کاهش کاسبی کارتخوان‌ها

فرزانه شهامت - هر چند رکود بسیاری از کسب و کار‌ها به‌ویژه در ۲ هفته پایانی سال، احتمال کاهش چشمگیر تعداد تراکنش‌ها را تقویت می‌کرد، اما شاید عواملی مانند توصیه به کاهش مبادلات نقدی، تا حدودی این کاهش را جبران کرد.

تازه‌ترین گزارش شبکه الکترونیک پرداخت کارت (شاپرک) همچنین از رشد ۷ درصدی کارتخوان‌های کم تراکنش و بی‌تراکنش در اسفند و رسیدن تعداد این کارتخوان‌های هزینه‌ساز برای نظام بانکی از کل کارتخوان‌های فعال کشور به ۳۴/۱۷ درصد خبر می‌دهد. این در حالی است که هر سال رونق بازار عید، باعث کاهش تعداد کارتخوان‌های یادشده در اسفند می‌شد. هزینه‌ساز از این بابت که بانک به ازای اجاره و استمرار خدمات باید ماهانه حدود ۳۰ هزار تومان به شرکت‌های PSP پرداخت کند.

۲ میلیارد تراکنش

بر اساس این گزارش، در اسفند امسال بالغ بر ۲ میلیارد و ۲۸۱ میلیون تراکنش (۹۰ درصد، موفق) به ارزش ۳۲۸۲ هزار میلیارد ریال پردازش شده است که نسبت به بهمن، ۳۷/۱ درصد کاهش تعداد و ۲۲/۱ درصد افزایش ارزش ریالی داشته است. همچنین سهم تعداد تراکنش‌های «خرید کالا و خدمات» در اسفند نسبت به بهمن کاهش ۵/۰ درصدی و «پرداخت قبض و خرید شارژ» کاهش ۴/۰ درصدی داشته است. مقایسه وضعیت امسال و پارسال در تعداد تراکنش‌های انجام شده در اسفند ۹۸ نسبت به ماه مشابه پارسال از نظر تعداد ۸/۲ درصد و از نظر ریالی ۶۵/۱۱ رشد نشان می‌دهد. هچنین تراکنش‌های «خرید کالا و خدمات» در اسفند ۹۸ نسبت به اسفند ۹۷، از نظر تعداد ۴۸/۲ درصد و از نظر مبلغ ۱۱/۱ درصد افزایش داشته است. از مقایسه عمیق‌تر داده‌های امسال و پارسال، می‌گذریم، چون داده‌های اسفند امسال، تورم‌زدایی نشده است و نمی‌توان روی اعتبار نتایج تحلیل آن حساب باز کرد.

سهم‌های ناهمگون

مجموع ابزار‌های فعال (اینترنتی، موبایلی، فروشگاهی) در کشور با نزدیک شدن به مرز ۱۰ میلیون و ۸۰۰ هزار مورد، نسبت به بهمن امسال رشد ۸۳/۰ درصدی داشته است. سهم هریک از ابزار‌های پذیرش از تعداد تراکنش‌های اسفند، ناهمگون است؛ به طوری که کارتخوان‌های فروشگاهی ۹۷/۹۰ درصد، ابزار پذیرش اینترنتی ۰۵/۵ درصد و ابزار پذیرش موبایلی ۹۹/۳ درصد است. برای این سهم‌های ناموزون می‌توان دلایلی مثل تعداد بالای کارتخوان‌های فروشگاهی و بی‌نیازی این ابزار به تجهیزات مکمل مثل کامپیوتر یا گوشی موبایل برشمرد. رویه یادشده (فراوانی بیشتر تراکنش در کارتخوان‌ها) برای مبلغ تراکنش‌ها صادق نیست و ۰۹/۰، ۳۶/۱ و ۸۶/۳ میلیون ریال، متوسط مبلغ تراکنش در ابزار‌های موبایلی، پایانه‌های فروشگاهی و اینترنتی بیان
شده است.

از دیگر نکات این گزارش سهم بالای خرید کارت شارژ تلفن همراه اعتباری از مجموع تراکنش‌هاست. آن‌طور که در این گزارش آمده است حداقل ۴۰ درصد تراکنش‌ها در کارتخوان‌های فروشگاهی و ۱۰ درصد تراکنش‌های ابزار پذیرش موبایلی مربوط به خرید شارژ بوده است.

دوم در تعداد، سیزدهم در سرانه

اسفند پارسال، ۵۷۴۴ مورد به تعداد کارتخوان‌های فروشگاهی فعال استان اضافه شد و با رساندن تعداد این ابزار به ۶۳۵ هزار و ۶۵۶ مورد، رتبه خراسان رضوی را پس از تهران به عنوان جایگاه دوم کشور حفظ کرد. اصفهان، فارس، و خوزستان در رتبه‌های سوم تا پنجم قرار دارند. با وجود فراوانی این ابزار در خراسان رضوی، استان ما از نظر سرانه کارتخوان فروشگاهی به ازای هر فرد بالای ۱۸ سال، سیزدهماست.

رتبه‌های اول تا سوم مربوط به یزد، تهران و بوشهر است و استان‌های سیستان و بلوچستان، لرستان و کرمانشاه به ترتیب پایین‌ترین سرانه را دارند. خراسان رضوی از نظر تعداد ابزار پذیرش اینترنتی و موبایلی فعال سیستمی نیز پس از تهران و اصفهان در جایگاه سوم کشور ایستاده است.