اعتراض جهانی نویسندگان به فرانسه برای توقف حمایت از هنرمندان غزه

به گزارش شهرآرانیوز؛ در حرکتی کم سابقه، بیست تن از غول‌های ادبیات معاصر جهان، ازجمله سالی رونی، آنی ارنو، عبدالرزاق قورنه و ویِت تان نویْن، با امضای نامه‌ای سرگشاده، از دولت فرانسه خواسته‌اند تا برنامه حمایتی خود برای خروج امن نویسندگان، هنرمندان و دانشگاهیان از غزه را از سر بگیرد.

این نامه، که پژواک نگرانی عمیق جامعه فرهنگی جهانی است، تصمیمی را به چالش می‌کشد که به باور آن ها، نه تنها «مجازاتی جمعی» علیه فلسطینیان، بلکه خیانت به سنت دیرینه فرانسه در پناه دادن به اندیشمندانِ درمعرض خطر است.

ریشه‌های ماجرا: برنامه‌ای به نام «وقفه» (Pause)

برنامه «Pause»، که در سال ۲۰۱۷ با همکاری دولت فرانسه و نهاد معتبر «کلژ دو فرانس» بنیان گذاری شد، پاسخی بود به بحران‌های جهانی و افزایش شمار هنرمندان و دانشگاهیانی که به دلیل جنگ و سرکوب سیاسی یا عقیدتی قادر به ادامه فعالیت در کشور‌های خود نبودند. این طرح، با ارائه گذرنامه، کمک هزینه و فراهم آوردن فضایی امن، بهشتی موقت برای اهالی فرهنگ و هنر از کشورهایی، چون سوریه، افغانستان، اوکراین و میانمار فراهم کرده است. از اکتبر ۲۰۲۳ و با شدت گرفتن جنگ در غزه، این برنامه به راه نجاتی حیاتی برای ۳۱ هنرمند و پژوهشگر فلسطینی و خانواده هایشان تبدیل شد.

اما این شریان حیاتی در ابتدای ماه اوت ناگهان قطع شد. بهانه این توقف، پُست یک دانشجوی فلسطینی پذیرفته شده در این طرح در شبکه‌های اجتماعی بود که مقامات فرانسوی آن را «یهودستیزانه» تلقی کردند. دولت فرانسه اعلام کرد تا زمان بررسی کامل این مورد تمامی برنامه‌های خروج از غزه معلق خواهد بود.

واکنش جهانی: فراتر از یک نامه

تصمیم فرانسه موجی از انتقاد را در سراسر جهان برانگیخت. نویسندگان امضاکننده نامه، که هریک وزنه‌ای در دنیای ادبیات محسوب می‌شوند، استدلال می‌کنند که مجازات یک جمع به خاطر خطای یک فرد با هیچ منطق حقوقی و انسانی‌ای سازگار نیست. آن‌ها در نامه خود به امانوئل مکرون، رئیس جمهور فرانسه، این اقدام را در تضاد مستقیم با تعهدات بین المللی فرانسه ذیل «کنوانسیون‌های نسل کشی» دانسته‌اند که کشور‌ها را به محافظت از جمعیت‌های درمعرض خطر ملزم می‌کند.

این حرکت اعتراضی را نمی‌توان جدای از پیشینه سیاسی امضاکنندگانش تحلیل کرد:

سالی رونی، نویسنده ایرلندی که آثارش میلیون‌ها نسخه فروش داشته سال هاست که از حامیان سرسخت جنبش بایکوت فرهنگی اسرائیل (BDS) است. او پیش‌تر در سال ۲۰۲۱ از ترجمه کتابش به زبان عبری از طریق یک ناشر اسرائیلی خودداری کرده بود و اخیرا نیز اعلام کرد که درآمد حاصل از اقتباس‌های تلویزیونی آثارش را به گروه‌های حامی فلسطین اهدا خواهد کرد.

آنی ارنو، برنده نوبل ادبیات از فرانسه، همواره به داشتن مواضع چپ گرایانه و حمایت از حقوق اقلیت‌ها شهرت داشته است. او نیز از امضاکنندگان قدیمی بیانیه‌های حمایت از فلسطین و از منتقدان سیاست‌های اسرائیل است.

ویت تان نوین، نویسنده ویتنامی-آمریکایی و برنده جایزه پولیتزر، که خود تجربه جنگ و آوارگی را در تاریخ خانواده اش دارد، بار‌ها در نوشته‌ها و سخنرانی هایش مبارزات مردم فلسطین را با تجربیات استعمارزدایی در دیگر نقاط جهان مقایسه کرده است.

عبدالرزاق قورنه، نویسنده تانزانیایی تبار و برنده نوبل، که آثارش عمیقا به مضامین استعمار، هویت و مهاجرت می‌پردازد، همواره صدایی رسا در دفاع از حقوق پناهجویان و آوارگان بوده است.

در ادامه حتما بخوانید بیش از ۱۰۰۰  نویسنده، مؤسسات فرهنگی اسرائیلی را تحریم کردند

هنر در میانه آتش: طرح‌های مشابه و اهمیت آن‌ها

برنامه «Pause» فرانسه تنها نمونه از این دست تلاش‌ها نیست؛ نهادهایی، چون «صندوق نجات هنرمندان» (Artist Rescue Trust) در آمریکا و «شبکه بین المللی شهر‌های پناهجو» (ICORN) در نروژ وجود دارند که با فراهم آوردن اقامتگاه‌های امن به هنرمندان در تبعید کمک می‌کنند تا صدایشان خاموش نشود. این برنامه‌ها بر این فلسفه استوارند که حمله به فرهنگ و هنر حمله به حافظه و هویت یک ملت است و حفظ آن در دوران بحران یک ضرورت تاریخی است.

تصمیم فرانسه برای توقف برنامه حمایتی خود در چنین بستری، نه فقط یک تصمیم اداری، بلکه یک بیانیه سیاسی تلقی می‌شود. این اقدام این پرسش را مطرح می‌کند که آیا تعهد به ارزش‌های حقوق بشری و آزادی بیان در برابر ملاحظات سیاسی و دیپلماتیک رنگ می‌بازد.

نویسندگان جهان با صدای بلند پاسخ خود را اعلام کرده‌اند: هنر و انسانیت نباید قربانی سیاست شوند. حالا، چشم‌ها به کاخ الیزه دوخته شده تا مشخص شود آیا فرانسه به سنت دیرینه خود در دفاع از فرهنگ وفادار خواهد ماند یا در آزمون غزه راه دیگری را برخواهد گزید.