توسعه به سبک مثلث اقتصادی

امیرعلی‌قاسمی‌مقدم-شهرآرانیوز، هدف اصلی مثلث توسعه اقتصادی که علیرضا رزم‌حسینی در کرمان آن را تجربه کرد و حالا اجرای آن را در خراسان رضوی کلید زده، مردمی‌کردن اقتصاد و ارتقای سطح معیشت جامعه در قالب یک الگوی تعاملی است.
در قالب این الگوی توسعه اقتصادی، علاوه بر فرهنگ‌سازی و گسترش باور اجتماعی مبنی بر کرامت، حرمت کار، تلاش، سرمایه‌گذاری، احترام و تکریم سرمایه‌گذاران و کارآفرینان، زمینه ایجاد انسجام و روحیه همدلی و وفاق در بین تمام عوامل پشتیبان و تأثیرگذار در مثلث توسعه اقتصادی برای تسهیل و سرعت‌بخشی به امر سرمایه‌گذاری فراهم می‌شود.
رزم‌حسینی در ماه‌های آغازین فعالیتش در کسوت استاندار خراسان رضوی، به شهرستان‌ها سفر کرد تا از نزدیک در جریان ظرفیت‌ها برای رسیدن به توسعه اقتصادی و از سوی دیگر مشکلات و موانع پیش روی اجرای مثلث توسعه‌ای قرار گیرد. او بارها تأکید کرده است که باید هم با ایجاد شرایط امن، به سرمایه‌گذاران اطمینان داد و هم برای اشتغال‌زایی جوانان بومی، از کارآفرینان به‌عنوان مجاهدان عرصه اقتصادی حمایت کرد.
مثلث توسعه فرایند و شیوه نوینی است که با اجرای آن شاهد وحدت رویه و یکپارچگی در تیم مدیریتی هر منطقه، پرهیز از اعمال سلیقه شخصی در طرح‌های اقتصادی، قانونمندشدن فعالیت‌ها و روند امور مربوط خواهیم بود و در نهایت سبب تسهیل و سرعت عمل در امر سرمایه‌گذاری و جذب سرمایه‌گذار و افزایش سرعت توسعه و رونق اقتصادی خواهد شد.
در قالب طرح مثلث توسعه اقتصادی، خراسان رضوی مطابق حوزه‌های انتخابیه مجلس شورای اسلامی به 12 منطقه توسعه‌ای تقسیم‌ شده و قرار است برای هر یک از این مناطق یک معین اقتصاد مقاومتی با چندین و چند تفاهم‌نامه سرمایه‌گذاری تعیین و منعقد شود.
خراسان رضوی با وجود ظرفیت‌های فراوان معنوی و مادی و به برکت وجود مضجع شریف حضرت رضا(ع) که سالانه پذیرای ده‌ها میلیون زائر داخل و خارج کشور است و از سوی دیگر هم‌مرزی با 2 کشور همسایه، وجود ذخایر و منابع عظیم طبیعی و سرمایه‌های انسانی ارزشمند، متعهد و کارآمد، توان توسعه و پیشرفت همه‌جانبه را در خود دارد، اما بهره‌گیری از مؤلفه‌های اقتصاد مشارکتی و مقاومتی با تکیه بر وحدت، همدلی و استفاده از توان همه نیروهای پرتوان و علاقه‌مند می‌تواند به این توسعه متوازن و همه‌جانبه کمک کند.
در اقتصاد مشارکتی، هم مردم مسئولیت بیشتری در اداره امور جامعه و در تأمین رفاه و استقلال مادی خود می‌پذیرند و هم دولت به نقش مداخله‌ای در اقتصاد، کارکرد نظارتی و هدایتی خود را دنبال می‌کند. بنابراین در این راهبرد، برنامه‌ریزی با مردم و برای مردم است و مشارکت‌دادن اقشار مختلف جامعه در امر توسعه اقتصادی جایگزین تأکید صرف بر توسعه اقتصادی دولت‌محور می‌شود.
