دین و برادر بزرگ‌تری به نام «اخلاق»

دین‌داری اگر به التزام اخلاق‌گرایی نرسد، کالبدی بی‌روح و حتی مرگ‌زاری برای دین خواهد بود. اخلاق اگر در ما بمیرد، آنچه در ما نفس خواهد کشید، هر نامی که داشته باشد، دین‌داری نخواهد بود. ابایی ندارم که بگویم در انسان بی‌اخلاق، مدام لهیب شیطان شراره می‌کشد، حتی اگر ظاهری متدینانه داشته باشد. یک حتای مهم دیگر؛ حتی اگر بخواهد رفتار خود را با قاب «مصلحت» به دیوار واقعیت میخکوب کند، بازهم همین قاعده جاری است.

خداوند درجات حضرت علامه، محمدتقی جعفری، را متعلی سازد که گفت: «دین، برادر بزرگ‌تری دارد به نام اخلاق؛ وقتی دین، این برادر بزرگ‌تر یعنی اخلاق را کنار می‌گذارد و با قدرت همدم می‌شود، صاحب فرزندی می‌شود به نام «مصلحت» که این فرزند، هم دین را می‌کشد و هم اخلاق را». تازه لباس هر دو را نیز، اتو می‌کشد و بر تن می‌کند تا خلق ظاهربین را بفریبد و به خدمت گیرد؛ نه مصلحت به معنای واقعی که اصلاح‌گری است، بلکه مصلحت‌خوانی خوی ماکیاولی که هدف، وسیله را توجیه می‌کند. کم قربانی نگرفته است این‌گونه شبه‌مصلحت. 

اخلاق و دین و انسانیت و انسان، کم آسیب ندیده است از این «دین‌نمایی بی‌اخلاق» که بهترین عنوانش می‌تواند تزویر باشد؛ همان که از زبان بازیگر نقش مختار در مختارنامه می‌شنیدیم؛ تزویر سکه‌ای است دورو که بر یک رویش، نام خدا و بر روی دیگرش، نقش ابلیس است.

عوام خدایش را می‌بینند و اهل معرفت، ابلیسش را. دریغا که هرچه اهل معرفت، فریاد می‌زنند برای بیداری، عوام خواب خدا می‌بینند و با بی‌اخلاقان همراه می‌شوند، حال آنکه حقیقت دین، اخلاق است؛ چنان‌که می‌خوانیم «مردى روبه‌روى رسول خدا (ص) آمد و گفت: دین چیست؟ فرمود: خوش‌اخلاقى. سپس از طرف راست پیامبر آمد و گفت‌: دین چیست؟ فرمود‌: خوش‌اخلاقى.

آن‌گاه از طرف چپ پیامبر آمد و گفت: دین چیست؟ فرمود: خوش‌اخلاقى. سپس از پشت‌سر رسول خدا آمد و گفت‌: دین چیست؟ حضرت به او توجه فرمود و گفت: آیا دین را نفهمیدى؟ دین این است که به خشم نیایى». این خُلقِ نکو را حضرت خالق حکیم، نیکو پاداش می‌دهد، حتی اگر از کافر باشد؛ چنان‌که می‌خوانیم افرادی قصد ترور رسول خدا (ص) را داشتند، اما گرفتار شدند. حکم، اعدام بود، اما جبرئیل پیغام آورد که او را نکش؛ زیرا خوش اخلاق و درمیان قومش اهل سخاوت است. 

در ادامه حتما بخوانید دینی به نام اخلاق

مرد کافر، چون به این موضوع آگاه شد، گفت: من با داشتن برادرى انسانى، هرگز خود را مالک درهمى به حساب نیاوردم و در جنگ، ترشرویى از خود نشان ندادم و اکنون مى‌گویم اشهد ان‌لااله‌الاا... و انک رسول‌ا.... پس پیامبر فرمود: «این مرد از کسانى است که خوش اخلاقى و سخاوتش، او را به بهشت ابدى کشانید». با درس‌گیری از این ماجرا می‌توان گفت اخلاق بدون دین، راه فرد را به دین‌داری سعادتمندانه باز می‌کند، اما دین بدون اخلاق، قربانگاه خوبی‌ها ازجمله خود دین می‌شود.