همه آنچه درباره آداب و مناسک اعتکاف باید بدانیم

حمیده ذاکری | شهرآرانیوز؛  اگر به شما بگویند وسیله یا راهکاری اختراع شده است که با کمک آن می‌توانید هر نعمت خوبی را که دارید، چندبرابر کنید و چیز‌های بدی را که نمی‌خواهید، چنان محو می‌کند که انگار اصلا وجود نداشته‌اند، چقدر خوشحال می‌شوید؟ در روایات آمده است رجب ماهی است که خداوند در آن، اعمال نیک را چندبرابر و گناهان را محو می‌کند.

برای این فرصت خوب، آنچه خیلی جواب می‌دهد، داشتن یک برنامه ریزی مناسب است. برای انجام دادن کار‌های خوب و همین طور عبادت‌های مخصوص این ماه و آمادگی برای ترک کار‌هایی که می‌دانیم خوب نیستند، اما گاهی از دستمان درمی روند، اعتکاف هم مثل همه عبادت‌ها باید با یک نیت خوب و خالص شروع شود؛ نیتی که اول و آخرش خداست. به جز واجبات و مستحباتی که برای اعتکاف، این گوشه نشینی خدایی، شنیده‌ایم و خوانده‌ایم، آداب و مناسکی هم مطرح است که اگر رعایتشا ن کنیم، اعتکافمان زیباتر می‌شود و نتیجه روحانی و معنوی بهتری نیز خواهد داشت.

وقت را غنیمت بدان!

کسی که قرار است چند روز از زندگی اش را در یک جای مقدس مثل خانه خدا بگذراند، خوب است که به فکر گذراندن وقتش به شیوه مناسب در این مکان مقدس هم باشد. بد نیست برای این روز‌ها یک زمان بندی تعیین کنیم. شاید فکر کنید که خب معلوم است دیگر، همه زمانی که در مسجد و برای اعتکاف گذاشته‌ایم، صرف عبادت و نماز و دعا می‌کنیم ولی این عبادت هم می‌تواند شکل‌های مختلفی داشته باشد؛ مثلا شما تصمیم می‌گیرید چندساعتی از هرکدام از سه روز اعتکافتان را به فکر کردن در مورد نحوه زندگی تان یا نحوه برخورد‌ها و رفتار‌ها یتان یا نحوه حرف زدن و گفتارتان، بگذرانید تا مطمئن شوید که نتیجه و اجر و پاداشش، کمتر از عبادت کردن نیست. حالا که قرار است سه روز از بهترین و پاک‌ترین ساعت‌ها و لحظه هایتا ن را در مسجد بگذرانید، برای رفتار‌های دینی تان هم وقتی را بگنجانید.

پاکی و طهارت

همان‌طور که برای خواندن نماز توصیه شده است که بهترین لباسما ن را بپوشیم و تمیز و مرتب باشیم و از زینت‌ها در حال این عمل عبادی استفاده کنیم، برای حضور در مسجد به عنوان خانه خدا، هم بهتر است به  منظور اهمیت دادن به این مکان، به همین شیوه عمل شود. معنای این کار، اسراف و تجمل گرایی نیست و فقط به منزله توجه به خانه خدا و حضور در محضر الهی است و با توجه به اینکه میهمانی مربوط به خداوند است، برای جلب رضایت الهی خوب است که این پاکیزگی و آراستگی مورد توجه قرار بگیرد.

حتی در سوره اعراف هم آیه‌ای است که در آن گفته شده است: «ای فرزندان آدم! زینت‌های خود را نزد هر مسجد (به کار) بگیرید». وقتی قرار است بنده‌ای برای خدایش کاری را انجام بدهد، بهتر است با بهترین حالت به سراغ این عبادت برود و یکی از راهکار‌های این بهترین بودن، این است که با بهترین لباس و زینت این اتفاق رقم بخورد.

مزاحم نشویم!

قرار است کسی که معتکف می‌شود، وقتش را به عبادت و ذکر خدا و خواندن قرآن و نماز بگذراند؛ قرار است از دنیا و چیز‌هایی که او را سرگرم خودش کرده است، جدا شود و به معنویات و خدایش نزدیک‌تر بشود ولی حتی یاد گرفتن علم و دانش هم، در دسته بندی عبادت‌ها قرار می‌گیرد، پس می‌شود بدون اینکه  برای دیگران مزاحمت ایجاد کنیم، به یادگیری یک موضوع جدید هم بپردازیم.

