چرا سرای عزیزاله‌اف مهم است
رضا سلیمان‌نوری -
رئیس هیئت‌مدیره انجمن توسعه گردشگری چهارباغ خراسان
«جلسه بررسی وضعیت مرمت و بازسازی سرای عزیزاله‌اف برگزار شد.» این خبر کوتاه شاید در روزهای عادی یک خبر ساده مانند بسیاری از اخبار دیگر باشد که نهایت بخش کوچکی از فضای یک روزنامه یا عنوانی از اخبار یک خبرگزاری را به‌خود اختصاص دهد، اما برگزاری آن در شرایط کنونی کشور محل تأمل است. اگر در نظر بگیریم که در وضعیت فعلی برگزاری هر نوع جلسه کاری عمومی ممنوع است و تنها در صورت ضرورت بسیار زیاد با رعایت فاصله اجتماعی مشخص امکان برگزاری یک جلسه کاری میسر خواهد بود، به این نکته می‌رسیم که موضوع برگزاری این جلسه از چنان اهمیتی برخوردار بوده است که افراد حاضر در آن که همه از مسئولان ارشد شهری چون فرماندار، معاون دادستان شهر و مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان و البته شهردار منطقه ثامن بوده‌اند، پیامد‌های فردی و عمومی شرکت در این جلسه را نه‌تنها پذیرفته‌اند، بلکه خبر برگزاری آن را رسانه‌ای کرده‌اند.
با درنظرگرفتن این فرض، بار دیگر به خبر اولیه توجه کنید. تنها عنصری که وجود آن در این خبر می‌تواند دلیل برگزاری این جلسه در شرایط کرونایی کنونی باشد، همانا بنای مدنظر در آن است، وگرنه مسائل حوزه مرمت و بازسازی بنا‌های معمولی امری نیست که چنین جلسه‌ای را آن هم در چنین شرایط خاصی بطلبد. و اما دلیل اهمیت سرای عزیزاله‌اف تا این حد را می‌توان به هر کدام از موارد زیر ربط داد:
۱- سرای عزیزاله‌اف بلندترین بنای ثبت‌ملی‌شده مشهد است. به‌عبارت دیگر سقف هیچ کدام دیگر از بنا‌های ثبت‌ملی‌شده در شهر مشهد در ارتفاعی که سقف این مجموعه قرار گرفته است ساخته نشده‌اند. هم‌زمان این امر اگر در نظر بگیریم که این سرا با امکانات حدود ۱۰۰سال پیش ساخته شده است، اهمیتی دوچندان پیدا می‌کند.
۲- این سرا قدیمی‌ترین مجموعه تجاری فعال در مشهد محسوب می‌شود. سرای عزیزاله‌اف سال ۱۳۴۷ق به‌همت حاج‌غلام‌حسین سالم‌مشهدی احداث شده است و از آن زمان تاکنون هرچند بارهاوبار‌ها ساکنان آن و حتی نحوه خریدوفروش و اجناس مورد معامله در آن عوض شده، اما تغییر کاربری نداده است و خشت‌خشت آن داستان‌ها از تجار کوچک‌وبزرگ داخلی و خارجی دارد که در این سرا پا گذاشته‌اند.
۳- سرای عزیزاله‌اف روزگاری میزبان اقلیتی فراموش‌شده در شهر مشهد بوده است. این سرا در دوره‌ای مهم‌ترین مرکز تجارت پوست و روده که در انحصار یهودیان مشهد بوده در شرق کشور محسوب می‌شده است. بر این اساس تاریخچه و گذشته این بنا بخشی انکارناپذیر از گذشته شهر مشهد است و حفظ آن به‌معنای حفظ بخشی از هویت در حال فراموشی شهر است.
۴- سرای عزیزاله‌اف صرف‌نظر از ارتفاع و گذشته‌اش باز هم بنایی خاص از منظر معماری است. این بنا چه در سرای بزرگ و چه سرای کوچک که نقش مکمل فضای اصلی را دارد، در ۳ طبقه ساخته شده که در هر طبقه تعدادی مشخص غرفه وجود دارد؛ غرفه‌هایی که هرچند در سال‌های اخیر بار‌ها بازسازی شده‌اند، اما هنوز اصالت معماری خویش را از دست نداده‌اند و البته که این طبقات با استفاده از پله به‌هم متصل شده‌اند، آن‌گونه که شما بدون اینکه حس کنید به‌راحتی از طبقه‌ای به طبقه دیگر می‌روید. نکته جالب‌توجه دیگر در معماری سرای عزیزاله‌اف که آن را خاص‌تر کرده این است که هرچند بنا در ۳ طبقه احداث شده، اما تنها ۲ طبقه آن از بیرون به‌چشم می‌آید و بیننده گمان می‌کند که با کاروان‌سرایی ۲ طبقه طرف است. دلیل این اتفاق آن است که کاروان‌سرا از سطح کوچه پایین‌تر است و طبقات اول و دوم نسبت به طبقه همکف عقب‌نشینی دارند. و، اما از همه مهم‌تر اینکه سرای عزیزاله‌اف با توجه به موارد یادشده در بالا، در صورت بازسازی کامل می‌تواند در دورانی که شهر به‌روال عادی خود برمی‌گردد و سایه شوم کرونا از کشور رخت برمی‌بندد، همچون نگینی خاص برای جلب زائر و گردشگر و باززنده‌سازی اقتصاد در آستانه مرگ شهر مورد استفاده قرار گیرد و این درست همان دلیلی است که باعث شده است مدیران شهری در این شرایط ممنوعیت برگزاری جلسات و تجمعات برای عاقبت‌به‌خیری این مجموعه پای میز بشینند و درباره آینده آن برنامه‌ریزی کنند.
