روایتی از ۱۲۳۰ هکتار درختکاری/ نیمروزی در جنگل دست‌کاشت ارتفاعات جنوبی
کمربند سبز جنوبی مشهد که در همسایگی ارتفاعات جنوبی شهر ایجاد شده است، این روز‌ها دیدن دارد؛ البته این مسیر سبز در برخی نقاط با فنس‌هایی طولانی محدود شده است.
الهام مهدیزاده / شهرآرانیوز- یک طرف این مرز، درختان، مسیر سرسبزی را در پیچ‌وخم جاده‌های ارتفاعات به‌وجود آورده‌اند و در طرف دیگر فنس‌ها به‌جز علف‌های خودرویی که از دل سنگ‌ها روییده است، خبری از دارودرخت نیست. پیمودن این مسیر سبز در صبح و با هوای ابری و پیچ‌وخم جاده و نسیم خنکی که با بوی نم صبحگاهی درآمیخته، حال‌وهوا را کاملا شمالی کرده است. حس عبور از جاده‌های شمال در جنوبی‌ترین نقطه مشهد، حس خوب و دل‌نوازی است.
بخشی از مسیر کمربند سبز جنوبی و کوه‌های سرسبز مشهد، از بولوار لادن شروع می‌شود؛ جاده‌ای صاف و سرسبز که گاه‌وبیگاه با لکه‌های سنگی و بدون درخت، چهره بانشاط و سرسبزش را به روی رهگذران درهم می‌کشد. جاده تا بالای کوه و ارتفاعات جنوبی با پیچ‌وخم زیادی ادامه دارد. محدوده‌های بدون درخت پشت فنس‌ها با قسمت‌های درخت‌کاری‌شده، ناخواسته در ذهن رهگذران، کوه را به دو بخش عمومی سبز و بخش خصوصی پشت فنس‌ها تقسیم می‌کند، با این حال دورنمای مشهد از این بالا و ازمیان همین بخش‌های خصوصی و عمومی زیباست. از اینجا، از بالای این کوه‌ها، همه شهر پیداست. گزارش پیش‌رو روایتی نیمروزی از کوه‌پیمایی در ارتفاعات و جنگل دست کاشت کوه‌های جنوبی مشهد است.
بام سبز مشهد
روی نرده‌های درِ ورودی به کمربند سبز، بنری با این مضمون نصب کرده‌اند: «به‌منظور جلوگیری از شیوع بیماری کرونا، امکان استفاده از فضای تفریحی ارتفاعات جنوبی مشهد وجود ندارد.»
بعد از هماهنگی با مسئولان کمربند سبز، وارد می‌شویم. ورودی لادن به محدوده ارتفاعات جنوبی مشهد درحال ساخت است. چندین خودرو سنگین درحال صاف کردن جاده هستند تا مسیر برای رسیدن به جاده اصلی ارتفاعات، صاف و هموار باشد. ابوالفضل جنتی، کنترلچی کمربند سبز جنوبی مشهد، همراه ماست. تعریفش از عنوان شغلی که دارد، این‌گونه است: «کار من رسیدگی و نظارت بر عملکرد پیمانکاران در اجرای کمربند سبز جنوبی مشهد است.»
آرام و فرحبخش
به هر بخش که می‌رسیم، او توضیحاتی می‌دهد: «این قسمت راست جاده را که می‌بینید، به قله زو می‌رسد. از همان ابتدای لادن تا قله زو که تقریبا مسیر جاده‌ای تمام می‌شود، حدود شش تا هفت کیلومتر می‌شود. بیشتر وقت‌ها دوچرخه‌سواران از این مسیر برای رفتن به قله زو استفاده می‌کنند.»
تا رسیدن به قله زو مسیری طولانی در راه است و جاده رسیدن به ارتفاعات جنوبی و بام مشهد، پیچ‌وتاب زیادی دارد و به همین دلیل مسیر یک‌طرفه درنظر گرفته شده است. در دو طرف جاده به‌جز قسمت‌های خالی و جداشده با فنس، درختان کاج قد علم کرده‌اند.
هرقدر در مسیر جاده بالاتر می‌رویم، نمای مشهد و ساختمان‌هایش بیشتر خودنمایی می‌کند. در طول مسیر چند مرد و زن برای پیاده‌روی یا دوچرخه‌سواری، مسیر جاده را به‌سمت قله زو می‌پیمایند. جنتی می‌گوید: به‌علت کرونا مسیر رفت‌وآمد خودرو‌ها را بسته‌ایم و خلوتی راه به همین دلیل است، فقط تعدادی از ورزش‌کاران برای پیاده‌روی یا دوچرخه‌سواری حضور دارند.
