نگاهی به آثار بخش گرافیک جشنواره هنر های شهری۱۴۰۴ مشهد
جشنواره هنر های شهری۱۴۰۴ مشهد برای نخستین سال است که بخش گرافیک، جایگاه اختصاصی در این جشنواره دارد.
آزیتا حسین زاده عطار | شهرآرانیوز؛ جشنواره بین المللی هنرهای شهری مشهد، با سعی و کوشش مدیریت شهری و مشارکت گسترده هنرمندان در دو دهه اخیر، اکنون یکی از رویداد‌های فرهنگی و هنری مهم در این شهر شناخته می‌شود. این رویداد در حال رسیدن به ایستگاه نوروزی است تا برای محقق ساختن فضایی چشم نواز در محیط شهری و تغییر حال وهوای شهر برای شهروندان و زائران به ثمر بنشیند.
امسال برای نخستین سال است که بخش گرافیک، جایگاه اختصاصی در این جشنواره دارد. با داوران این بخش درباره کیفیت و نحوه اجرای داوری و کم وکیف بیش از دویست اثر ارسال شده به جشنواره و وضعیت گرافیکی شهر مشهد گفت‌و‌گو کرده‌ایم که در ادامه می‌خوانید.
جشنواره نباید سلیقه محور باشد
مهدی اشراقی، استاد دانشگاه و یکی از داوران بخش گرافیک جشنواره هنرهای شهری مشهد، ضمن اینکه معیار‌های اصلی انتخاب آثار برتر در جشنواره هنرهای شهری در بخش گرافیک را، هماهنگی با موضوعات سفارش، درنظر گرفتن ابعاد کار و تکنیک آن می‌داند، می‌گوید: از ویژگی‌های مهمی که آثار گرافیکی را برای فضای شهری مناسب‌تر می‌کند، قابل فهم بودن آن برای عموم مردم و قابلیت اجرایی صحیح آثار است.
او با اشاره به اینکه وقتی سفارشی در این جشنواره داده می‌شود، ابعاد و اندازه‌ها باید هم خوانی داشته باشد، می‌گوید: خیلی از آثار بر مبنای اندازه‌هایی که در جشنواره بر آن تأکید شده بود، نبودند. برخی کارها می‌توانست خیلی بهتر باشد، اما نوآوری در کارها وجود نداشت. با وجود اینکه تعداد آثار بیش از دویست اثر بود، نتوانستند انتظارات ما را در سطح این جشنواره برآورده کنند و از نظر محتوایی و تکنیکی بسیار ضعیف بودند.
اشراقی درباره قوت‌ها و ضعف‌های جشنواره بیان می‌کند: اینکه اولین بار است جشنواره گرافیک با همین نام کار می‌شود، نقطه قوت بود، اما خیلی از گرافیست‌های حرفه‌ای ما در جشنواره شرکت نکرده بودند یا تمایلی به شرکت نداشتند یا اینکه اطلاع رسانی مناسب نبود. شاید اگر از آن‌ها دعوت می‌شد، بهتر از برگزاری جشنواره باخبر می‌شدند.
مدرس دانشگاه مشهد در پاسخ به این سؤال که جشنواره‌های هنر شهری چقدر می‌توانند در ارتقای سطح کیفی گرافیک شهری مؤثر باشند، می‌گوید: این جشنواره توانسته است جوان‌های هنرمند را بیدار کند و آن‌ها را پای کار بیاورد و این یک حسن است. برگزاری این قبیل جشنواره‌ها اگر جدا از سلایق فردی و مدیریتی باشد، اتفاق فوق العاده‌ای در شهر رقم می‌زند. اما اگر سلیقه فردی در آن دخیل باشد، برای شهر نقش مخرب خواهد داشت.
وی برای بهتر برگزار شدن این قبیل جشنواره‌ها پیشنهاد می‌کند: در این قبیل جشنواره ها، شهرداری می‌تواند همراه با موضوعات مناسبتی مانند نوروز و رمضان، بخش آزاد نیز داشته باشد که هر طراح بتواند یک کار با موضوع آزاد نیز ارسال کند. این کار در دنیا نیز مرسوم است و این شیوه برگزاری جشنواره، خلاقانه‌تر است و هنرمندان بیشتری را پای کار می‌آورد.
