نگاهی به امکانات سیاسی اصلاح ‌طلبان و اصول‌گرایان و تأثیر آن بر انتخابات ۱۴۰۰

علی قدیری | شهرآرانیوز؛ انتخابات ریاست‌جمهوری ۱۴۰۰ در پیش است و گمانه‌های مختلفی درباره سرنوشت این انتخابات مطرح است. بسیاری از اصول‌گرایان ناکامی دولت حسن روحانی در پیشبرد برخی برنامه‌ها را عامل پیروزی قطعی خود در انتخابات پیش‌رو می‌دانند؛ چراکه معتقدند دولت وی در ائتلاف با اصلاح‌طلبان بوده است و مردم دیگر روی خوشی به اصلاح‌طلبان نشان نمی‌دهند. اما سرنوشت انتخابات آتی تنها به عملکرد دولت روحانی وابسته نیست، بلکه این مسئله به عوامل متعددی گره خورده است.

 

کاندیدا شدن چهره‌های شاخص از دو جناح، نحوه عملکرد شورای نگهبان، تغییروتحولات ناگهانی در عرصه بین‌الملل و متغیر‌های بسیاری می‌تواند بر نتیجه انتخابات آتی اثرگذار باشد. اما یکی از متغیر‌های مهم و سرنوشت‌ساز در هر انتخابات، کادرسازی جناح‌های سیاسی و کنش سیاسی منسجم آنان مبتنی بر توزیع امکانات سیاسی در بستر‌های موجود برای فعالیت است.

 

بدون شک، جناح سیاسی‌ای که از ابزار‌ها و امکانات بیشتری برخوردار باشد، بهتر می‌تواند بر افکار عمومی اثرگذار باشد. برای بررسی این مهم، سراغ دو تن از فعالان سیاسی رفته‌ایم؛ سیدمحمود علیزاده‌طباطبایی، فعال سیاسی اصلاح‌طلب و عضو شورای مرکزی حزب کارگزاران سازندگی ایران، و سیدمحسن بنی‌هاشمی، فعال سیاسی اصول‌گرا.

علیزاده‌طباطبایی در پاسخ به این پرسش شهرآرا که حضور کم‌رنگ اصلاح‌طلبان در نهاد‌های انتصابی برخلاف اصول‌گرایان، چگونه می‌تواند در انتخابات ۱۴۰۰ اثرگذار باشد، گفت: «نهاد‌های انتصابی با وجود اینکه باید کاملا بی‌طرف باشند و عمل آن‌ها تنها مبتنی‌بر اصل نظام باشد، گاهی این‌گونه عمل نمی‌کنند.

با وجود خط‌کشی‌های سیاسی امروز میان اصلاح‌طلبان و اصول‌گرایان، در هر دو جناح سیاسی کشور، چهره‌های متدین و معتقد به نظام وجود دارد، اما در قوه قضائیه، در شورای نگهبان و در دیگر نهاد‌های انتصابی، کمتر چهره‌های اصلاح‌طلب را می‌بینیم. قطعا چنین فضایی در انتخاب سیاسی مردم موثر است؛ مردم تابع قدرت هستند و وقتی جناحی سیاسی قدرت داشته باشد، به تعبیر سنتی «الناس علی دین ملوکهم»، به رهبران خود نگاه و انتخاب می‌کنند. درنتیجه اصلاح‌طلبان در این وضعیت با ضعف شدیدی مواجهند».

 

اما درمقابل، بنی‌هاشمی در پاسخ به همین پرسش به شهرآرانیوز گفت: «اصلاح طلبی یک گرایش اجتماعی است که سال هاست در ایران بروز کرده است و به نظر آبشخور بومی ندارد. اصول‌گرایی نیز یک گرایش اجتماعی است که قرن‌هاست در ایران حضور دارد و به شکل سنتی عمل می‌کند و علامت آن گرایش به مرجعیت دینی است. در شرایط حاضر، مهم‌ترین وجه افتراق اصلاح‌طلبان و اصول‌گرایان در قرائت آنان درمورد اصل ولایت فقیه در قانون اساسی است. به لحاظ اجتماعی هیچ‌کدام از دو جناح اصلاح‌طلب و اصول‌گرا حذف‌شدنی نیستند، اما به لحاظ سیاسی گاهی رویکرد عمومی مردم به‌سمت اصلاح‌طلبان و گاهی به‌سمت اصول‌گرایان است. این دو طرز تفکر در تمام ارکان حکومتی حضور دارد؛ البته در بعضی ارکان، اصلاح‌طلبان پررنگ‌ترند و در بعضی ارکان اصول‌گرایان. مثلا پزشکان، مهندسان، دانشگاهیان و آموزش‌وپرورشی‌ها بیشتر گرایش اصلاح‌طلبی دارند و حوزه علمیه، مساجد، بسیج و سپاه بیشتر گرایش اصول‌گرایی دارند».

