حرف‌های بی‌حساب و کنتور‌های خاموش!

پرگویی یک صفت مذمت‌شده است. گزیده‌گویی است که پسندِ نیک‌پسندان قرار می‌گیرد. این را حکیم نظامی قرن‌ها پیش، مشق دفتر روزگار کرده است که: «کم گوی و گزیده گوی، چون دُر». دلیلش را هم چنین توضیح می‌دهد که: «تا ز اندک تو شود جهان پر».

بله، کلمات را باید عیار سنجید قبل از آنکه از زبان یا قلم آدمی جاری شوند. این گفته‌ها و نوشته‌هایند که معیار تشخیص دیگران درباره ما و تشخص خود ما می‌شوند. این را امام‌علی (ع) در صراحتی چنین بیان فرموده است: «سخنت، نشانه عقل توست و عبارت تو، گویاى معرفت تو». پس سخن چنان گوییم که امضای شخصیت ما باشد. منطق حکم می‌کند بجا و گزیده سخن گفتن را. 

این را هم لسان‌الغیب، حافظ، به‌هشدار، گفته است: «یا سخن دانسته گوی‌ای مرد عاقل یا خموش!» چه تا لب‌ها از هم باز شود، وزن کلام و صاحب کلام هویدا می‌شود، از این‌روست که کلام شیخ اجل، سعدی، ضرب‌المثل شده است که «تا مرد سخن نگفته باشد/ عیب و هنرش نهفته باشد»، اما وقتی سخن گفت، خود را عیان می‌کند؛ آن خود واقعی‌اش را. این کلام تربیت‌آفرین امام‌علی (ع) است که می‌فرماید: «از زیاده‌گویى بپرهیز که عیب‌هاى نهانى تو را ظاهر می‌سازد و کینه‌هاى آرام‌گرفته دشمنانت را بر ضد تو تحریک می‌کند». 

امام می‌فرماید، اما دریغا که بسیاری از ما، بدان توجه نداریم، چه رسد که التزام داشته باشیم. فراوان می‌گوییم، بد هم می‌گوییم. معلوم است که خوب نتیجه نخواهیم گرفت. دانستن این نکته ظریف از امام شریف، علی (ع)، شاید ما را اندکی تکان دهد تا از این محور بی‌خردی فاصله بگیریم؛ «إِذَا تَمَّ الْعَقْلُ نَقَصَ الْکَلاَمُ؛ هنگامی که عقل کامل شود، سخن کم می‌شود». این حدیث از آن جمله‌های طلایی است که مفهوم موافقش می‌شود اینکه پرگویی، نشان ناقص ماندن عقل است. در این نقصان بزرگ، نمی‌توان به کمال رسیدن آدمی را انتظار کشید. باری، زیاده‌گو، بیهوده‌گو هم می‌شود. 

در ادامه حتما بخوانید ایرانی مثل تار و پود در قالی!

زبانی که مدام در حرکت باشد، به خطا هم زیاد میل می‌کند. انسان عاقل، اما، می‌داند که بیشترین و مهم‌ترین گناهان با زبان انجام می‌شود؛ بدین سبب براى محفوظ ماندن از عواقب زیان‌بار گناه سعى می‌کند کمتر سخن بگوید ولى متأسفانه افرادى را می‌بینیم که دم از ایمان می‌زنند و گویى سخنان خود را جزو اعمال خود به حساب نمی‌آورند و در مجالس از آغاز تا پایان از سخنان لغو و بیهوده یا سخنانى که آمیخته با غیبت، اهانت و تهمت باشد، ابا ندارند. انسان عاقل هرگز خود را گرفتار عواقب سوء پرگویى نمی‌کند؛ به‌ویژه وقتی که پرگویی او دل دیگران را از دلخوری پر می‌کند. ما از اینان نباشیم.