داور جشنواره هنرهای شهری مشهد درباره چالش‌های برگزاری این قبیل جشنواره‌ها در شهر مشهد و راهکار‌های حل آن‌ها توضیح می‌دهد: شاید باید انقلابی در حوزه گرافیک شهری اتفاق بیفتد، برخی رانت‌ها برداشته شود، برخی رفتار‌ها و ارتباطات از میان برود؛ چون ما یک شهر ساخته‌ایم که پر از آلودگی‌های بصری است.
درست است که شهرداری می‌خواهد درآمد کسب کند، ولی هر جایی که به او پول بدهند و بگویند این تابلو را برای ما در شهر نصب کن، نباید مجوز دهد. نظارت‌ها روی اکران‌های شهری باید بیشتر شود؛ چون الان گرافیک به عنوان یک فرهنگ بصری در شهر مطرح است، سیاست گذاران باید در این عرصه پای کار بیایند تا این فرهنگ خراب نشود. سفارش دادن‌ها به آشنایان و نبود ممیزی صحیح در کارها، سبب ضعف آن‌ها شده است.
این مدرس گرافیک، نظر منفی در مورد تایپوگرافیک‌های اجراشده در شهر دارد. او توضیح می‌دهد: خیلی‌ها فکر می‌کنند تایپوگرافیک یک داستان بصری با چیدن حروف کنار هم است. اما درحقیقت این هنر یک مفهوم برای انتقال معناست. همیشه به دانشجویانم هم همین را می‌گویم که تایپوگرافی را اول معنا کنید و بعد از آن استفاده کنید. این کلمه مانند گرافیک شیک است، ولی بسیاری از افراد از آن سوءاستفاده می‌کنند.
رسالت گرافیک، آگاهی بخشیدن به مردم است
اشراقی درباره نقش تصویرسازی در گرافیک شهری بیان می‌کند: تصویرسازی امروز چند قدم از عکس جلوتر است؛ چون می‌تواند احساس را هم منتقل کند؛ برای همین جا دارد بیشتر بر آن تأکید کنیم. الان در کار‌های تجاری هم یک کار گرافیکی، حس هنرمند را به مخاطب بهتر منتقل می‌کند و ارتباط بهتری با مخاطب می‌گیرد.
استاد دانشگاه مشهد توضیح می‌دهد: این همه بیلبورد و فضای شهری داریم که جای تصویرسازی در آن کم است. اما خیلی وقت‌ها مدیران شهری خیلی روی هنر تصویرسازی حساب نمی‌کنند؛ البته این نکته را هم باید مدنظر قرار داد که هنرمندان نیز باید برای اکران کار‌های عمومی، به جای در نظر گرفتن سلیقه خودشان، احساس مخاطب را مدنظر قرار دهند.
وقتی نظر اشراقی را درباره چگونگی طراحی پوستر‌های شهری جذاب‌تر و تأثیر گذارتر می‌پرسم، می‌گوید: مشکل اصلی ما در طراحی پوستر‌ها این است که مفاهیم اصلی مثل رنگ و نوشته و فونت در آن صحیح استفاده نمی‌شود. یک طراح باید بداند که چرا این رنگ را استفاده کرده است. مسئله بعدی که معضل بزرگی در کار‌های هنری در شهر محسوب می‌شود، این است که به شدت از ادبیات فاصله داریم.
شعار‌های ادبیاتی ما هنوز با فرهنگ ما جور نیست و نقطه وصل قوی بین گرافیک و ادبیات در این هنر وجود ندارد و باید این حلقه مفقوده درست شود. او ادامه می‌دهد: الان جای کار گروهی در اکران‌های هنری شهر ما خالی است. برای رفع این مسئله اکران‌های هنری، باید متولیان امر کارها را به صورت میزگردی سفارش دهند.
یعنی تیمی متشکل از متخصص شهرسازی، ادیب، روحانی و متخصصان دیگر کار را گروهی انجام دهند. او با اشاره به تحولات فناورانه و ظهور رسانه‌های دیجیتال درباره آینده گرافیک شهری یاد آوری می‌کند: من مطمئنم که گرافیک سنتی به ویژه در هنرهای چاپی نمی‌تواند کنار گذاشته شود. باز هم محتوا را حتما باید طراح گرافیک ارائه دهد، اما فناوری روز می‌تواند به خدمت اکران‌های شهری بیاید و آن‌ها را بهتر و پرمحتوا‌تر کند.
