شکل‌گیری جریان اجتماعی جدید در انتخابات ۱۴۰۰

علی قدیری / شهرآرانیوز، پیروزی اصول‌گرایان در انتخابات یازدهمین دوره مجلس شورای اسلامی، سبب این خوش‌بینی در میان آن‌ها شده است که، چون بهارستان را تصاحب کرده‌‍‌اند، می‌توانند پاستور را نیز به‌سادگی فتح کنند. در همین باره حمیدرضا ترقی، عضو شورای مرکزی حزب موتلفه اسلامی، با اشاره به اینکه «معمولا روال این است جریانی که پیروز انتخابات مجلس می‌شود، می‌تواند پیروز انتخابات ریاست‌جمهوری هم بشود»، درباره پیروزی اصول‌گرایان در انتخابات ریاست‌جمهوری، اظهار خوش‌بینی کرده است. برخی دیگر از اصول‌گرایان نیز که اصلاح‌طلبان را شریک دولت روحانی می‌دانند و حال بر بازنمایی نارضایتی از دولت وی اشتغال دارند، پیروزی خود را در انتخابات آینده، بسیار دردسترس ارزیابی می‌کنند. اما برخی پژوهشگران و کارشناسان چنین اظهارنظر‌هایی را رد می‌کنند.
ابراهیم فیاض، دانشیار گروه مردم‌شناسی دانشگاه تهران، در پاسخ به پرسش شهرآرا که آیا با توجه به شرایط کنونی می‌توان اصول‌گرایان را پیروز انتخابات آینده ریاست‌جمهوری دانست، گفت: «نه، هرگز. من همان‌طور که پیش‌تر گفته بودم، بازهم می‌گویم که هم اصول‌گرایی و هم اصلاح‌طلبی مرده‌اند. ما شاهد شکل‌گیری جریانات و اقشار اجتماعی جدیدی هستیم. این روندی است که از سال‌های پیش شاهد آن بوده‌ایم و اکنون نیز ادامه دارد.»
این استاد دانشگاه همچنین بر این نظر است که «در مجلس یازدهم نیز هنوز هویت مشخصی مشاهده نمی‌شود؛ مثلا قالیباف در رأس مجلس یازدهم، فردی عملگراست که ارزشی و ایدئولوژیک نیست. ممکن است شعار ارزشی بدهد، اما غالبا عملگراست. در مجلس یازدهم به‌عنوان نمونه درباره تأیید یا رد اعتبارنامه تاج‌گردون، دیدیم که هم مخالفانی جدی وجود دارد و هم موافقانی مشخص. همین موضوع، آغازگر اختلاف در مجلس یازدهم است. برخلاف کسانی که مجلس یازدهم را مجلسی اصول‌گرا و در جهت تحکیم قدرت آنان می‌دانند، معتقدم که این مجلس، عامل شکست اصول‌گرایان است.»
فیاض از پژوهشگرانی است که به تحولات سیاسی از رهگذر تحولات اجتماعی می‌نگرد. او معتقد است که «در انتخابات ریاست‌جمهوری آینده، شاهد جریان اجتماعی جدیدی خواهیم بود و جامعه ما نیز آن‌قدر پویاست که جریانات جدید را خلق می‌کند و البته این خاص جامعه ما نیست. ما با شرایطی جهانی مواجهیم که بر تحولات سیاسی و اجتماعی همه کشور‌ها اثر می‌گذارد. مثلا پیش‌بینی می‌شد که ترامپ به‌سادگی در انتخابات ریاست‌جمهوری رأی می‌آورد، اما اکنون در اثر شرایط ناشی از کرونا می‌بینیم که محبوبیت او به ۴۰ درصد کاهش یافته است. کرونا در یک سال آینده مانند جنگ جهانی اول، جهان را تغییر می‌دهد. کشور ما نیز از این تأثیر مستثنا نیست و شاهد تحولات دینی خاصی خواهیم بود که بر تحولات سیاسی و اجتماعی ما نیز اثر می‌گذارد.»
این پژوهشگر اجتماعی در پاسخ به این پرسش که مهم‌ترین ویژگی‌های جریانات اجتماعی جدید در ایران چیست، گفت: «مهم‌ترین ویژگی جریانات جدید اجتماعی، این است که از درون مردم برخاسته اند و در شبکه‌های اجتماعی مجازی، رشد کرده اند. به صورت خلاصه می‌توان گفت فطرت، عدالت، حکمت، مصلحت، صلح جهانی و زندگی با محوریت مردم، مهم‌ترین ویژگی‌های نیرو‌های اجتماعی در ایران است که ارتباطات میان‌دینی و میان‌فرهنگی را شکل می‌دهند و از این رهگذر بر عرصه سیاسی و اجتماعی اثر می‌گذارند».