در راهبرد توسعه اقتصاد مشارکتی خراسان رضوی که هدف آن افزایش رفاه و پیشرفت مطلوب اجتماعی است، حکومت و مردم برای بهبود اوضاع اقتصادی و تسریع در رسیدن به توسعه هماهنگ و همدل می‌شوند. پیگیری این راهبرد در هر شهرستان، نمایندگان حکومت را در کنار مردم قرار می‌دهد تا مردم با احساس امنیت بیشتر، مسئولیت خود را در امور اقتصادی جامعه ایفا کنند. به گفته علیرضا رزم‌حسینی، استاندار خراسان رضوی، در طرح مثلث توسعه اقتصادی به چند اصل توجه شده است که برخی از آن‌ها بسیج امکانات معنوی و مادی برای اطمینان‌بخشی به فعالیت‌های سرمایه‌گذاری، تکریم سرمایه‌گذار و کارآفرین، هماهنگی میان ارکان حکومت و مردم و مشارکت حداکثری مردم برای ارتقای سطح زندگی است.
در شرایط کنونی اقتصاد کشور، فراهم‌کردن زمینه و فرصت مناسب برای نقش‌آفرینی مردم و همه فعالان اقتصادی با بهره‌گیری از الگوی اقتصادی بومی و علمی برآمده از فرهنگ انقلابی و اسلامی که همان اقتصاد مقاومتی است، باید اساس کار همه مسئولان قرار بگیرد.
در اقتصاد مقاومتی، فعال‌سازی تمام امکانات و منابع مالی و سرمایه‌های انسانی و علمی برای توسعه بخش غیردولتی و مشارکت حداکثری مردم در فعالیت‌های اقتصادی به‌عنوان یکی از الزامات اساسی توسعه کشور است. از این رو توسعه اقتصادی با رویکرد مشارکتی که از بطن اقتصاد مقاومتی نشئت گرفته است، هم شاخص‌های اقتصادی خراسان رضوی را بهبود می‌بخشد و هم مردم را در مقابل بحران‌ها و تهدیدهای اقتصادی دشمن آماده و توانمند می‌سازد. همچنین این الگو برای رفع موانع اقتصادی از رویکرد مدیریت جهادی به‌جای سیستم نفس‌گیر اداری و بانکی و نظام کند دیوان‌سالاری بهره می‌گیرد.
تلاش برای مردمی‌کردن اقتصاد
مثلث توسعه اقتصادی با هدف مردمی‌کردن اقتصاد، ارتقای سطح معیشت جامعه و کاهش آسیب‌های ناشی از تحریم‌ها در قالب یک الگوی تعاملی طرح‌ریزی شده است. اجرای مثلث توسعه اقتصادی که برگرفته از راهبرد اقتصاد مقاومتی است، ملزوماتی دارد که باور و عزم راسخ مسئولان و هماهنگی سازنده بین ارکان حکومت و مردم مهم‌ترین شرط موفقیت برای تحقق مطلوب اجرای این طرح به شمار می‌رود.
از آنجا که شرط موفقیت و عملی‌کردن حماسه اقتصادی، حمایت جدی از تولید ملی و فعالان این عرصه است، بنابراین دست‌یابی به این موفقیت، تلاش هم‌زمان 3 رکن اصلی مثلث توسعه اقتصادی را می‌طلبد. به عبارت دیگر، تنها تفکری که زمینه مساعد شناسایی، هدایت و حمایت از سرمایه‌گذاران و دست‌یابی به رشد و توسعه مستمر اقتصادی را فراهم می‌کند، کارکرد منطقی 3 رأس مثلث توسعه اقتصادی برای استفاده از همه ظرفیت‌هاست.
در طرح مثلث توسعه اقتصادی برای ائمه جمعه هم نقش نظارتی در نظر گرفته شده است. آن‌طور که استاندار خراسان رضوی در اظهاراتش بارها اشاره کرده است، ائمه جمعه قرار نیست در امور اجرایی دخالت کنند و صرفا با نظارت عالیه بر کارکرد مثلث توسعه اقتصادی، در زمینه گسترش فرهنگ سرمایه‌گذاری و ایجاد وفاق و همدلی همه کارگزاران در راستای حمایت جدی و مستمر از کارآفرینان و سرمایه‌گذاران نقش‌آفرینی می‌کنند.
