ابلاغ ثبت ملی کوره آجرپزی قیاسی مشهد

به گزارش شهرآرانیوز، ابوالفضل مکرمی‌فر با اعلام این خبر افزود: ساختمان کوره آجرپزی قیاسی از جمله کوره‌های آجرپزی ساخته شده در دهه ۱۳۴۰ مشهد در شمال شهر مشهد است.

او ادامه داد: در مجاورت این کوره، چندین کوره آجرپزی دیگر ساخته شده که همگی پس از گسترش مجدد مشهد در دهه ۱۳۳۰ ومحدودیت‌های زیست محیطی برای ادامه کار کوره‌های واقع در داخل شهر در اواخر دهه ۱۳۴۰ در این محدوده ساخته شده است.

مکرمی فر گفت: این کوره از زمان ساخت تا حدود سال‌های ۱۳۸۰ مورد بهره برداری قرارداشته است، اما در سال‌های اخیر و به واسطه محدودیت‌های زیست محیطی و همچنین ورود کوره‌های ماشینی، متروک وبدون استفاده رها شده اند، متاسفانه متروک شدن این آثار معضلات متعدد اجتماعی در محل ایجاد کرده به طوری که به عنوان یک معضل، محلی برای حضور افراد متفرقه و بروز ناهنجاری‌ها در منطقه شده است که در این خصوص، شهرداری می‌تواند با تبدیل این عناصر هویتی شهر به مراکز فرهنگی و موزه، از آن‌ها در راستای افزایش ظرفیت‌های گردشگری شهری استفاده مفید نماید.

او درباره ویژگی‌های خاص این اثر اظهار کرد: آجر و خشت به عنوان مهمترین عناصر معماری ایرانی در پیشینه معماری ما نقش ویژه‌ای دارد، مطالعات معماری در ایران نشان می‌دهد که کوره‌های آجر پزی از هزاره‌های قبل از میلاد تا کنون فرم‌ها و فن آوری‌های مختلفی را در بر می‌گرفته اند، کوره‌های سرپوشیده مکشوفه در شهر کهن نیشابور، کوره‌های فضای باز در پیرامون شهر‌های خراسان دراواخر دوران قاجار و کوره‌های ساخته شده با دود کش‌های بسیار بلند از نمونه‌های قابل بررسی هستند.

مکرمی‌فر گفت: این کوره‌ها به عنوان شواهد قابل مشاهده از ورود کشور به دوران صنعتی و پیدایش و رشد و توسعه دوران شهرنشینی نوین مطرح می‌شود، فن آوری وارداتی این نوع ساختمان سازی از اروپا بوده، اما در این مورد معمار از تلفیق آن فن آوری با هنر زیبای معماری ایران در ساخت مناره یا میل‌های بلند مذهبی کتیبه دار یا آجر کاری شده در این سازه، به تداوم هنر معماری بومی در معماری معاصر ما دست یافته است.

هم چنین محمود طغرایی مدیر دفتر ثبت آثار تاریخی اداره کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی خراسان‌رضوی در این باره گفت: در بدنه میل یا دود کش کوره روی یک سنگ مرمری، پس از درج آیه مقدس ان یکاد الذین... به نام مالک کوره اشاره شده وعنوان «کوره آجر فشاری اسماعیل قیاسی» درج شده است.

او افزود: ساختمان کوره‌های آجرپزی قدیمی شهر مشهد که تعداد آن‌ها به ۹ عدد می‌رسد، شامل دو بخش کلی هستند، بخش کوره وبخش میل یا دودکش.میل‌ها یا دودکش‌های کوره ارتفاعی بین ۵۰ تا ۶۰ متر دارند که از مسافت‌های دور قابل مشاهده هستند.

طغرایی تصریح کرد: بخش اصلی کوره شامل یک فضای سرپوشیده دالان مانند است که عمده آن‌ها با پلان بیضی شکل به طول ۹۰ متر وعرض ۲۵ متر وارتفاع متوسط ۲ ونیم متر به صورت چندین ریزفضا، مکانی برای چیدن خشت‌های خام وحرارت دادن آن‌هاست که بوسیله باز شو‌های کوچکی از بیرون امکان انتقال وخروج خشت‌ها را ممکن می‌نماید. یک فضای کم عرض در وسط این فضا نیز تعبیه شده که صرفا برای رساندن هوا ومدیریت تقسیم آن در ریزفضا‌های داخلی است.

طغرایی با بیان این که سوخت بیشتر کوره‌ها نفت کوره یا مازوت بوده از طریق دریچه‌هایی از روی بام این سازه به داخل ریخته می‌شده است، افزود: بدنه این سازه بواسطه عایق بودن از خشت خام ساخته شده است. بدنه داخلی سازه بواسطه حرارت زیاد معمولا به پوسته سختی تبدیل شده وبدنه بیرونی آن همچنان خشت خام باقی می‌ماند.

او گفت: بخش میل یا دودکش کوره یک سازه آجری استوانه‌ای شکل است که در پایین حدود ۱۰ متر قطر دارد. قطر دهانه داخلی این استوانه که محل مکش دود و هدایت آن به بالاست، حدود ۷ متر قطر دارد. ارتفاع این سازه حدود ۵۰ متر برآورد گردیده است. قطر دهانه بالایی این کوره نیز در حدود دو متر برآورد می‌شود.

طغرایی تصریح کرد: نمای ساقه میل این کوره با آجر چینی‌های انجام داده شده به چند قسمت تقسیم شده است. بخش پایینی از پایین تا زیر قسمت سنگ کتیبه است. بالای این بخش تا زیر کتیبه آجری یا الله یا الله است. قسمت بعدی یا تاج میل نیز با نوعی آجر چینی شباهت زیادی به مقرنس چینی آجری پیدا نموده است.

مدیر دفتر ثبت آثار تاریخی اداره کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی خراسان‌رضوی اظهار کرد: بخش کوره با بخش میل یا دودکش از طریق یک مجرا ودر فاصله ۷ متری جنوب به آن متصل هستند. این مجرا با قطر ۷۰ سانتی متر مسیر حرکت دود از داخل کوره به سمت دودکش وخروج ازآن است.

کوره آجر پزی قیاسی مشهد در استان خراسان، شهرستان خراسان، بخش مرکزی وحاشیه شمال شهر مشهد، ابتدای جاده کلات، مجاورت شرق روستای گرجی قرار گرفته است.