حسنیه؛ تالی به‌حق دارالتعلیم دیانتی

ثبت‌ملی «حسنیه عابدزاده» در این روزگاری که هر روز خبری ناگوار در حوزه میراث فرهنگی و هویتی مشهد به‌گوش می‌رسد، از آن دست خبر‌ها محسوب می‌شود که ساعتی چند انسان را به‌وجد می‌آورد. این ثبت برای آنان که با گذشته مشهد آشنایی دارند، دارای ۲ جنبه میراثی و هویتی جداگانه است.

 

از منظر میراثی، ثبت‌ملی‌شدن این بنا دلنشین است، زیرا «حسنیه عابدزاده» یکی از خاص‌ترین بنا‌های آن مرحوم است؛ خاص از آن جهت که معماری آن هیچ مانندی ندارد و نیم‌دایره‌های زیبای ایجادشده در نمای آن نه در دوره قبل از ساخت این بنا و نه پس از آن هیچ مانندی نداشته و ندارد. این بی‌مانندی تا آن اندازه است که شاید تنها بتوان بخشی از ساختمان‌های ورودی بنای مهدیه را، آن هم به‌مقدار بسیار کم، شبیه این بنا دانست که البته اکنون دیگر وجود خارجی ندارد و در برنامه عین‌به‌عین‌سازی مهدیه که وعده مشترک میراثیان و مالکان کنونی این بنای دینی تخریب‌شده است نیز بازسازی آن‌ها مد نظر قرار نگرفته است. و، اما از منظر هویتی، ثبت «حسنیه عابدزاده» به‌عنوان سومین بنا پس از مهدیه تخریب‌شده و عسکریه از مجموعه دوازده‌گانه‌ای که اکنون با در نظر گرفتن مهدیه ۱۰ بنایش باقی مانده است بدان دلیل اهمیت دارد که این مجموعه بخشی دیگر از روح زنده تفکر و اندیشه مرحوم عابدزاده را بازگو می‌کند؛ عابدزاده‌ای که تلاش کرد با ایجاد این ۱۲ بنا نوع جدیدی از مدارس مذهبی را ارائه دهد؛ مدارسی که نه، چون مدارس علمیه کاملا مذهبی بودند و نه، چون مدارس رسمی دولتی وقت ضددین.

 

مدارسی که در آن‌ها سعی می‌شد در کنار ارائه علم روز به کودکان و نوجوانان، چارچوب اولیه دینداری را هم بدان‌ها آموزش دهند تا در آینده اگر مبلغ دین نمی‌شوند، ضددین نشوند. و، اما خود حسنیه هم با توجه به موقعیت مکانی‌اش دارای ویژگی خاص دیگری است. حسنیه نسبت به سایر بنا‌های مرحوم عابدزاده در مکانی با پشتوانه دینی بیشتر بنا شده بود، زیرا محدوده بازار سرشور که این بنا در فرعی شماره ۲۱ آن قرار دارد، به‌هنگام رونق حسنیه میزبان منزل بسیاری از علمای وقت بود و در نتیجه حسنیه هم مکانی برای آموزش‌های اولیه و عمومی فرزندان ایشان بود. بر همین اساس حسنیه را می‌توان جانشین خلف و تالی به‌حق «دارالتعلیم دیانتی» واقع در حدفاصل سرشور ۸ و ۱۰ قلمداد کرد که پیش از آن بزرگانی، چون رهبر معظم انقلاب در آن تحصیل کرده بودند؛ امری که خود ارزش و جایگاه هویتی این بنا را بیش‌ازپیش نشان می‌دهد. جایگاهی که البته سایر بنا‌های مرحوم عابدزاده هم کم‌وبیش از آن برخوردار بودند و امید است با ثبت‌ملی ۷ بنای دیگر باقی‌مانده از مرحوم عابدزاده که پرونده همگی در شورای ثبت کشور است، گامی نکو در راه حفظ نماد‌های هویتی مشهد برداشته شود.