یکی از دوچرخه‌سواران می‌گوید: چندی پیش به‌صورت اتفاقی متوجه این مسیر شدم. واقعا فضای خوبی دارد. کوه و جاده‌ای پر از درخت و زیبایی فراوان. جاده‌ای که درنظر گرفته شده است، صاف و یکدست است و در حاشیه‌اش، درختان زیادی کاشته‌اند و فضای سبز خوبی ایجاد شده است.
از کاج و اُرس تا شاه‌توت و عناب
جنتی درباره درختان کاشته‌شده می‌گوید: در اینجا قرار است یک نوع جنگل دست‌کاشت برای مردم درست کنیم. تا الان خیلی درخت کاشته شده است. بیشتر درخت‌هایی که کاشته‌ایم، از نوع درختان کم‌آب‌طلب است.
او با دستش به درختچه‌های کوچکی که شبیه کاج است، اشاره می‌کند: «این‌ها همه درخت ارس است که کاشته‌ایم. درختی مقاوم دربرابر خشکی و کم‌آبی است. سعی کردیم بیشتر درخت کم‌آب‌طلب بکاریم تا مشکلی برای آب‌دهی وجود نداشته باشد.»
ادامه مسیر و تماشای جاده‌ای چشم‌نواز از درختان کاشته‌شده با معرفی نام گونه‌های گیاهی ازسوی جنتی همراه است. آن‌طرف‌ها زبان‌گنجشک و اقاقیا کاشته شده است. فاصله ما با درختان اقاقیا زیاد است، اما رایحه دل‌پذیر اقاقیا همه‌جا پیچیده است.
در ادامه مسیر، بوی گل‌های فراوانی که در مسیر کاشته شده است، به‌همراه صدای پرنده‌ها به پس‌زمینه صحبت‌های کنترلچی کمربند سبز جنوبی مشهد اضافه می‌شود. او می‌گوید: در ارتفاعات جنوب مشهد همه نوع درخت کاشته‌ایم؛ از اُرس و کاج که درختان بی‌ثمر، اما سرسبز هستند، بگیرید تا توت نقلی، شاه‌توت، عناب و پسته کوهی و بَنه. بعضی قسمت‌ها را به‌صورت قطعه چندهکتاری از این درختان کاشته‌ایم؛ مثلا اگر سمت فاز ۱۰ که در محدوده کوه‌های خلج است برویم، نهالستان‌های دست‌کاشت را خواهید دید که برای استفاده و لذت بردن عموم مردم است.
به‌خاطر مردم، برای مردم
«یک گله گوسفند از قسمت اراضی زکریا وارد درخت‌کاری‌ها شدند و الان است که همه علف‌ها و درختچه‌های مسیر را بخورند. دستور چی می‌فرمایید؟»
این جملات از بی‌سیم جنتی به گوش می‌رسد. او هم از مأمور آن‌سوی بی‌سیم می‌خواهد که فوری به چوپان اعلام کند او وارد اراضی حفاظتی شده است و هرچه سریع‌تر باید گله گوسفندان را از این مسیر خارج کند.
جنتی در ادامه می‌گوید: هر روز از این ماجرا‌ها داریم. این محدوده اراضی زکریا، روستایی به اسم قلعه زکریاست. گاهی دامداران این روستا گوسفندانش را وارد محدوده می‌کنند. برای تک‌تک این درختان زحمت کشیده‌ایم و برای مردم است. اگر مراقبت از آن‌ها را رها کنیم، چیزی نمی‌ماند. چندبار خانم‌هایی را دیدیم که می‌آیند بوته‌های کوهی را از ریشه درمی‌آورند. به آن‌ها تذکر دادیم که اینجا منطقه‌ای عمومی است و بوته‌ها وقتی از ریشه جدا می‌شوند، جایشان در کوه خالی می‌شود و این کار ظلم به مردمی است که برای تفرج و استراحت به اینجا می‌آیند تا از مسیر و بوی بوته‌های خودرو در کوه لذت ببرند.
مسیرمان ادامه دارد. در طول مسیر تابلو‌هایی نصب شده است که بارهاوبار‌ها نکته‌ای را به کوه‌نوردان و حاضران در مسیر گوشزد می‌کند: «این اراضی حفاظت‌شده است: شورای حفظ حقوق بیت‌المال در اراضی ملی و منابع طبیعی.»