علیزاده‌طباطبایی در ادامه گفت: «بنای نظام بر این است که مردم در انتخابات حضور حداکثری داشته باشند، اما برخورد‌های قضایی با فعالان سیاسی، تاثیر منفی بر این مهم می‌گذارد.»، اما بنی‌هاشمی درمقابل، به اشتباه راهبردی برخی اصلاح‌طلبان در کنش سیاسی اذعان کرد و گفت: «اشتباه راهبردی بعضی اصلاح‌طلبان، ارتکاب اعمالی است که آن‌ها را از نظام دور می‌کند. این نوع از اصلاح‌طلبان اگر به‌سمت اصلاح روابط خود با نظام گام بردارند، طبیعی است که موقعیت‌های خود برای خدمت را تقویت می‌کنند».

علیزاده‌طباطبایی در پاسخ به این پرسش که توزیع نابرابر امکانات سیاسی نظیر استفاده از برخی رسانه‌های فراگیر چگونه می‌تواند در موفقیت دو جناح سیاسی کشور اثرگذار باشد، نیز گفت: «توزیع نابرابر امکانات قطعا در انتخابات موثر است و می‌تواند کمک‌کننده جناح برخوردار باشد. اما در شرایطی، این وضعیت می‌تواند اثری منفی هم داشته باشد. به‌عنوان مثال، تجربه انتخابات ۱۳۷۶ نشان می‌دهد که تمامی امکانات در نزد جناح اصول‌گرا بود و جریان اصلاح‌طلب هیچ امکانی نداشت.

 

اما با وجود محدودیت‌ها و فشار‌های حداکثری بر اصلاح‌طلبان نظیر پرونده مدیران شهرداری، دیدیم که نتیجه چیز دیگری شد و مردم انتخاب متفاوتی داشتند. البته نباید فراموش کرد که رئیس‌جمهور وقت یعنی مرحوم آیت‌ا... هاشمی‌رفسنجانی، ایستادگی کردند و نگذاشتند تخلفی صورت گیرد. حضور گسترده مردم سبب می‌شود با وجود محدودیت‌ها و فشار‌ها ازجانب اصول‌گرایان، نتیجه به گونه دیگری رقم بخورد». اما بنی‌هاشمی در این باره نظر دیگری داشت و گفت: «بودن چند نفر به‌ظاهر اصول‌گرا در رأس یک نهاد یا یک ارگان به معنی آن نیست که بدنه آن ارگان یا نهاد هم اصول‌گراست.

علیزاده‌طباطبایی نیز درباره برخورد‌های متفاوت با رسانه‌ها و روزنامه‌های دو جناح سیاسی و مصونیت برخی در برابر تهدیدات دیگری و تأثیر آن در انتخابات پیش‌رو گفت: «من فکر می‌کنم فضای مجازی همه این‌ها را خنثی و بی‌اثر می‌کند. تنها مشکلی که اکنون اصلاح‌طلبان با آن مواجهند، عملکرد دولت آقای روحانی است. باید منتظر ماند و دید که اصلا اجازه می‌دهند چهره‌های شاخص اصلاح‌طلب در میدان انتخابات حاضر شوند یا نه. اگر اجازه دهند که این اتفاق بیفتد، بازهم می‌توان فضای عمومی را آماده کرد».

 

اما بنی‌هاشمی با توجه به حضور در چندین دوره هیئت‌منصفه جرایم مطبوعاتی و سیاسی استان، برخورد قضایی متفاوت با روزنامه‌های اصلاح‌طلب و اصول‌گرا را رد کرد و گفت: «تخلفات مطبوعاتی در دادگاه‌ها با حضور هیئت‌منصفه که نماینده اقشار مردم هستند، برگزار می‌شود. بنده چندین دوره است که عضو هیئت‌منصفه جرایم مطبوعاتی و سیاسی استان هستم و در برخورد با جرایم مطبوعاتی، تبعیضی بین‌جناح‌های سیاسی مشاهده نکرده‌ام. هیئت‌منصفه حافظ حقوق تمام شهروندان در دادگاه‌های مطبوعاتی و سیاسی است».