واکنش‌ها به پُزِ تاریخ‌دانی حسین دهباشی!

فرانک باباپور - ماجرای جورج فلوید و موجی که در سراسر جهان راه انداخت و مردم را به مبارزه علیه نژادپرستی شوراند جرقه‌ای شد تا در کنارش به گذشته خود، رهبران پیشین و مبارزاتی که داشته‌اند فکر کنند؛ مبارزاتی که در برهه‌ای از تاریخ این کشور به جنگ‌های داخلی آمریکا دامن زد. مجسمه‌های یادبودی که از آن دوران به‌جا مانده است در هر تظاهراتی که علیه نژاد‌پرستی راه می‌افتد، اولین هدف حمله است، چرا‌که این مجسمه‌ها از دوران جنگ‌های شمال-جنوب در اکثر شهر‌های ایالات مختلف آمریکا ساخته شده‌اند تا یادآور آن دوران باشند و از این جهت بیش از هر نماد دیگری، تداعی‌کننده نژاد‌پرستی هستند. این اتفاقات و پایین کشیدن مجسمه‌هایی که یادآور دوران ظلم علیه عده‌ای از مردم هستند، تنها در آمریکا راه نیفتاده است و مردم کشور‌های دیگر نیز هر نمادی از برده‌داری و نژاد‌پرستی را پایین کشیده‌اند، مانند مردم بلژیک که مجسمه بزرگ‌ترین پادشاه برده‌دارشان را پایین کشیده‌اند.
حالا در کشور خودمان که اتفاقا سابقه پایین کشیدن مجسمه ظالمان را داشته‌ایم، حسین دهباشی که به عنوان یک مورخ و سازنده مستند‌های شفاهی از تاریخ معاصر ایران شناخته می‌شود، توئیتی منتشر کرده و در آن یکی از نماد‌های کشورمان را برای پایین کشیدن پیشنهاد کرده است. دهباشی در توئیتی که ساعت ۲ و نیم بامداد نوشته و در عرض ۱۲ ساعت ۱۰۰۰ لایک و ۱۱۹ بار ریتوئیت گرفته، نوشته است: «مردمِ معمولی در خیلی از کشورها، مجسمه‌های جنایتکاران را پایین می‌کشند. چقدر کارِ خوبی می‌کنند! شاید ما هم باید مجسمه نادرشاه در مشهد را برمی‌داشتیم. او گرچه ایران را امن و آرام نمود، اما کاری که با اهالیِ هند کرد، جنون و جنایتِ محض و مایه شرمساری ابدی ایرانیان بود.» موافقت با اینکه مردم تاریخی را که از آن عبور کرده‌اند خراب کنند، به این بهانه که الان اعتقادات دیگری دارند، از یک مورخ به دور است. مورخی که خودش در اتفاقات تاریخی سیر می‌کند و معتقد است تاریخ تجربه‌ای است که باید از آن درس گرفت تا وقایع ناگوارش تکرار نشود، پیشنهادی می‌دهد که اگر یک تاریخ‌دان دیگر بشنود سر به بیابان خواهد گذاشت، چراکه از بین بردن نماد‌های تاریخی مانند پاک کردن تاریخ از ذهن مردم آن کشور است. کاربران زیادی هم به این موضوع واکنش نشان داده و پاسخ‌های مخالفشان را زیر توئیت دهباشی، فرستاده بودند. مثل کاربری که نوشته بود: «شنیدن چنین سخنى از کسى که اهل تاریخ است حیرت افزاست! با توصیه به حذف نمادها، تاریخ را مى‌توان
پاک کرد؟»
حتی به اینکه دهباشی تاریخ را بهتر از خیلی‌ها می‌داند شک نمی‌کنیم، ولی یکی از کاربران در توضیح این اقدام نادرشاه نوشته بود: «نادر برای اینکه محمدشاه گورکانی فرماندهان یاغی افغان رو بعد از ۳ بار اخطار به ایران تحویل نداد، به هندوستان حمله کرد. شما هم اول مطالعه کن بعد ژست دانا بودن بگیر!» گذشته از این واکنش‌ها، عده‌ای گفته بودند اگر مجسمه نادر در هند بود، هندی‌ها باید آن را پایین می‌کشیدند نه خودمان!
در پایان به نظر می‌رسد که خود آقای تاریخ‌دان هم متوجه گاف بزرگی که داده بود، شد و در ادامه با توئیتی دیگر سعی کرد ماجرا را به شکلی جمع کند.
دهباشی در پای توئیت قبلی خود نوشت: «به جای پیشنهاد قبلی، شاید این‌گونه بهتر است که در کنار مجسمه او که اثری زیبا از مرحوم سیحون و از جاذبه‌های جهان‌گردی مشهد است، یادمانی دیگر برپا شود در تکلمه تاریخ؛ که آخر این چه کاری بود که نادرشاه کرد. هند را غارت و در دریایی از خرابی رها کرد.»
هرچند که بر‌خلاف گفته دهباشی، مجسمه نادرشاه اثر ابوالحسن خان صدیقی است، اما بازهم جای شکرش باقی است که او پس از دیدن مخالفت‌های مردم تصمیم گرفت که از پنجه انداختن به صورت تاریخ دست بکشد و راه دیگری در پیش بگیرد.