بررسی راه‌ها و آثار خوش‌اخلاقی در آموزه‌های دینی
اگر هزاران کار هم انجام دهیم، اما خوش‌اخلاق نباشیم و به تعبیر دینی حُسن خُلق نداشته باشیم، فایده‌ای ندارد. برای همین هم آموزه‌های دینی بر خوش‌اخلاقی تأکید بسیار می‌کنند.
به گزارش شهرآرانیوز، اغلب فکر می‌کنیم برای شاد کردن اطرافیان و عزیزانمان و آن‌ها که دوستشان داریم باید کار‌های خاص و خارق‌العاده انجام دهیم یا هزینه بسیار کنیم، در حالی که می‌توان با یک رفتار و خوش‌اخلاقی آن‌ها را خوشحال و راضی کرد. اگر هزاران کار هم انجام دهیم، اما خوش‌اخلاق نباشیم و به تعبیر دینی حُسن خُلق نداشته باشیم، فایده‌ای ندارد. برای همین هم آموزه‌های دینی بر خوش‌اخلاقی تأکید بسیار می‌کنند.
بهترین اخلاق
خوش‌اخلاقی در آموزه‌های دینی ما به‌شدت مورد تأکید و توصیه است و حتی قرآن در توصیف پیامبر خاتم(ص) می‌فرماید: «تو به اخلاق پسندیده و بزرگی آراسته شده‌ای.» (قلم، ۴) علاوه بر این، خدا در تأثیری که پیامبر اکرم(ص) بر مردم گذاشته و قلوب آن‌ها را متأثر و جذب خود کرده است، بر حُسن خُلق و اخلاق نیکوی ایشان تأکید می‌کند و می‌فرماید: «در پرتو رحمت و لطف خدا با آن‌ها مهربان و نرم‌خو شده‌ای و اگر خشن و سنگدل بودی از گردت پراکنده می‌شدند.» (آل‌عمران، ۱۵۹)
همچنین، در وصف یاران حضرت رسول(ص) در قرآن تصریح شده است؛ «آن‌ها در میان خود مهربان هستند.»(فتح، ۲۹) این‌ها نشان می‌دهد که اساس اصلی سبک زندگی مؤمنانه اخلاق است.
محبوب‌ترین کار‌ها نزد خدا
علاوه بر قرآن، روایات اهل بیت(ع) هم به اخلاق و خوش‌خُلق بودن توصیه بسیار دارند. در روایات پیامبر(ص) در این باره تصریح زیاد شده است مثل اینکه فرمودند: «حسن خلق زمامی از رحمت خدا برای صاحب آن است که یک سر زمام به دست فرشته‌ای است که آن را به سوی خیر می‌کشاند.» (شعب‌الایمان، ج۱۰، ص۳۸۸) یا آنکه «محبوب‌ترین کار‌ها نزد خدا، پس از انجام دادن واجبات، حسن خلق و مدارا با مردم است.» (اصول‌کافی، ج۲، ص۱۰۰) خوش‌اخلاقی در سیره پیامبر(ص) تا جایی اهمیت دارد که ایشان تأکید می‌کنند: «فاسقِ خوش‌خلق، برتر و سعادتمندتر از عابد بدخلق است.»
(لتواضع و الخُمول، ج۱، ص۲۱۴)
بذر دشمنی
شوخی بیش از حد را نباید به خوش‌اخلاقی و مزاح تعبیر کرد. پیامبر(ص) و ائمه(ع) هم زیاده‌روی در مزاح را نکوهش کرده و آن را نشانه جهالت، حماقت و پستی دانسته‌اند. امام علی(ع) در این باره می‌فرمایند: «هر کس شوخی‌اش بسیار شود، احمق می‌شود. کسی که شوخی‌اش بسیار شود، نادان می‌شود. هر کس شوخی‌اش افزون شود، فرومایه می‌شود.» (شرح غررالحکم، ج ۵، ص ۱۹۵) بنابر روایات، هدف شوخی و مزاح باید شاد کردن دل دیگران باشد نه مسخره کردن و رنجاندن دیگران وگرنه سبب کینه می‌شود، چنان‌که امیرالمؤمنین(ع) فرمودند: «برای هر چیزی، بذری است و بذر دشمنی، مزاح است.»
(شرح غررالحکم، ج ۵، ص ۲۰۰)
خوش‌اخلاقی را بی‌تفاوتی معنا نکنیم
البته خوش‌اخلاقی را نباید بی‌تفاوتی دربرابر رفتار‌های ناپسند و منکرات تعبیر کنیم و برای مثال اگر با منکری روبه‌رو شدیم، در برابر آن سکوت کنیم، لبخند بزنیم یا در برابر اعمال زشت دیگران واکنش منفی نشان ندهیم زیرا برخورد منفی و توأم با تندی و خشونت، زمانی مذموم و ناپسند است که پای بی‌اعتنایی به دین و ارزش‌های والای آن در میان نباشد.
به فرموده امام علی(ع) «پیامبر خدا(ص) به ما دستور داده است که با معصیت‌کاران با چهره‌های عبوس روبه‌رو شویم.» این یعنی ما باید مرز‌های خوش‌اخلاقی را بدانیم و بی‌جهت آن را جابه‌جا نکنیم.
چطور خوش‌اخلاق باشیم؟
حسن خلق مصادیق متعددی دارد؛ یکی از آن‌ها تبسم و لبخند داشتن حین گفت‌وگو با مؤمنین است، شوخی و مزاح هم جلوه‌ای دیگر از آن است. همچنین است عطا و بخشش، امام صادق(ع) فرمودند: «با هر کس معاشرت کردی دست بالا داشته باش، زیرا حسن خلق، ضعف عبادت را جبران می‌کند و مؤمن را به درجه شب‌زنده‌دار روزه‌دار می‌رساند.» (کافی، ج۲، ص۱۰۲) تواضع و فروتنی، پیشتازی در سلام و تحیت به دیگران، انعطاف و رفتار کردن با دیگران بنابر آنچه دوست داریم هم مصداق خوش‌اخلاقی است.
از امام رضا(ع) درباره حسن خلق سؤال شد، ایشان فرمودند: «طوری با مردم رفتار کنی که دوست داری با تو آن‌گونه رفتار کنند.» (ارشاد القلوب، ج۱، ص۱۳۴ – ۱۳۵).
راه زندگی هموار می‌شود
حسن خلق آثار دنیایی بی‌نظیری هم دارد که اطلاع از آن می‌تواند هر عقل سلیمی را برای خوش‌اخلاقی وسوسه کند، امیرالمؤمنین(ع) خوش‌خلقی را سبب وسعت روزی می‌دانند و می‌فرمایند: «گنجینه‌های روزی در نرم‌خویی و گشاده‌رویی است.» (بحارالانوار، ج ۷۸، ص ۵۳) خوش‌اخلاقی مشکلات و ناهمواری‌های زندگی را هم برای انسان رفع و هموار می‌کند، امام علی(ع) در‌این‌باره می‌فرمایند: «هر کس خلقش نیکو شد، راه‌های زندگی برایش هموار می‌شود.» (شرح غررالحکم، ج ۴، ص ۵۵۸)
استحکام دوستی‌ها، آبادی سرزمین‌ها، وسعت روزی، افزایش طول عمر و ارتقای موقعیت اجتماعی دیگر آثاری است که در کلام معصومان(ع) برای اخلاق نیکو به آن‌ها اشاره شده است.
دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تائید توسط شهرآرانیوز در سایت منتشر خواهد شد.
نظراتی که حاوی توهین و افترا باشد منتشر نخواهد شد.