۱- سرای عزیزاله‌اف بلندترین بنای ثبت‌ملی‌شده مشهد است. به‌عبارت دیگر سقف هیچ کدام دیگر از بنا‌های ثبت‌ملی‌شده در شهر مشهد در ارتفاعی که سقف این مجموعه قرار گرفته است ساخته نشده‌اند. هم‌زمان این امر اگر در نظر بگیریم که این سرا با امکانات حدود ۱۰۰سال پیش ساخته شده است، اهمیتی دوچندان پیدا می‌کند.
۲- این سرا قدیمی‌ترین مجموعه تجاری فعال در مشهد محسوب می‌شود. سرای عزیزاله‌اف سال ۱۳۴۷ق به‌همت حاج‌غلام‌حسین سالم‌مشهدی احداث شده است و از آن زمان تاکنون هرچند بارهاوبار‌ها ساکنان آن و حتی نحوه خریدوفروش و اجناس مورد معامله در آن عوض شده، اما تغییر کاربری نداده است و خشت‌خشت آن داستان‌ها از تجار کوچک‌وبزرگ داخلی و خارجی دارد که در این سرا پا گذاشته‌اند.
۳- سرای عزیزاله‌اف روزگاری میزبان اقلیتی فراموش‌شده در شهر مشهد بوده است. این سرا در دوره‌ای مهم‌ترین مرکز تجارت پوست و روده که در انحصار یهودیان مشهد بوده در شرق کشور محسوب می‌شده است. بر این اساس تاریخچه و گذشته این بنا بخشی انکارناپذیر از گذشته شهر مشهد است و حفظ آن به‌معنای حفظ بخشی از هویت در حال فراموشی شهر است.
۴- سرای عزیزاله‌اف صرف‌نظر از ارتفاع و گذشته‌اش باز هم بنایی خاص از منظر معماری است. این بنا چه در سرای بزرگ و چه سرای کوچک که نقش مکمل فضای اصلی را دارد، در ۳ طبقه ساخته شده که در هر طبقه تعدادی مشخص غرفه وجود دارد؛ غرفه‌هایی که هرچند در سال‌های اخیر بار‌ها بازسازی شده‌اند، اما هنوز اصالت معماری خویش را از دست نداده‌اند و البته که این طبقات با استفاده از پله به‌هم متصل شده‌اند، آن‌گونه که شما بدون اینکه حس کنید به‌راحتی از طبقه‌ای به طبقه دیگر می‌روید. نکته جالب‌توجه دیگر در معماری سرای عزیزاله‌اف که آن را خاص‌تر کرده این است که هرچند بنا در ۳ طبقه احداث شده، اما تنها ۲ طبقه آن از بیرون به‌چشم می‌آید و بیننده گمان می‌کند که با کاروان‌سرایی ۲ طبقه طرف است. دلیل این اتفاق آن است که کاروان‌سرا از سطح کوچه پایین‌تر است و طبقات اول و دوم نسبت به طبقه همکف عقب‌نشینی دارند. و، اما از همه مهم‌تر اینکه سرای عزیزاله‌اف با توجه به موارد یادشده در بالا، در صورت بازسازی کامل می‌تواند در دورانی که شهر به‌روال عادی خود برمی‌گردد و سایه شوم کرونا از کشور رخت برمی‌بندد، همچون نگینی خاص برای جلب زائر و گردشگر و باززنده‌سازی اقتصاد در آستانه مرگ شهر مورد استفاده قرار گیرد و این درست همان دلیلی است که باعث شده است مدیران شهری در این شرایط ممنوعیت برگزاری جلسات و تجمعات برای عاقبت‌به‌خیری این مجموعه پای میز بشینند و درباره آینده آن برنامه‌ریزی کنند.
دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تائید توسط شهرآرانیوز در سایت منتشر خواهد شد.
نظراتی که حاوی توهین و افترا باشد منتشر نخواهد شد.