در ساختار اجرایی طرح مثلث توسعه اقتصادی، مسئولیت اجرایی برعهده فرمانداران شهرستان‌ها گذاشته شده است. بر این اساس، سازمان‌دهی محیط کسب‌وکار که با هدف بهبود معیشت و رفاه عمومی مردم از طریق شناسایی، هدایت و حمایت از سرمایه‌گذاران و فعالان اقتصادی انجام می‌شود، از مأموریت‌های ویژه فرمانداران است. فرماندار هر شهرستان به‌عنوان نماینده عالی دولت در شهرستان با نقشی بسترساز، تسهیلگر و تقویت‌کننده در کنار سایر مسئولیت‌های ذاتی خود، ضمن هماهنگی و تعامل اثربخش با ائمه جمعه، نماینده مجلس و سرمایه‌گذاران که از ارکان اصلی مثلث توسعه اقتصادی به شمار می‌روند، وظایفی را عهده‌دار خواهد بود که از جمله آن‌ها می‌توان به توجه به اصل حمایت از کار و سرمایه ایرانی در برنامه‌های توسعه‌ای شهرستان، حمایت و ترویج افکار و اندیشه سرمایه‌گذاری و تسهیل شرایط برای کارآفرینی، برگزاری جلسات منظم و مستمر کارگروه اشتغال و سرمایه‌گذاری شهرستان، تلاش برای تحقق کارکرد طرح مثلث توسعه اقتصادی از طریق هماهنگی و تعامل مؤثر با سایر ارکان و عوامل پشتیبان مثلث از جمله ائمه جمعه، نمایندگان مجلس و سرمایه‌گذاران اشاره کرد.
در طرح مثلث توسعه اقتصادی، شناسایی مزیت‌ها و فرصت‌های سرمایه‌گذاری در شهرستان‌ها، معرفی توانمندی‌های اقتصادی و زمینه‌های سرمایه‌گذاری با استفاده از ابزارهای تبلیغاتی و ایجاد بانک اطلاعاتی از سرمایه‌گذاران و کارآفرینان نیز برعهده فرمانداران گذاشته شده است.
بر اساس ابلاغ استاندار، فرمانداران باید ضمن ارائه نظر مشورتی به سرمایه‌گذاران، با متقاضیان سرمایه‌گذاری مذاکره انجام دهند و از آن‌ها برای راه‌اندازی کسب‌وکارهای اقتصادی و ایجاد اشتغال برای جوانان منطقه دعوت کنند.
البته معین اقتصاد مقاومتی منطقه هم که یکی از اضلاع مثلث توسعه اقتصادی به شمار می‌رود، در قبال بسترسازی دستگاه‌های اجرایی، در حوزه سرمایه‌گذاری و کارآفرینی مسئولیت‌هایی دارد که از مهم‌ترین آن‌ها، اطمینان پیداکردن از توجیه‌پذیری طرح‌های پیشنهادی متقاضیان سرمایه‌گذاری به‌لحاظ فنی، مالی و توان‌سنجی متقاضی است.
علاوه بر این، معین اقتصادی باید ضمن رفع موانع و تسهیل امر سرمایه‌گذاری، بودجه عمرانی را با تأکید بر آماده‌سازی زیرساخت‌ها و افزایش زمینه‌های انگیزشی سرمایه‌گذاران برای ورود به عرصه فعالیت‌های اقتصادی هدایت کند.
نظارت بر اجرای طرح‌های اشتغال‌زا و هزینه‌کرد اعتبارات اشتغال‌زایی، استفاده از نظرهای مشورتی و تخصصی اتاق بازرگانی برای تسریع و تسهیل در حوزه سرمایه‌گذاری، تشکیل اتاق فکر در فرمانداری با دعوت از سرمایه‌گذاران و فعالان اقتصادی و برنامه‌ریزی لازم برای استفاده حداکثری از ظرفیت مناطق ویژه، شهرک‌ها و نواحی صنعتی برای جذب سرمایه‌گذار از دیگر مسئولیت‌هایی است که در طرح مثلث توسعه اقتصادی برعهده معین اقتصاد مقاومتی گذاشته شده است.
در کنار مسئولیت‌های عدیده‌ای که برای معین‌های اقتصاد مقاومتی و فرمانداران شهرستان‌ها تعیین شده است، از نمایندگان حوزه‌های انتخابیه استان در مجلس شورای اسلامی که یکی از اضلاع مثلث توسعه‌ای هستند، انتظار می‌رود که برای رفع محدودیت‌های قانونی دست‌وپاگیر در زمینه سرمایه‌گذاری و کارآفرینی گام بردارند و مشکلات موجود را از طریق بهارستان پیگیری کنند.
