درباره تلگرام و تبدیل یک پیام رسان ساده به اپلیکیشنی تأثیر گذار | روسی پردردسر

مریم محبی | شهرآرانیوز؛ اول قرار بود فقط یک پیام‌رسان ساده باشد، اما بعد تبدیل شد به یکی از ضروریات در تلفن همراه. از شماره‌های ذخیره شده در آن بگیرید تا موزیک‌ها، فیلم‌ها و عکس‌هایی که در آن تا همیشه محفوظ هستند و حتی برای خیلی‌ها شد منبع درآمد اصلی. حالا هفت‌سالگی تلگرام و آخرین به‌روزرسانی آن‌که امکان تماس تصویری است، همه توجه‌ها را جلب کرده است.

دست بیشتری‌ها لاین بود و وایبر. خیلی‌ها برای آمدن به تلگرام مقاومت می‌کردند، اما سرعت فرستادن پیام در تلگرام همه را به کوچ مجبور کرد. در این میان، جزئیاتی مثل امکان انتقال گروه با لینک دعوت، امکان تبادل فایل‌ها با حجم بالا و افزایش عضوگیری در گروه‌ها که در وایبر سقف آن ۵۰ نفر بود، باعث شد که حسابی میخ خودش را محکم بر قلب کاربرانش بکوبد.

 

در ادامه تلگرام خیلی خوب توانست این سیر دوست داشته شدن را با به روزرسانی‌های جدیدش برای خود نگه دارد. بعد از تشکیل گروه‌ها و گپ وگفت‌های دوستانه و خانوادگی، هم زمان ساخت کانال میسر شد. کانال‌هایی که محلی شد برای به نمایش گذاشتن ایده ها، راه انداختن کسب وکار‌های مجازی و منبع درآمد. به طوری که تخمین زده می‌شود، هزاران کسب و کار به صورت مجازی فعال‌اند که تلگرام هم سهم زیادی در آن دارد و قطعی اینترنت برای یک هفته، زیان چندمیلیاردی را برای این کسب و کار‌ها ایجاد کرد.

همین ویژگی که تلگرام را از واتس اپ خیلی بیشتر متمایز می‌کرد، باعث راه اندازی کانال‌های خبری شد. دقیقا زمانی که اینستاگرام هنوز آن قدر در دسترس نبود، گوشی‌های تلفن همراه به رقیب سرسخت روزنامه‌ها تبدیل شدند. در به روزرسانی‌های بعدی تلگرام، امکان عضوگیری تا ۲۰۰ هزار نفر در یک گروه، بعضی اوقات باعث اتفاقات خیر می‌شد. در همین زمان بود که گروه‌های خیریه‌ای راه اندازی شد و تلگرام شد زمینه‌ای برای آزادی زندانیان یا حتی رهاشدن آنان از اعدام. مدتی بعد امکان تماس صوتی اضافه شد و این ویژگی که متن گفتگو را بتوان حذف کرد، حتی برای طرف مقابل.

 

اتفاقی که حسابی به مذاق سوتی دهندگان خوش آمد و البته مخالفانی هم داشت. مخالفانی که معتقد بودند این ویژگی باعث می‌شود تلگرام به یک نرم افزار اجتماعی ناامن تبدیل شود. با تمام این اوصاف، حالا تلگرام تنها نرم افزاری است که یک مجموعه کامل از ویژگی‌های مورد نیاز را به کاربرانش داده و به قول یکی از همین کاربران: «انگار نشستن ببینن ما چی لازم داریم، فرداش همون رو بهمون می‌دن. دمشون گرم!».

اما نقطه ضعف بزرگ این شبکه اجتماعی، ایرانی نبودنش بود. همین هم موجب شده بود تا اعتماد‌ها نسبت به آن خدشه‌دار شود. هرچه بود، همه در دسترس قرار گرفتن شبکه اجتماعی داخلی را یک ضرورت می‌دانستند. اتفاقا بعد از فیلترینگ تلگرام این اتفاق هم افتاد و سیل حمایت‌ها از شبکه‌های اجتماعی داخلی صورت گرفت، اما این برنامه‌ها به خاطر ضعف‌هایی که داشتند، نتوانستند مردم را به سمت خود جلب کنند.

از ۱۰ اردیبهشت۱۳۹۷ تلگرام در ایران فیلتر شد، اما دلایل اصلی این اتفاق را باید چند ماه پیش از آن جستجو کرد. سال ۹۶ بود که ردپای تلگرام در ۲بحران جدی امنیتی دیده شد؛ حمله داعش به مجلس شورای اسلامی در خرداد و اعتراضات خیابانی در دی و به ویژه ماجرای کانال تلگرامی آمدنیوز. پس از حکم قضایی که منجر به فیلتر شدن تلگرام شد، در ابتدا نهاد‌های رسمی و دولتی و همچنین خبرگزاری‌های رسمی به علت این فیلترینگ از تلگرام رفتند، اما پس از مدتی همه آن‌ها به دلیل امکانات تلگرام و حضور ثابت مردم به آن بازگشتند. شاید مهم‌ترین اثری که فیلترینگ تلگرام با ۴۵میلیون کاربر در کشور داشت، بازشدن پای اپلیکیشن‌های فیلترشکن به گوشی بیشتر کاربران اینترنت حتی پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌ها بود.