پیامبر اکرم (ص) در جایی به ابوذر فرمودند: «ای ابوذر! هر نشستی در مسجد بیهوده است؛ مگر برای سه کار: نماز خواندن، یاد خدا و بحث و سؤال درباره علم». این یادگیری ممکن است در حوزه‌هایی باشد که در زندگی آینده مان بسیار مؤثر باشد، ولی یادتان نرود که این یادگیری هم نباید باعث مزاحمت دیگران شود و قرار نیست با مجادله همراه باشد. بهتر است کسی که به سراغش می‌رویم و چیزی را در حین اعتکاف از او یاد می‌گیریم، فرد عالمی  باشد که به بهترین شکل ما را راهنمایی کند. حالا اگر این یادگیری، تحصیل در علوم دینی و اصول و فروع دین هم باشد، خیلی بهتر و مؤثرتر خواهد بود.

مناسک جمعی

یکی از ویژگی‌های مهم اعتکاف، این است که علاوه بر اینکه یک عبادت فردی است، در فضای جمعی رخ می‌دهد و همین جمعی بودنش، هم باعث شده است که نگاه خاصی به این عبادت در دین ما وجود داشته باشد.

بعضی اعمال و مناسک اعتکاف، بهتر است به صورت جمعی و درکنار بقیه شرکت کنندگان اعتکاف و حاضران در مسجد انجام بشود، بنابراین لازم نیست یک نفر فقط در گوشه‌ای از مسجد بنشیند و به صورت فردی به عبادت خودش بپردازد، ولی عبادت گروهی و دسته جمعی هم نباید باعث آزار و اذیت بقیه معتکفان بشود.

همان طور که همه مان می‌دانیم، رعایت حقوق دیگران و ترجیح دادن دیگران به راحتی و آسایش خودمان، یکی از تعالیم دینی مان است و از انجام هر عمل مستحبی، مهم‌تر است. گاهی پیش می‌آید که یک گروه تصمیم می‌گیرند باهم در یک مراسم اعتکاف شرکت کنند و این گروه برای خودشان، برنامه‌های خاصی دارند که برای دیگران توجیهی ندارد و حتی آن را مزاحم عبادت و اعتکافشان می‌دانند.

در این مواقع بهتر است آن گروه قبلا به فکر یک مکان اختصاصی‌تر برای انجام مناسک گروهی اعتکافشان باشند و اگر این مکان مهیا نشد، مانع آرامش و حضور قلب دیگران نباشند، حتی اگر این کار دسته جمعی یک عمل پسندیده دینی باشد، بازهم نباید باعث آزار و ناراحتی اکثر معتکفان باشد.

در ادامه حتما بخوانید ۵۰۰ مسجد در خراسان رضوی آماده ضیافت اعتکاف رجبیه هستند

مکان مناسب برای اعتکاف

هرگز نمی‌توانیم بگوییم که همه مکان‌ها یک جور هستند و خاصیت یکسانی دارند. می‌دانیم همان طور که زمان‌ها مقدس‌اند، مکان‌ها نیز مقدس هستند و دارای ارزش. شاید این ارزش محصول صاحب آن مکان باشد، به هرحال مکانی که قداست و معنویتش را از صاحبش گرفته باشد، حالا دیگر صاحب روح و روان است.

مسجد را به عنوان خانه خدا می‌شناسیم و کسی که قصد حضور و اقامت چندروزه در آن را دارد، باید حواسش به بارگاه الهی باشد. حالا دیگر صاحب خانه خداست و فرد معتکف باید بداند حالا که افتخار حضور در چنین مکانی را پیدا کرده است، باید حرمت صاحب خانه را نگه دارد و این شکوه و جلال مکان را از یاد نبرد. معتکف واقعی کسی است که با حضورش در خانه خدا به دنبال کسب رضایت الهی باشد و بخواهد که به نزدیکی و قرب الهی دست پیدا کند.

با همه این تفاصیل، بر معتکفان لازم است در طول ایام اعتکاف، رعایت نظافت و پاکیزگی مسجد را بکنند و احترام و قداست و حرمت آن را زیر سؤال نبرند و رعایت کنند و حتی این توصیه جدی را به بقیه معتکفان هم بکنند. کسی که خودش را مقیم محضر یار می‌بیند، برای لحظه لحظه حضورش و برای تمام کارهایش، برنامه‌ای دارد تا بتواند به رضایت محبوبش دست پیدا کند.