایگاه ممکن قرار دارد. این کتاب، به اهتمام دکتر مهدی محقق، تنظیم و تدوین شده و علاوه بر مطالعه عموم، مناسب برای تدریس در دوره کارشناسی زبان و ادبیات فارسی می‌باشد. کل متن قصاید بدون حذف ابیات، نقل شده است و شرح اشعار به ترتیب ابیات هر شعر آورده شده است. مهدی محقق سی شعر از برترین و زیباترین اشعار ناصرخسرو را برگزیده است.

مداخل و منابع پزشکی در اسلام و ایران

کتاب «مداخل و منابع پزشکی در اسلام و ایران» به همت مهدی محقق، شامل بیش از ۲۰ هزار مدخل گوناگون پزشکی است که در دایره واژگان مربوط به تندرستی و بیماری قرار دارد و به لحاظ موضوعی به حوزه‌های علم طب، ارکان، کالبد، بیماری ها، درمان بیماری ها، داروها، ابزار‌های پزشکی و بهداشتی، اشخاص (طبیبان مشهور و مؤلفان و مترجمان کتب و مقالات طبی)، کتاب‌ها و مقالات، بیمارستان‌ها و مؤسسات طبی قابل تقسیم است و می‌تواند برای جست وجوی اصطلاحات مورد استفاده پژوهشگران طب سنتی و تاریخ طب در ایران و اسلام قرار گیرد.