مثلث توسعه، سیاسی نیست
استاندار خراسان رضوی در جلسات مختلف تأکید کرده است که در اجرای طرح مثلث توسعه اقتصادی به رویکرد سیاسی و جناحی نماینده مجلس شورای اسلامی توجهی ندارد و صرفا به دنبال بهره‌گیری از ظرفیت‌های قانونی آن‌هاست. رزم‌حسینی معتقد است که نمایندگان مجلس، منتخبان مردم هستند و به دور از نگاه‌های سیاسی می‌توانند در توسعه و آبادانی خراسان رضوی نقش‌آفرینی کنند.
او چند وقت قبل در یکی از جلسات ستاد فرماندهی اقتصاد مقاومتی این‌طور گفته بود که برخی می‌گویند بنده با مشارکت‌دادن نمایندگان مجلس در تحقق سیاست‌های توسعه‌ای، ذوب در ولایت و اصول‌گرا هستم، درحالی که بنده به‌دنبال توسعه اقتصادی هستم، نه توسعه سیاسی و به دسته‌بندی‌های سیاسی هیچ اعتقادی ندارم.
پیگیری درباره افزایش سهم اعتبارات تملک دارایی‌های سرمایه‌ای خراسان رضوی در قانون بودجه کشور، رایزنی و پیگیری از طریق مسئولان و مقامات کشوری در زمینه طرح و برنامه‌های اساسی شهرستان و شرکت در جلسات مثلث توسعه اقتصادی برای هم‌اندیشی و رفع موانع متقاضیان سرمایه‌گذاری و فعالان اقتصادی از دیگر مسئولیت‌هایی است که در طرح مثلث توسعه‌ای بر دوش نمایندگان حوزه‌های انتخابیه در مجلس شورای اسلامی گذاشته شده است.
نمایندگان مجلس شورای اسلامی همچنین وظیفه دارند که ضمن هماهنگی با نمایندگان دولت برای پیگیری حل مشکل سرمایه‌گذاران در سطح ملی، زمینه شناسایی و جذب سرمایه‌گذاران و کارآفرینان را برای تحرک‌بخشی به فعالیت‌های اقتصادی شهرستان‌ها فراهم کنند.
باتوجه‌به اینکه برای ائمه جمعه نقش نظارت عالیه بر عملکرد الگوی مثلث اقتصادی در نظر گرفته شده است، انتظار می‌رود که به‌دلیل داشتن پایگاه اجتماعی در بین مردم، زمینه آگاه‌سازی بیشتر مردم از اهمیت پیشرفت اقتصادی را مطابق تأکیدات مقام معظم رهبری فراهم کنند.
بر اساس طرح مثلث توسعه اقتصادی، ائمه جمعه باید ضمن تشویق مردم به کار و تلاش بیشتر به‌عنوان نوعی ارزش و عبادت، رفتار اجتماعی و سبک زندگی مردم را از طریق ترویج فرهنگ اسلامی با هدف افزایش میل به پس‌انداز و سرمایه‌گذاری اصلاح کنند و مردم را از نقششان در رشد تولیدات ملی با ترجیح مصرف کالای ایران به محصولات غیر ایرانی آگاه کنند.
ائمه جمعه همچنین می‌توانند با تکریم و حمایت از کارآفرینان و سرمایه‌گذاران به‌عنوان مجاهدان عرصه اقتصادی و برقراری تفاهم میان مسئولان اجرایی، زمینه بسیج همه امکانات شهرستان‌ها را برای رفع مشکلات معیشتی مردم، ایجاد اشتغال برای جوانان و تشویق کارآفرینان به سرمایه‌گذاری بیشتر فراهم کنند.
بدون انسجام و هم‌گرایی هر یک از 3 رأی مثلث توسعه اقتصادی، طرح ناکارآمد می‌شود و مسیر توسعه بخش خصوصی را از شکل طبیعی خود خارج می‌کند. بنابراین ارتباط مؤثر و الزام‌آفرین عوامل پشتیبان در مثلث توسعه‌ای از جمله نمایندگان دولت، نمایندگان مجلس و سرمایه‌گذاران برای افزایش امید در بین کارآفرینان و حرکت در مسیر تحول اقتصادی ضروری است.
