وضعیت سینمای ایران در ژانر بیوگرافی به بهانه ساخت فیلمی درباره زندگی فرهاد مهراد

شکیبا افخمی‌راد | شهرآرانیوز - عموما داستان زندگی افراد مشهور برای بسیاری از مردم جذاب است. آن‌ها دوست دارند از واقعیت زندگی هنرمندان، ورزشکاران، افراد سیاسی و حتی چهره‌های منفی اطلاع داشته باشند و در این بین چه چیزی بهتر از هنر سینما می‌تواند داستان‌ها را برایشان روایت کند. با این حال ژانر بیوگرافی در سینمای ایران مغفول مانده‌است و در این سال‌ها کمتر آثاری دیده‌ایم که درباره شخصیت‌های مطرح کشورمان ساخته شود.

 

 

درحالی که در سینمای دنیا پرداختن به زندگی بزرگان و شخصیت‌های ماندگار و تاثیرگذار تاریخ همواره رواج داشته ا‌ست. «گاندی»، «آبراهام لینکلن»، «چگوارا»، «چارلی چاپلین»، «استیون هاوکینگ»، «استیوجابز»، «پرنس دایانا»، «هیچکاک»، «محمد‌علی کلی»، «نلسون ماندلا»، «جان اف کندی» و «هیتلر» تنها بخش کوچکی از اشخاص معروفی هستند که روایت زندگی‌شان روی پرده سینما‌های دنیا رفته و عموما نیز با استقبال مردم و منتقدان روبه‌رو شده است.

اگر بخواهیم آثار بیوگرافی‌ای را که در ایران ساخته شده است مرور کنیم بیشتر از آنکه فیلم‌های سینمایی ماندگار پیدا کنیم به مجموعه‌های تلویزیونی می‌رسیم. تلویزیون عموما بهتر از سینما در این زمینه توانسته وارد عمل شود. از میان سریال‌هایی که با محوریت شخصیت‌های معروف ساخته شده‌اند نیز می‌توان به مجموعه «شوق پرواز» اشاره کرد. این مجموعه در مورد زندگی شهید عباس بابایی یکی از خلبانان نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران ساخته شده‌است و شهاب حسینی نقش اول آن را ایفا کرد. مجموعه «روزگار قریب» به کارگردانی کیانوش عیاری با الهام از زندگی دکتر محمد قریب، بنیان‌گذار تخصص پزشکی اطفال در ایران و سریال «شهریار» به کارگردانی کمال تبریزی با روایت زندگی سید محمدحسین شهریار، شاعر ایرانی دیگر آثار زندگی‌نامه‌ای تلویزیون ایران در دهه‌های اخیر است.

 

 

 

 

 

اما در سینمای ما عموما یا آثار به صورت برداشتی آزاد از زندگی یک شخصیت ساخته می‌شوند و یا بخشی از زندگی افراد معروف را به تصویر می‌کشند. البته در این بین آثار انگشت‌شماری که بتوان آن‌ها را در ژانر بیوگرافی دسته‌بندی کرد هم پیدا می‌شود.

 

 

 

 

در سال‌های اخیر محمدحسین مهدویان فیلم «ایستاده در غبار» را درباره زندگی حاج احمد متوسلیان ساخت. فیلمی که هدفش تعریف داستان یکی از ویژه‌ترین سربازان انقلاب‌اسلامی است که در لبنان ناپدید شد. فیلم مهم دیگر این سبک، «غلامرضا تختی» ساخته بهرام توکلی است. این اثر چهار دوره زندگی قهرمان کشتی ایران را به تصویر می‌کشد.

 

 

 

 

 علی قوی‌تن نیز فیلمی با نام «رویای سهراب» را در سال‌های قبل جلوی دوربین برده که هنوز فرصت اکران پیدا نکرده ‌است. این اثر روایتی از زندگی سهراب سپهری شاعر و نقاش است که برای نخستین‌بار در سینمای ایران، ساخته شده‌است. جهانگیر کوثری نیز ساخت فیلمی درباره فروغ فرخزاد را کلید زده‌است. با اضافه‌شدن درمیشیان برای ساخت فیلم فرهاد مهراد به این جمع شاید بتوان گفت در سال‌های اخیر توجه به ژانر بیوگرافی در سینمای ایران کمی بیشتر از قبل شده‌است.

 

 

عموما در ایران بیشتر آثار آپارتمانی هستند و لوکیشن‌های محدودی دارند همین موضوع نیز هزینه‌های ساخت را کمتر می‌کند. همچنین معمولا این فیلم‌ها نیاز به تحقیق و پژوهش خاصی ندارد و خیلی زود می‌توان با نوشتن فیلم‌نامه و جلوی دوربین بردن، آن فیلم را تولید کرد. این درحالی است که اگر فیلم‌سازان بخواهند زندگی شخصیت‌های مهم را به تصویر بکشند باید ماه‌ها یا حتی یک سال را به تحقیق و پژوهش بپردازند. آن‌ها همچنین برای به تصویر کشیدن واقعیت زندگی افراد باید از فضای آپارتمانی خارج شوند، لوکشین‌های مختلفی بسازند و صحنه‌های واقعی را بازسازی کنند.

 

همین موضوع نیز هزینه‌های ساخت فیلم را دو چندان و پیش‌بردن کار را بدون یک سرمایه گذار بزرگ غیرممکن می‌کند. از سوی دیگر ساخت فیلم زندگی‌نامه‌ای همیشه جنجال‌های خاص خودش را دارد. وجود روایت‌های مختلف درباره یک شخصیت هم می‌تواند به این جنجال‌ها بیشتر دامن بزند و کارگردان را متهم به تحریف داستان کند. در سینمای ایران اگر این انتقاد‌ها و حواشی بالا بگیرد گاهی ممکن است به توقیف اثر منجر شود. به همین علت شاید خطرپذیری ساخت چنین آثاری برای کارگردانان و تهیه‌کنندگان بالا باشد.

 

البته این نکته را نباید از یاد برد که در سینمای دنیا گاهی فیلم‌سازان برای جذاب کردن اثرشان، تغییراتی را در داستان اعمال می‌کنند تا تماشاگر بتواند با آن ارتباط برقرار کند و معمولا نمی‌توان فیلمی را پیدا کرد که صددرصد به یک داستان وفادار باشد. اتفاقی که اگر به اصل داستان صدمه‌ای وارد نکند در دنیا پذیرفته شده‌است. از این‌رو شاید بتوان انتظار داشت که منتقدان این فیلم‌ها در ایران نیز با دیدبازتری به این ژانر نگاه کنند تا شاید با کم شدن حواشی فیلم‌سازان برای ساخت آثار بیوگرافیک تشویق شوند و شخصیت‌های مهم بیشتری از این طریق به عموم مردم معرفی شوند.