مسیر مناسب و باامنیت
همه خوبی‌های یک پیاده‌روی و کوه‌نوردی دل‌انگیز در دل کوه تا قله زو ادامه دارد. خانمی در این مسیر با تجهیزات کوه‌نوردی درحال بالا رفتن از ارتفاعات است. خودش را شیوا خراسانیان از مربیان ورزشی معرفی می‌کند و می‌گوید: عاشق کوه‌نوردی هستم. اگر می‌شد، هر روز به اینجا می‌آمدم، اما تلاش می‌کنم با فاصله به اینجا بیایم؛ هوای خوب و مسیر آرام و زیبای پردرخت. بهتر از این هم مگر می‌شود؟
این بانوی ورزش‌کار به امنیت موجود در محدوده اشاره می‌کند و می‌گوید: به‌دلیل شیوع کرونا، شهروندانی که پیش از این با خودزو وارد این محدوده می‌شدند، اجازه ورود ندارند و فقط کوه‌نوردان و تعدادی دوچرخه‌سوار به‌اینجا می‌آیند، اما با وجود همین خلوتی، امنیت خوبی دارد و هرکسی، حتی خانم‌ها می‌توانند از این مسیر برای رسیدن به قله زو استفاده کنند.
محمدرضا رفیعی، مردی میان‌سال است که برای کوه‌نوردی و استفاده از طبیعت کوه‌های جنوب مشهد به این محدوده آمده است. او نیز با لذتی وصف‌ناشدنی، حال‌وهوای اینجا را این‌گونه توصیف می‌کند: «عالی، عالی، عالی، عالی!»
او درخواستی هم از مدیریت شهری می‌کند: «خوبی کوه‌های مشهد دردسترس بودنشان است؛ بنابراین از مدیریت شهری می‌خواهم برای عبورومرور و رسیدن راحت مردم به این کوه‌ها فکری بکند.»
روی یکی از ارتفاعات، تعدادی از کارگران از اطراف درخت‌ها، گیاهانی را جمع می‌کنند. این کنترلچیِ کمربند سبز جنوبی مشهد در توضیح اقدام آنان می‌گوید: درختان این قسمت همان‌طور که می‌بینید، کوتاه است و تازه کاشته شده است. برای اینکه درخت‌ها خوب رشد کنند تا یک جنگل دست‌کاشت داشته باشیم، باید شرایط را برای رشد خوب آن‌ها فراهم کنیم. این کارگر‌ها دارند علف‌های هرزِ پای درختان را جمع می‌کنند تا آبی که به درخت می‌رسانیم، صرفا برای رشد درخت باشد.
او در ادامه به وضعیت آبرسانی به درخت‌ها نیز اشاره می‌کند: «اگر کمی دقت کنید، می‌بینید که آب را با لوله‌های سیاهی به‌صورت قطره‌ای به پای هر درخت می‌رسانیم. همین لوله‌کشی در ارتفاعات برای رساندن آب، خیلی سخت است. با فاصله و در بخش‌هایی از کوه منبع‌های ذخیره آب درست کرده‌ایم تا آب را با تانکر داخل این منبع‌ها ذخیره کنیم. معمولا تابستان که هوا گرم است، آب از این منبع‌ها و لوله‌ها به پای درختان می‌رسد. خلاصه شب و روز چشممان به این درخت‌هاست تا جان بگیرند و سرسبز باشند و هوای دل‌انگیز و منظره چشم‌نوازی را تقدیم مردم کنند.»
تونل سبز در دل کوه‌ها
جنتی چند سالِ آینده این مسیر را این‌طور توصیف می‌کند: «چند سال آینده که درخت‌های اینجا بزرگ شوند، تمام کوه‌ها را یکدست سبز می‌کنند. آن زمان که به اینجا بیایید، درختان دو طرف جاده بزرگ می‌شوند و سر به‌هم نزدیک می‌کنند، طوری‌که عبور از میانشان مثل تونل سبزی در دل کوه‌ها باشد.»
کوهی از درختچه‌ها، آماده کاشت
آخرین مسیر ما بازدید از گلخانه و محل انبار درخت‌ها برای آماده‌سازی و کاشت است. با کامیون، نهال‌های کوچک داخل گلدان و پلاستیک‌های سیاه را به اینجا منتقل کرده و به‌ردیف، کنار هم روی زمین چیده‌اند تا با اولویت در مسیر، جانمایی و کاشته شود. یک قسمت هم زمین‌ها را با آجر، قطعه‌بندی کرده‌اند، درست شبیه باغچه‌هایی بزرگ. داخل هر قطعه نهال‌های کوچک درخت یا گونه‌های گیاهی کاشته‌اند و روی یک تابلوی مقوایی کوچک، اسم هر گونه گیاهی نوشته شده است. جنتی این باغچه‌ها را باغچه‌های تحقیقاتی معرفی می‌کند و می‌گوید: داخل این باغچه‌ها انواع درخت‌ها و گونه‌ها را می‌کاریم تا بررسی کنیم کدام گونه یا درخت برای کاشتن در کوه‌های مشهد و با این آب‌وهوا و خاک، مناسب است.