تجربه موفق قلعه گنج
طرح مثلث توسعه اقتصادی پیش از آمدن رزم‌حسینی به خراسان رضوی، چند سالی در کرمان تجربه شد که با موفقیت‌های چشمگیری هم روبه‌رو بود. قلعه گنج تا چند سال قبل یکی از محروم‌ترین مناطق کشور به شمار می‌رفت که البته با اجرای الگوی مثلث توسعه اقتصادی حالا به یکی از مناطق با اقتصاد پررونق تبدیل شده است. این منطقه تا همین سه، چهار سال قبل، نرخ بیکاری بیش از 20 درصد را تجربه می‌کرد، اما به همت مردم و تلاش معین اقتصادی و ارکان حاکمیت، حالا نرخ بیکاری‌اش به حدود 6 درصد رسیده است. قلعه‌گنج شناخته‌شده‌ترین منطقه محروم در جنوب استان کرمان است که در محل تلاقی 3 استان کرمان، سیستان‌وبلوچستان و هرمزگان قرار دارد. جمعیت این شهرستان حدود 76 هزار نفر است که 83 درصد جمعیت آن روستایی و 17 درصد شهری است. در الگویی که در راستای محرومیت‌زدایی و توسعه اقتصادی در منطقه محروم قلعه‌گنج در حال اجراست، نقش اصلی را مردم بومی برعهده دارند و بنیاد مستضعفان به‌عنوان پیاده‌کننده الگو نیز مدیریت اجرای پروژه را برعهده دارد.
موفقیت‌های چشمگیر در اجرای الگوی اقتصاد مقاومتی در منطقه قلعه‌گنج استان کرمان به‌عنوان یک الگوی موفق حتی تحسین مقام معظم رهبری را هم به‌دنبال داشت. حضرت آیت‌ا... خامنه‌ای در یکی از جلسات سران قوا در‌این‌باره فرموده بودند که «بروید و قلعه‌گنج را ببینید. مردم توانمند شده‌اند و آن تعریفی که ما از اقتصاد مقاومتی داریم در این منطقه پیاده‌سازی شده است.»
خراسان رضوی و ظرفیت‌هایش
در عین حال استان خراسان رضوی هم ظرفیت‌های خوبی در حوزه اقتصادی دارد که در صورت بهره‌گیری از آن‌ها، زمینه توسعه و پیشرفت و توانمندسازی مردم فراهم خواهد شد. نگاهی کلی به وضعیت اقتصاد استان نشان می‌دهد که نرخ مشارکت اقتصادی در سال 95، 42/1 بوده و بر اساس برآوردهای برنامه توسعه‌ای در سال 1400 به 44/4 درصد افزایش خواهد یافت. همچنین جمعیت شاغل استان در سال 1395 برابر با 1901 نفر بوده است که پیش‌بینی می‌شود در سال 1400 به 2335 نفر افزایش یابد. بر این اساس، نرخ بیکاری و جمعیت بیکار در سال 1395 به ترتیب برابر با 13/2 درصد و 289 هزار نفر بوده که مطابق برآوردهای برنامه ششم توسعه پیش‌بینی می‌شود در سال 1400 به 175 هزار نفر کاهش یابد.
خراسان رضوی در حوزه زیرساخت‌های تجارت بین‌الملل هم ظرفیت‌های بسیار خوبی دارد که از جمله آن‌ها می‌توان به بیش از 800 کیلومتر مرز مشترک با کشورهای ترکمنستان، افغانستان و دسترسی به بازار 300 میلیون نفری کشورهای هم‌جوار، وجود 6 گمرک فعال و مجهز در مناطق مرزی و داخل استان، وجود منطقه آزاد تجاری دوغارون و سرخس با زیرساخت‌های مناسب و وجود فرودگاه در سرخس، وجود معادن سنگ آهن در منطقه سنگان خواف و وجود ذخایر گازی خانگیران اشاره کرد.
در بخش گردشگری هم وجود بیش از 31 میلیون زائر و گردشگر داخلی و خارجی، پایتخت فرهنگی کشورهای اسلامی، شهر صنایع دستی و سنگ‌های قیمتی و نیمه‌قیمتی و وجود بیش از 2400 هتل، هتل‌آپارتمان و واحدهای اقامتی از جمله ظرفیت‌های خراسان رضوی به شمار می‌رود.