تبعیض در پرداخت حقوق معلمان به سبک مدارس غیرانتفاعی

سعیده آل ابراهیم | شهرآرانیوز؛ معلمان مدارس غیرانتفاعی درددل زیاد دارند. آن‌ها سال‌هاست سیاهه‌ای از مشکلات و مطالبات خود نوشته‌اند و درحال دوتادوتا چهارتا کردن دخل‌وخرج‌ها هستند تا بتوانند با حقوق اندکی که دریافت می‌کنند، همه‌چیز را جفت‌وجور کنند، اما هربار که می‌رسند پشت در کلاس درس، تمام دغدغه‌های شغلی خود را کنار گذاشته، سعی می‌کنند امیدواری را به نسل آینده منتقل کنند و خود نیز همچنان امیدوار بمانند تا شرایط به‌سمت بهبود پیش برود. حقوقشان بین ۶۰۰ تا ۸۰۰ هزار تومان است، درحالی‌که شورای‌عالی کار حداقل مزد را در سال ۹۹، یک‌میلیون و ۸۳۵ هزار و ۴۲۶ تومان اعلام کرده است؛ این یعنی آن‌ها کمتر از نصف پایین‌ترین دستمزد را می‌گیرند.

اگرچه گفته می‌شود بیمه، حقوق و مزایای معلمان مدارس غیرانتفاعی مطابق قوانین وزارت کار است، نداشتن بیمه، نبود امنیت شغلی، قرارداد‌های موقت، برخوردار نبودن از مزایای درنظر گرفته‌شده برای معلمان رسمی آموزش‌وپرورش و نبود سنوات شغلی، همه موید آن است که شرایط برای غیرانتفاعی‌ها اصلا خوب نیست. در این میان، موضوعی که بیش از همه آن‌ها را گلایه‌مند و ناامید می‌کند، این است که در پیگیری مشکلاتشان، همیشه شنیده‌اند: «درنظر آموزش‌وپرورش، شما معلم رسمی نیستید»، درحالی‌که طبق تعریف یونسکو، کسانی که در مدارس تدریس کنند، معلم شناخته می‌شوند.

این شرایط برای معلمان غیرانتفاعی درحالی برقرار است که مجتبی زینی‌وند، رئیس سازمان مدارس غیردولتی و توسعه مشارکت‌های مردمی، معتقد است «مدارس غیردولتی سهم عمده‌ای در ارتقای کیفیت آموزشی داشته‌اند و بیش از ۵ هزار میلیارد تومان (سوای سهم مکان و تجهیزات) برای دولت صرفه‌جویی داشته‌اند.» حال که کرونا مدارس را به تعطیلی کشانده است و کلاس‌ها مجازی برگزار می‌شوند، مشکل این معلمان نیز دوچندان شده است؛ چراکه از یک‌سو هزینه‌های این شکل از آموزش را نیز باید از حقوق اندک خود بپردازند و ازسویی، گاهی که دو کلاس در آموزش مجازی ادغام می‌شوند، فقط حق‌التدریس یک کلاس به آن‌ها تعلق می‌گیرد. چند پیامک و یکی‌دو تماس تلفنی با ستون «حرف مردم» سبب شد تا به‌سراغ معلمان غیرانتفاعی مشهد برویم و از مشکلات و مطالباتی بپرسیم که پیش از شروع سال تحصیلی جدید دارند.
بنا به درخواست معلمان، گفتگو‌ها با اسامی مستعار در گزارش آمده است.

سپیده، کارشناسی‌ارشد علوم‌تربیتی دارد و هفت سالی می‌شود که در مدارس غیرانتفاعی مشهد معلم است. بیشترین حقوقی که در این سال‌ها دریافت کرده، یک‌میلیون تومان و کمترینش هم ۸۰۰ هزار تومان بوده است. به قول خودش، مدارس غیرانتفاعی مانند قارچ رشد می‌کنند و تعدادشان هر روز بیشتر می‌شود، اما حقوق‌ها فرقی نمی‌کند. او می‌گوید: بیش از ۹۰ درصد معلمان مدارس غیرانتفاعی، حقوقشان بین ۵۰۰ تا ۸۰۰ هزار تومان یا درنهایت ۹۰۰ هزار تومان است.