او با لبخند و انبساط خاطر ادامه می‌دهد: لذت بردن از طبیعت به این آسانی‌ها نیست؛ مراقبت و توجه می‌خواهد. اما همه این کار‌ها شیرین است. وقتی از کنار این درختان و خنکی آن‌ها عبور می‌کنیم، همه خستگی‌ها از وجودمان بیرون می‌رود. اگر خدا بخواهد و همه کمک کنیم، کمربند سبز مشهد کامل می‌شود. بعد از کاشت درختان باید مراقب باشیم تا درخت‌ها بزرگ شوند و جان بگیرند. این جنگل دست‌کاشت، سرمایه‌ای سبز و باارزش برای نسل‌های آینده است.
هر سال، ۲۵۰ تا ۳۰۰ هکتار درختکاری
رئیس اداره کمربند سبز جنوبی کار‌های انجام‌شده در کمربند سبز را با فهرستی از پروژه‌های اجرایی در سال گذشته برمی‌شمارد. به‌گفته سیدمرتضی مرجانی، سال گذشته سال خوبی برای کمربند سبز و سرسبز شدن این کمربند بوده است. او دلایلش را با بیان آماری از تعداد پروژه‌های اجراشده در سال گذشته، اعلام می‌کند و می‌گوید: توسعه و اجرای کامل کمربند سبز جزو اهداف اصلی این ابرپروژه است. مقرر شده است برای اجرای این پروژه، سالانه ۲۵۰ تا ۳۰۰هکتار درختکاری در اراضی تحویلی صورت گیرد. در‌این‌باره سال گذشته در حوزه توسعه فضای سبز در ارتفاعات جنوبی مشهد، ۵پروژه تعریف کردیم. یکی از این پروژه‌ها در حاشیه ۷۵متری و با وسعت ۳۰۰هکتار بود که از این میزان، ۱۳۵هکتار فضای سبز جدید درختکاری را توسعه دادیم. در ۱۶۵هکتار باقی‌مانده هم تمرکز را بر افزایش تراکم درختان و گیاهان کاشته‌شده گذاشتیم. آن‌طور که او می‌گوید، بخش مهم درختان کاشته‌شده در حوزه افزایش تراکم درختان حاشیه کمربندجنوبی بوده است.
او می‌افزاید: در ۱۳۵هکتاری که به آن اشاره کردم، ۵۴هزار اصله درخت کاشتیم. در حوزه افزایش تراکم نیز برای ۱۶۵هکتاری که اشاره کردم، ۲۵هزار اصله درخت و ۱۰هزار گونه گیاه دائمی‌کاشتیم. این پروژه‌ها با اعتبار ۷میلیارد و ۵۰۰میلیون تومان اجرایی شد.
مرجانی ادامه می‌دهد: در گذشته ورودی کمربند سبز از خیابان صابر بود. این خیابان دارای معبر کم و واحد مسکونی زیاد بود. باتوجه به سختی دسترسی شهروندان به ارتفاعات، ورودی جدید دیگری با عرض بزرگ‌تر و دسترسی آسان‌تر از بولوار لادن تعریف کردیم تا مردم به‌راحتی خودشان را به کمربند سبز برسانند.
پایان‌بندی سبز
مرجانی به زمان پایان کمربند سبز جنوبی اشاره نمی‌کند. برای این موضوع هم دلایلی همچون وسعت زیاد پروژه و تملک اراضی دارد و می‌گوید: پروژه کمربند سبز مشهد یک مگاپروژه است. وسعت کمربند سبزی که قرار است دورتادور مشهد را دربگیرد ۲۹هزار هکتار است که از این رقم، سهم ارتفاعات جنوب مشهد ۱۹هزار هکتار است. کمربند سبز جنوبی مشهد از حاشیه جاده قوچان آغاز می‌شود و در ادامه از اراضی سوران، انتهای لادن، هاشمیه و نماز عبور می‌کند و در انتها نیز به خلج و بهشت رضا(ع) می‌رسد. در تمام این مسیر و کوه‌های این محدوده، کار درختکاری و توسعه فضای سبز ادامه دارد، بنابراین محدوده کار درختکاری بسیار زیاد است و اعلام زمانی برای پایان پروژه سخت است، ضمن اینکه موضوع تملک اراضی و دراختیار داشتن محدوده‌ها برای درختکاری را هم باید مد نظر قرار داد.