مدرس و طراح گرافیک درباره روند‌های در حال شکل گیری در گرافیک شهری جهان و اینکه چگونه می‌توانیم از این روند‌ها درجهت کیفیت گرافیک شهری مشهد بهره ببریم، بیان می‌کند: اتفاق اصلی که در دنیا در حال رقم خوردن است، رسانه‌های نوری و چندبعدی است که جایشان در شهر ما خیلی خالی است. انگار ما در بیست سال پیش قفل شده‌ایم. با نصب چهار تلویزیون در شهر نمی‌توانیم ادعا کنیم که به فناوری روز نزدیکیم. اگر هم بخواهیم نزدیک شویم، فعلا امکاناتش را نداریم؛ چون متأسفانه ما جامعه منفعلی هستیم که در آن، کار گروهی انجام نمی‌شود و پیشرفتش هم خیلی ملموس نخواهد بود.
من بار‌ها گفته‌ام که ما در بحث گرافیک در مشهد به نفرین‌های بدی گرفتار می‌شویم، از بس که بد عمل کرده‌ایم. مسئولان ما تصورشان این است که انتخاب‌ها باید سلیقه‌ای باشد و این مسئله بسیار ما را عقب انداخته است. اشراقی یادآوری می‌کند: گرافیک، رسالتش فرهنگ سازی و آگاهی بخشیدن به مردم است. ما باید این رسالت را درست انجام دهیم. نتیجه فقدان این موارد، اتفاقاتی است که درحال رخ دادن است. باید مسیر جدیدی را پیش بگیریم. آرزو دارم یک روز از خواب بیدار شویم و ببینیم همه چیز درست شده است.
سهل انگاری نکردن در مورد بیلبورد‌های شهری، بسیار اهمیت دارد
احمد ابراهیمی پور، یکی دیگر از داوران بخش گرافیک جشنواره هنرهای شهری که مدرس زیبایی شناسی و هنر معاصر در دانشگاه نیز است، نظرش را درباره بخش گرافیک جشنواره هنرهای شهری این گونه بیان می‌کند: جشنواره امسال در بخش گرافیک یک ویژگی مثبت و یک ویژگی منفی داشت؛ ویژگی مثبتش این بود که برگزارکنندگان جشنواره و همین طور داوران، ظرفیت و باور داشتند که اگر کارها مورد پذیرش نیست، کاری هم به عنوان اثر برگزیده معرفی نشود. ویژگی منفی جشنواره هم این بود که کیفیت آثار ارسالی، در حد استاندارد‌های نمایش شهری نبود.
ابراهیمی پور با بیان این مطلب که مسامحه نکردن در مورد رسانه‌ای مانند بیلبورد شهری که هر روز هزاران عابر و سواره از روبه روی آن می‌گذرند و به آن نگاه می‌کنند بسیار اهمیت دارد، معتقد است: این نشان دهنده تعهدی است که برگزارکنندگان جشنواره، درباره نگاه بیننده و تأثیری که در جلوه عمومی اکران آثار هنری در شهر دارد، در خود احساس می‌کنند. او ادامه می‌دهد: یک بیلبورد شهری، به راحتی میلیون هابار دیده می‌شود.
به همین نسبت، میزان حساسیت بصری و عمق مفهومی که در طراحی آن به کار گرفته می‌شود، باید فکرشده و ریزبینانه باشد و بیشتر به آن توجه شود. مدرس گرافیک دانشگاه اقبال لاهوری اظهار امیدواری می‌کند که با اطلاع رسانی‌های هدفمندتر، ایجاد شرایط ترغیب کننده در فراخوان و حضور طراحان متخصص، سال آینده شاهد آثاری مناسب برای اکران در شهر باشیم.
تغییر یکنواخت زمان و مکان در مشهد با جشنواره هنر شهری
یکی دیگر از داوران بخش گرافیک در جشنواره هنرهای شهری مشهد، حمید فلفلانی، از استادان دانشگاه‌های مشهد است. او معتقد است: با وجود اینکه معیار‌های عمومی شامل خلاقیت، بدیع و جامع بودن و معیار‌های دیگر، از ملاک‌های لازم برای برگزیده شدن آثار در این جشنواره است، مسئله مهم‌تر از این ها، درک روح زمانه است. به نظرم اگر روحی که بر جامعه یا جغرافیای منطقه حاکم است، در کار‌های هنری تصویری نیاوریم، کار خوب و ماندگاری نخواهیم داشت.