به گفته سپیده، بیشتر این معلمان بیمه ندارند و اگر قرار به بیمه باشد، باید حق بیمه را از حقوق خود بپردازند، ضمن اینکه هر لحظه ممکن است از کار اخراج شوند و امنیت شغلی هم ندارند.
او با اشاره به اینکه اغلب موسسان مدارس غیرانتفاعی، خود معلمان بازنشسته هستند، توقع درک بیشتری دارد، اما «متاسفانه این‌طور نیست.» می‌گوید: چندروز پیش، سایت مشارکت‌ها باز شد که امکان مشاهده قراردادهایمان را دارد. زمانی که وارد سایت شدم، متوجه شدم رقم قراردادی که در آن سایت ثبت شده است، با دریافتی‌های ما همخوانی ندارد؛ به‌طور مثال من فقط ۸ ماه در سال حقوق می‌گیرم، اما در قرارداد الکترونیکی، نوشته شده است ۱۱ ماه یا اگر در هفته‌ای ۲۸ ساعت کار کرده‌ام، در قرارداد، ساعات کمتری ثبت شده است.

به گفته سپیده، این معلمان وقتی می‌خواهند اعتراض خود را به گوش مسئولان برسانند، آموزش‌وپرورش، آن‌ها را به اداره کار ارجاع می‌دهد و زمانی که به اداره کار مراجعه می‌کنند، باز به آموزش‌وپرورش هدایت می‌شوند: «مدام پاس‌کاری می‌شویم؛ نه جزو معلمان محسوب می‌شویم نه حتی کارگر شمرده می‌شویم.»

در قانون مدارس غیرانتفاعی آمده است که دولت موظف است برخی سوبسید‌ها را به مدارس غیرانتفاعی بدهد؛ مثلا برای هزینه اجاره مکان مدرسه همراهی کند یا درصورت امکان، مکانی را در اختیار موسسان قرار دهد، اما به عقیده سپیده: «چون چنین امکاناتی برای دولت هزینه زیادی دربر دارد، دولت از یک‌سو این سوبسید‌ها را به موسسان نمی‌دهد و از طرف دیگر نظارت لازم را بر کار آن‌ها ندارد. این است که پایان سال تحصیلی، موسسان در اسناد ثبت می‌کنند حقوق و مزایای معلمان را کامل پرداخته‌اند یا از معلمان امضا می‌گیرند که همه حقوق و مزایا را دریافت کرده‌اند.» سپیده که خود تجربه چنین امضایی را دارد، یادآوری می‌کند که مدارس، «تحت هیچ شرایطی به معلمان قراردادی، حقوق و مزایا نمی‌دهند.»

«از سال ۹۱، در مدارس غیرانتفاعی مشغول به کار هستم. در این سال‌ها مدارس طبق بودجه خودشان به من حقوق داده‌اند. از ساعتی ۴ هزار تومان شروع کرده‌ام تا حالا که به ساعتی ۸ هزار تومان رسیده است. فقط امسال که در یک مدرسه حمایتی هم کار کرده‌ام، به من ساعتی ۱۴ هزار تومان پرداخت کرده‌اند.» این‌ها را مریم می‌گوید که لیسانس تربیت‌بدنی دارد و از ۹ سال سابقه کاری در مدارس نواحی مختلف آموزش‌وپرورش فقط یک سال بیمه نصیبش شده است.»

او معتقد است: «معلمان ورزش میان معلمان مدارس غیرانتفاعی، مهجورترند» و ادامه می‌دهد: هر مدرسه‌ای نهایت دو روز در هفته و درمجموع ۱۰ تا ۱۲ ساعت به ما کلاس می‌دهد و مجبوریم برای پر کردن ساعات کاری، هر روز از هفته را در گوشه‌ای از شهر و در مقاطع مختلف، حضور داشته باشیم.
مریم از اینکه برای آن‌ها فهرست بیمه‌ای رد نمی‌شود، گلایه‌مند است و می‌گوید: آیا ما معلمان غیرانتفاعی آن‌قدر حقوق داریم که بخشی از آن را برای پرداخت حق بیمه کنار بگذاریم یا من باید با ۳۱ سال سن، دستم را جلوی پدرم دراز کنم؟