 

این ماجرا آن قدر جدی بود که صفحه مشهور پیوند‌ها پس از فیلترینگ تلگرام و با گسترش فیلترشکن‌ها رتبه جهانی اش به شدت کم شد. نتایج نظرسنجی‌ای که به سفارش مرکز تحقیقات مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست جمهوری انجام شده است، نشان می‌دهد ۸۰درصد کاربران تلگرام در کشور، پس از فیلترینگ آن با نصب فیلترشکن‌ها در حال ادامه استفاده از تلگرام هستند.

 

اکنون روسیه فیلترینگ تلگرام را برداشته است و کاربران این کشور دیگر آزادانه از این پیام رسان استفاده می‌کنند. در ایران، اما هنوز جاده فیلترینگ سخت و دشوار است. در نظرسنجی دیگری که در مهر ۹۷، حدود ۶ماه پس از فیلترینگ تلگرام از سوی مرکز افکارسنجی دانشجویان ایران انجام شد، مشخص شد تلگرام همچنان رتبه اول را در میان نرم‌افزار‌های محبوب کاربران فضای مجازی دارد.

زمان بیشتری که گذشت، امنیت این نرم افزار هم بیشتر ثابت شد و یک امتیاز مثبت دیگر به تلگرام اضافه کرد. امن بودن فضای کاربری آن به قدری اطمینان بخش بود که در نوامبر۲۰۱۴ اعلام شد یک جایزه ۳۰۰ هزار دلاری برای فردی که بتواند باگی را روی آن پیدا کند، در نظر گرفته شده است. مسابقه‌ای که البته در فوریه۲۰۱۵ بدون برنده پایان یافت. امنیتی که خود دلیلی بود برای اینکه به نسخه‌های جایگزین مثل هاتگرام و موبوگرام و تلگرام طلایی اقبالی نشد.

 

دراین میان، نسخه‌های ایرانی مثل سروش هم به علت مشکلاتی که داشتند و همچنین قابلیت‌های محدود و ابتدایی نسبت به تلگرام، همچنان مهجور ماندند. واتس اپ هم که جایگزین بهتری نسبت به گزینه‌های دیگر محسوب می‌شد، چندان اقبالی متوجهش نبود. این محبوبیت را البته با آماروارقام هم می‌توان به چشم دید؛ در اکتبر ۲۰۱۳ تلگرام فقط ۱۰۰ هزار کاربر فعال داشت‌که این عدد در مارس ۲۰۱۴ به ۱۵ میلیون رسید.

 

در یک فاصله زمانی کوتاه یعنی در دسامبر ۲۰۱۴ تعداد کاربران فعال آن به ۵۰ میلیون نفر رسید که به طور روزانه بیشتر از یک میلیارد پیام را هم رسانی می‌کردند. میزان هم رسانی پیام‌ها در یک بازه زمانی پنج ماهه ۲ برابر شد و به ۲میلیارد پیام در روز رسید. در سپتامبر ۲۰۱۵ تلگرام بیشتر از ۶۰ میلیون کاربر فعال داشت که روزانه ۱۲ میلیون پیام را ردوبدل می‌کردند.

 

در سال ۲۰۱۷ نیز تلگرام با حدود ۱۸۰میلیون کاربر هفتمین پیام رسان پرکاربرد شناخته شد. تلگرام اعلام کرد که در آپریل امسال ۴۰۰میلیون کاربر فعال دارد و پیش بینی کرده است که تا ۲ سال آینده این تعداد به یک میلیارد کاربر می‌رسد. در ایران تا شهریور۱۳۹۵ بیش از ۲۰میلیون کاربر در تلگرام فعالیت می‌کردند و این آمار در نیمه سال۱۳۹۶ به ۴۰میلیون کاربر رسید. اکنون هم تلگرام ۵۰میلیون کاربر در ایران دارد که ۶۰ درصد کل جمعیت کشورمان است.

به روزرسانی جدید تلگرام به شدت واکنش کاربران را هم در فضای مجازی به دنبال داشت. واکنش‌هایی که بخشی از آن‌ها دوباره در ستایش این نرم‌افزار بود: «همچنان که درگیر این بودیم جای زخم دیلیت کردن پیام‌هارو تو واتس‌اپ چجوری پاک کنیم، تلگرام آسشو رو کرد و آپدیت جدیدشو با ویدئوکال داد بیرون!» بخش بزرگی از توئیت‌ها و واکنش‌ها همچنان که در مدح و ثنای تلگرام بود، در ذم واتس اپ هم بود. واتس اپی که به نظر با این به روزرسانی جدید دیگر جایی در بین کاربران نخواهد داشت.

کاربری نوشته بود: «من الان می‌رم واتس اپ رو از گوشیم پاک می‌کنم که بفهمه فقط برای تماس ویدئویی می‌خواستمش.» در این بین حتی پای ویروس کرونا هم به میدان باز شد و کاربری نوشت: «خدا کنه به روزرسانی بعدی تلگرام واکسن کرونا باشه!»