این مدرس دانشگاه بیان می‌کند: از همه مهم‌تر این است که کار‌های هنری گرافیکی باید شوک بصری و محتوایی داشته باشد. یعنی نگرشمان به آثار هنری به گونه‌ای باشد که تاکنون وجود نداشته است؛ به این معنا که جامع باشد، تمام مفاهیم را مدنظر داشته باشد و مانع از تفکر اشتباه درباره آن اثر شود و به عبارتی چندجانبه نگری‌هایی که باعث اختلال تصویر و ارتباط می‌شود، به وجود نیاید.
داور بخش گرافیک جشنواره هنرهای شهری مشهد بر این باور است که آثار ارائه شده در این جشنواره نه تنها رویکرد جدیدی نداشتند، بلکه از نظر کیفی هم سطح پایینی داشتند. او یادآوری می‌کند: احتمالا دلیل این مسئله، این است که این جشنواره در گام نخست خود در شهر مشهد برگزار می‌شود. کارها تا حد بسیاری تکراری بودند و قالب و محتوا با هم همخوانی نداشتند. از هوش مصنوعی اگر به درستی استفاده نشود، می‌تواند فاجعه تصویری به وجود آورد و ما در این جشنواره گاهی شاهد این اتفاق بودیم.
او درباره قوت‌های جشنواره توضیح می‌دهد: این جشنواره به هر حال شرکت کننده داشت و بعضی‌ها واقعا صادقانه کار کرده بودند. اما آثار در سطحی نبودند که بتوان با اطمینان آن‌ها را در معرض قضاوت مردمِ بافرهنگ و دانش شهر مشهد اکران کرد. برای شهری مانند مشهد که از اقوام مختلف تشکیل شده است، کار تصویری انجام دادن آسان نیست.
فلفلانی با بیان این مطلب که جشنواره‌ای با این قدمت در شهر، یکی از بهترین، جذاب ترین، مفهومی‌ترین و پرمشارکت‌ترین فرایندی است که بین حاکمیت در بخش شهرداری و مردم ایجاد شده است، می‌گوید: این جشنواره توانسته است ریتم یکنواخت و کسالت بار زمان و مکان را در مشهد دچار تغییر کند و به سوی شادی و فرح بخشی ببرد. تغییری که در فصل بهار شروع می‌شود، با آهنگ شاد طبیعت و هم نوازی هنرمندان و همشهریان است.
او پیشنهاد می‌کند: باید در برگزاری جشنواره‌ای تا این اندازه ارزشمند، انگیزه شرکت کنندگان را تقویت کنیم؛ فرقی نمی‌کند پیر باشند یا جوان. درحال حاضر انگیزه مهم، انگیزه‌های اقتصادی است. در همه جای دنیا این مرسوم است. جایزه‌های بزرگ، بسیار می‌تواند کمک کننده باشد.
او با تأکید بر اینکه تعهد، مسئولیت، ایمان و... به تنهایی در حمایت از هنر به کار نمی‌آید، ادامه می‌دهد: کارها باید پشتوانه اقتصادی داشته باشد. ارتباط تصویری، در ذات خود سفارش را دارد و این عمل باید درآمد زایی داشته باشد. با بحث درباره تکنولوژی، سنت، مدرنیته و... به جایی نمی‌رسیم. بیان می‌تواند در دنیای مدرن هنرمندان، با استفاده از زبان چندرسانه‌ای یا همان مولتی مدیا برای ارتباط بیشتر و جامع‌تر استفاده شود. وقتی مجموعه‌ای از احساسات در یک زمان درگیر یک موضوع می‌شود، درک بیشتری به وجود خواهد آمد.
این متخصص در حوزه گرافیک یادآوری می‌کند: گرافیک شهری، همان هویت شهری است. این دو اصلا تفکیک پذیر نیستند. گرافیک شهری لباس تصویری یک شهر، سازمان و نظام است. پا به هرجای دنیا که بگذاریم، این اتفاق بصری اولین چیزی است که نگاهمان به آن گره می‌خورد و هویت مکان را برایمان می‌سازد. درنهایت همان قدر که باید مواظب لباس پوشیدنمان باشیم، باید مواظب اتفاق‌های تصویری شهر هم باشیم.
دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تائید توسط شهرآرانیوز در سایت منتشر خواهد شد.
نظراتی که حاوی توهین و افترا باشد منتشر نخواهد شد.