اغلب معلمانی که برای گزارش به سراغشان می‌روم، به‌تازگی قرارداد ثبت‌شده خود را در سایت مشارکت‌ها دیده‌اند؛ قراردادی که حقوقش با حقوق واقعی آن‌ها تفاوت دارد. مثلا برای برخی، مبلغ حقوق ماهانه در قرارداد یک‌میلیون تومان درج شده است که به قول خودشان، «مگر این میزان حقوق را در خواب ببینیم.» امری که گویا برای معلمان غیرمشهدی نیز صادق است؛ معصومه با فوق‌لیسانس الکترونیک، معلم ریاضی یکی از مدارس غیرانتفاعی شهرستان دورود (استان لرستان) است. او می‌گوید: حقوق من و چند نفر از همکارانم از میانگین ناچیز سایر همکاران هم کمتر است. من به‌عنوان معلم ریاضی مقطع دهم، یازدهم و دوازدهم ساعتی ۳ هزار تومان دریافت می‌کنم که در ماه به ۲۰۰ هزار تومان هم نمی‌رسد.»

با چنین حقوقی است که او امیدی به عیدی و پاداش هم ندارد و ادامه می‌دهد: علاوه بر همه این‌ها موظفیم درس روز‌هایی را که با تعطیلات رسمی کشور تلاقی پیدا می‌کند، در روز‌های آتی بدهیم، اما بازهم حقوق چنین روز‌هایی از حقوق ماهانه ما کسر می‌شود.

معصومه میزان حقوق و شرایط دریافتش را «فاجعه» می‌خواند و می‌گوید: «این فاجعه با کرونا به اوج خودش رسیده است. پول خرید اینترنت از حقوق دریافتی ما هم بیشتر شد.» در نگاه او فاجعه‌بارتر از بحث مادی اینجاست که «در استخدام هم هیچ امتیازی برای معلمی که سال‌ها سابقه تدریس دارد و عملا در این کار تجربه کسب کرده است، وجود ندارد؛ نمونه‌اش خودم.»

احمدی، یکی دیگر از معلمان مدارس غیرانتفاعی است که هم‌کلامش می‌شویم. او درمورد قراردادها، می‌گوید: مسئولان مربوط از وضعیت نیرو‌های آزاد مدارس غیرانتفاعی آگاه هستند و می‌دانند که بیشتر معلمان با قرارداد‌های صوری و فاقد حمایت قانون کار ازسوی موسسان مدارس، با قراردادی یک‌طرفه و کاملا به‌جانب کارفرما جذب می‌شوند، اما کاری نمی‌کنند جز شماتت ما.

به اعتقاد او تلخی این شماتت، بیش از کم بودن حقوق است؛ چراکه «مسئولان به جای بهبود وضعیت و رسیدگی به این شرایط، تنها اظهار می‌کنند که تقصیر خودتان است، نباید شرایط را بپذیرید. با امضای قرارداد یعنی مسئولیت و شرایطش را قبول دارید.»

وحید یکی دیگر از این معلمان گلایه‌مند است. او که از دانشگاه فردوسی مشهد فوق‌لیسانس ریاضی دارد و در رشته خودش شاگرد اول بوده است، با هشت سال سابقه تدریس در دبیرستان‌های شهر، ۶۰۰ هزار تومان در ماه حقوق می‌گیرد. او معترض است که «نه بیمه داریم، نه امنیت شغلی.» و مثل دیگر همکارانش تکرار می‌کند: اگر معلمی پیدا شود که حاضر شود حقوق کمتری بگیرد، قطعا عذر ما را می‌خواهند. در دوران کرونا که کلاس‌های درس به‌صورت مجازی برگزار می‌شود، دو کلاس را با هم ادغام می‌کنند و در یک گروه می‌گذارند تا ما به آن‌ها درس بدهیم، اما درواقع بابت یک کلاس به ما حقوق پرداخت می‌کنند و متاسفانه هزینه اینترنت هم با خودمان است.