رئیس اداره کمربند سبز جنوبی مشهد اضافه می‌کند: بخشی از زمین‌های این محدوده در اختیار برخی نهادهاست و همین مسئله روی درختکاری و پایان کامل پروژه سایه انداخته است.
اراضی آبشار و زمین‌های پشت مجتمع آیه‌ها پروژه دیگری است که مرجانی در حوزه کمربند سبز جنوبی مشهد به آن اشاره می‌کند. جدا از کاشت درخت در این اراضی، مدیر کمربندسبز جنوبی مشهد به طرحی برای ایجاد یک آبشار مصنوعی هم اشاره می‌کند، اما به‌دلیل اینکه این طرح را در حوزه اختیارات خود نمی‌داند، از بیان توضیحات بیشتر در این زمینه خودداری و فقط به این نکته اشاره می‌کند که قرار است در محدوده اراضی آبشار، آب‌نمایی بزرگ با شباهت‌هایی به آبشار طبیعی در دل ارتفاعات و کوه‌های این محدوده ایجاد شود.
آن‌طور که مرجانی می‌گوید، این طرح اکنون در مرحله مشاوره قرار دارد، اما در مشاوره‌های فعلی مقرر شده است وسعت این آب‌نما یا آبشار مصنوعی به‌گونه‌ای باشد که از پایانه مسافربری امام رضا(ع)، جذابیت بصری و دید شهری داشته باشد.
مانعی برای کوه‌خواران
مرجانی می‌گوید: کمربند سبز جنوبی مشهد جدا از ایجاد یک جنگل دست‌کاشت و فراهم کردن فضایی مفرح و چشم‌نواز، مانع خوبی برای کوه‌خواری و جلوگیری از تصرفات غیرمجاز است. همین دلایل سبب شده است که مورد توجه شهردار و اعضای شورای شهر باشد.
وی با دادن آماری بیان می‌کند: سال ۹۶ حدود ۶۳۰ هکتار درختکاری در کمربند سبز جنوبی انجام شد. در دو سال ۹۷ و ۹۸، نیز درمجموع ۶۰۰ هکتار دیگر در این محل درختکاری شد.
او بیان می‌کند: این آمار گواهی بر توجه ویژه مدیریت شهری به حفظ کوه‌ها به‌عنوان یک سرمایه مردمی است. تمام تلاش ما توسعه درختکاری و ایجاد یک جنگل دست‌کاشت برای مشهد و آیندگان شهر است. درمورد محدوده سایر نهاد‌ها که سبب جداسازی ارتفاعات با فنس شده، نیز جلسات بسیاری برگزار شده و پیگیری‌های بسیاری صورت گرفته است.
رئیس اداره کمربند سبز جنوبی مشهد جزئیاتی از این محدوده‌ها بیان می‌کند و می‌گوید: این محدوده‌های جداشده در کل وسعت ارتفاعات جنوبی، رقم بسیار بزرگی نیست، اما نکته‌ای که در‌این باره وجود دارد، موقعیت‌های مناسب این محدوده‌هاست که اگر آزاد شود، دسترسی مردم به ارتفاعات جنوبی، راحت‌تر خواهد شد.
او با آوردن مصداقی بیان می‌کند: یکی از قسمت‌های فنس‌کشی، در محدوده حصار گلستان است که اگر باز شود، مسیر دسترسی مردم از حاشیه برونسی نیز فراهم می‌شود و شهروندان راحت‌تر می‌تواند خودشان را به این تفرجگاه برسانند.
آمار اراضی فنس‌کشی‌شده
مرجانی آمار پلاک‌های فنس‌کشی‌شده را این‌طور توضیح می‌دهد: «در محدوده پلاک حصار گلستان، ۴۰۸ هکتار فنس‌کشی داریم که مربوط به برخی نهادهاست. آستان قدس نیز در اراضی زکریا ۳۰۰ هکتار دارد. در محدوده خلج نیز وزارت دفاع اراضی‌ای دارد که وسعت محدوده‌اش مشخص نیست و در‌باره‌اش اختلاف‌نظر وجود دارد.»
دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تائید توسط شهرآرانیوز در سایت منتشر خواهد شد.
نظراتی که حاوی توهین و افترا باشد منتشر نخواهد شد.
