«حافظ چهار استاد»؛ انتشار یک اثر زیبا

چندی پیش به لطف دوستی عزیز و ارجمند به جلسه‌ی رونمایی از کتابی دعوت شدم که برایم بسیار ارزشمند و مغتنم بود. در آن مجلس جناب عبدالله کوثری، رضا امینی مقدم، فروزان خزائنی درباره حافظ و نسخه جدیدی که به تازگی کشف شده بود، سخن گفتند. خاضعانه می‌گویم؛ من یکی از عاشقان غزل‌های حافظ بوده و هستم، با اطمینان عرض می‌کنم، کمتر نسخه‌ مشهوری از حافظ چاپ شده که در آرشیو کتابخانه‌ام نداشته باشم. اما اینک به مدد انفاس قدسی حافظ و به لطف دوست حافظ‌شناس و حافظ پژوهم به نسخه‌ای از حافظ دست یافتم که برایم، چون گنجی عزیز و بسیار مغتنم است.

اینک «حافظ چهار استاد» به اهتمام حافظ پژوه نام آشنا جناب فروزان خزاینی از سوی نشر درخشش به زیور طبع آراسته شده است. از ایشان پیش از این دو اثر تحقیقی برجسته به نام‌های «حافظ مصلح اجتماعی و «این راز سر به مهر» از سوی انتشارات ژرف به چاپ رسیده بود. با عشق و علاقه وافر و آگاهی که از اندیشه‌های ژرف و پاکیزه ایشان و انسی که طی سالیان دراز با حافظ داشته‌ام به دنبال کتاب بودم. تا این که به لطف دوست دانشورم رضا امینی مقدم به آن دست یافتم و دریافتم الحق و الانصاف چنانکه حافظ شناس برجسته معاصر استاد «بهاءالدین خرمشاهی فرمودند: اثر نفیسی است و باید در اختیار علاقمندان و دوستداران حافظ قرار گیرد.

در نگاهی اجمالی به کتاب، بیش از همه، چاپ آراسته، طراحی زیبای و چشم نواز آن جلوه می‌کند. پس از آن به متن می‌رسیم: حافظ چهار استاد با دو مقدمه آغاز می‌شود نخست مقدمه نسخه جدید به قلم آقای خزاینی است. وی در مقدمه با ذکر دلایل متقن و استوار استدلال می‌کند که با وجود این همه نسخه چرا چاپ دیگری از حافظ ضرورت دارد؟ سپس دلایل این کار را برمی‌شمرد.

سپس مقدمه‌ی چاپ نخست کتاب به قلم کوهی کرمانی مدیر مجله نسیم صبا آمده است که از سبب پیدا شدن این نسخه در کتابخانه شخصی آقای حاج سیدنصرالله تقوی و فرمایش ایشان که بهتر است این نسخه از حافظ به خط زیبای نستعلیق چاپ و گراور شود، سخن به میان آمده است؛ و این که معظم له چگونه آن گوهر نایاب را در اختیار وی گذارده و او نوشتن دیوان را به آقای ابراهیم بوذری که از استادان خط نستعلیق و از عشاق شعر و ادب بودند واگذار کرده است. الحق  ایشان- چنانکه قول داده بودند- از عهده این کار به خوبی برآمدند. می‌توان گفت اگر پایمردی این مرد دانشور نبود، چاپ دیوان حافظ به گونه‌ای که ملاحظه می‌شود، میسر نمی‌شد.

بعد از این مقدمه متن غزل‌ها آمده و شگفت آنکه غزل‌هایی در این نسخه هست که در نسخه مشهور استادان غنی و قزوینی نیامده است. از جمله غزلی زیبا با قافیه حرف «ص» در صفحه ۲۶۱، با مطلع  «نیست کس را ز کمند سر زلف تو خلاص / می‌کشی عاشق بیچاره نترسی ز قصاص» و البته غزل‌های بسیاری در نسخه غنی، قزوینی هست که در این نسخه نیامده دلیلش معلوم نیست که آیا به مذاق شاعران مذکور خوش نیامده یا در نسخه اساس شادروان نصرالله تقوی نبوده است.

البته راقم این سطور چندان فرصت نیافته و در خود این صلاحیت را نمی‌بیند که تمام غزل‌های این نسخه را با نسخه‌های معتبر موجود مقابله کند، اما در یک تورق اجمالی پی بردم که ابیات زیبایی در بعضی غزل‌ها در این نسخه هست که در نسخه‌های دیگر نیامده از جمله این بیت زیبا در غزل هفدهم غنی -- قزوینی با مطلع:

سینه از آتش دل در غم جانانه بسوخت/ آتشی بود در این خانه که کاشانه بسوخت؛ که بعد از دو بیت اول آمده است:

هر که زنجیر سر زلف گره گیر تو دید/ شد پریشان و دلش بر من دیوانه بسوخت.

امید می‌برم همین مختصر، در دل مشتاقان حافظ موثر افتد و آتش شوق آنان را برای مراجعه به این اثر نفیس برانگیزد.

در ادامه حتما بخوانید مثنوی و جناب حافظ، د‌ل‌مشغولی‌های رسول نجفیان

برای استاد خزاینی و نشر درخشش نیز برای انتشار این اثر زیبا و دل‌انگیز، سلامتی و توفیق بیشتر به دعا آرزو دارم و از زبان خواجه شیراز  به آنان بشارت و نوید می‌هم که: 
هر آن که جانب اهل وفا نگه دارد.
خداش در همه حال از بلا نگه دارد.
چنین باد!

حافظ چهار استاد (قاآنی شیرازی، یغمای جندقی، کوهی کرمانی، ابراهیم بوذری) به اهتمام فروزان خزائنی، نشر درخشش منتشر شده است.