گوشه‌ای از گلایه‌های معلمان مدارس غیرانتفاعی، به مؤسسان این مدارس برمی‌گردد که اغلب فرهنگیان بازنشسته هستند و به همین دلیل، معلمان انتظار دارند مشکلاتشان بیشتر از سوی مؤسسان، درک و رسیدگی شود. علی علی‌نژاد، ۶ سالی می‌شود که یک مدرسه ابتدایی و متوسطه غیرانتفاعی را در مشهد تاسیس کرده است. در دو مدرسه او ۲۰۰ دانش‌آموز مشغول تحصیل هستند و ۲۶ معلم تدریس می‌کنند. به گفته او، معلمان مدارس غیرانتفاعی چند دسته هستند: «یک گروه معلمانی که بازنشسته شده‌اند و در این مدارس، مشغول کار می‌شوند که این معلمان بدون بیمه‌اند و تنها حقوق دریافت می‌کنند و دسته دیگر دارای مدرک تحصیلی کارشناسی و کارشناسی‌ارشد هستند که ساعتی، حقوق دریافت می‌کنند و براساس میزان حضور در مدرسه، برای آن‌ها بیمه رد می‌شود.»

او ادامه می‌دهد: اکنون میانگین دریافتی دستمزد ساعتی که آموزش‌وپرورش برای معلمان خود درنظر گرفته است، حدود ۱۶ هزار تومان است، اما در مدارس غیرانتفاعی حداکثر ساعتی ۱۶ هزار تومان پرداخت می‌شود؛ در مدرسه ما حداقل دریافتی، ساعتی ۱۲ هزار تومان است.

علی‌نژاد اظهار می‌کند: معمولا با معلمان هشت ماه‌ونیم قرارداد می‌بندیم. از همان ابتدا هم به آن‌ها می‌گوییم که ماهیانه این‌قدر پرداخت می‌کنیم؛ حالا به اینکه مدرسه تعطیل است، هوا سرد یا گرم است و دانش‌آموز زیاد یا کم است، کار نداریم. میانگین حقوق ماهانه معلمان دو مدرسه غیرانتفاعی که مدیر آن هستم، یک‌میلیون و ۴۰۰ تا ۵۰۰ هزار تومان است.

این مدیر مدرسه در توضیح تفاوت مبلغ درج‌شده در برخی قرارداد‌ها با دریافتی معلمان می‌گوید: این موضوع خیلی ظلم است و آنچه با معلم توافق می‌شود، باید همان اجرایی شود. البته گاهی یک معلم با سابقه کار، برای تدریس انگیزه دارد و ممکن است در مدرسه تا ۲ یا ۲ میلیون و ۵۰۰ هزار تومان نیز با او قرارداد ببندند؛ به دلیل اینکه او خودبه‌خود دانش‌آموز را هم جذب می‌کند، اما یکی که از روی اجبار آمده، یعنی جای دیگری کار گیرش نیامده است و برای همین به مدرسه غیرانتفاعی آمده است، شرایط خاص خودش را دارد. ضمن اینکه معمولا کسانی که باتجربه هستند و کلاس‌داری‌شان خوب است، پای قراردادشان هم محکم می‌ایستند و کوتاه نمی‌آیند.
او این‌ها را هم اضافه می‌کند که «تقاضا برای این کار زیاد است، اما تدریس و رفتن به کلاس، آسان نیست. این را هم باید بدانیم که پدر و مادری که ۳ تا ۴ میلیون تومان برای درس فرزندشان هزینه می‌کنند، توقع دارند.»

با این حال علی‌نژاد به‌عنوان یک موسس مدرسه غیرانتفاعی معتقد است: حقوق معلمان مدارس غیرانتفاعی کافی نیست، اما تاکید می‌کند: «با درنظر گرفتن همه شرایط، بیشتر از این هم امکان‌پذیر نیست، زیرا یک موسس باید اجاره‌بها، هزینه و بیمه را هم پرداخت کند و بالاخره باید یک‌درصدی هم برای موسس بماند.»
وی در تشریح هزینه‌های مدرسه، می‌گوید: اگر مدرسه غیردولتی را هفت‌کلاسه درنظر بگیریم و میانگین کلاس‌ها هرکدام حدود ۱۵ دانش‌آموز باشد که درمجموع ۱۰۵ دانش‌آموز شود، میانگین پرداختی به ازای هرکدام بین ۳ میلیون و ۵۰۰ هزار تومان تا ۴ میلیون تومان است که درنهایت ۴۰۰ میلیون تومان در سال می‌شود. البته خیلی از پدر و مادر‌ها برای همین شهریه نیز چانه می‌زنند یا فرهنگی هستند و باید به آن‌ها ۲۰ درصد تخفیف بدهیم و فکر می‌کنم اگر یک مؤسس بخواهد خوب خرج کند، باید حدود ۳۴۰ تا ۳۵۰ میلیون تومان هزینه کند.