نگاهی به آثار کرونا بر پیکر بازار کار کشور

ملیحه فلاح | شهرآرانیوز؛ نتایج طرح آمارگیری نیروی کار در تابستان ۹۹ توسط مرکز آمار منتشر شد. براساس این آمار، نرخ بیکاری افراد پانزده‌ساله و بیشتر ۵/۹ درصد از جمعیت فعال کشور اعلام شده است. حتما شما هم با شنیدن این آمار و مقایسه آن با دیده‌ها و شنیده‌های خود، از وضعیت اشتغال در جامعه متعجب شده‌اید؛ به‌خصوص اینکه در شش ماه اول امسال، وضعیت اشتغال کشور تحت‌الشعاع شیوع کرونا قرار گرفته بود. بر همین اساس به‌تازگی مهدی شکوری، مدیرکل امور بیمه‌شدگان سازمان تامین‌اجتماعی، اعلام کرده است که ۷۵۰هزار نفر متقاضی دریافت بیمه بیکاری شده‌اند.

باید بدانید که مبنای اندازه‌گیری و مفاهیم آماری در ذهن ما با مرکز آمار تفاوت‌های زیادی دارد. مرکز آمار مدعی است که براساس استاندارد‌های بین‌المللی آمارگیری می‌کند. جمعیت فعال براساس تعریف این مرکز یعنی تمام افراد بالای ۱۵ سالی که در تولید کالا و خدمات، مشارکت کرده‌اند (شاغل) یا از قابلیت مشارکتبرخوردار هستند (بیکار)؛ مثلا اگر شما در ۳۰ روز قبل از آمارگیری، اقدام مشخصی برای پیدا کردن شغل نکرده باشید، در دسته جمعیت فعال قرار نمی‌گیرید.

حالا براساس همین تعریف، مرکز آمار اعلام کرده است که در تابستان سال جاری، ۸/۴۱ درصد از جمعیت پانزده‌ساله و بیشتر، از نظر اقتصادی فعال بوده‌اند؛ یعنی در گروه شاغلان یا بیکاران قرار گرفته‌اند. بررسی تغییرات نرخ مشارکت اقتصادی، حاکی از آن است که این نرخ نسبت‌به فصل مشابه سال قبل (تابستان١٣٩٨) ۱/۳ درصد کاهش یافته است. این قسمت از نتایج نشان می‌دهد که شیوع کرونا سبب شده است بر جمعیت غیرفعال کشور افزوده شود. این مسئله پیش از این هم به تایید مرکز پژوهش‌های مجلس رسیده بود. مرکز آمار اوایل تابستان اعلام کرده بود که نباید از کاهش نرخ بیکاری خوشحال بود، زیرا کرونا مدام درحال کاستن از جمعیت فعال کشور است.

همچنین طبق تعریف مرکز آمار، شاغل کسی است که در طول هفته مرجع حداقل یک ساعت کار کرده باشد. حالا اگر در هفته‌ای که مرکز آمار به‌عنوان مرجع زمانی درنظر گرفته است شما برای یک ساعت یک کار موقت انجام داده باشید یا حتی بدون دریافت دستمزد برای فامیل خود کار کرده باشید، جزو دسته شاغلان به حساب می‌آیید. بر این اساس، آمار جمعیت شاغلان پانزده‌ساله و بیشتر، ٢٣میلیون‌و٥٤٢هزار نفر بوده که نسبت‌به فصل مشابه سال قبل، تقریبا یک میلیون‌و ۲۱۰ هزار نفر کمتر شده است.

 

بررسی اشتغال در بخش‌های مهم اقتصادی نشان می‌دهد که در تابستان١٣٩٩، بخش خدمات با ۱/۴۸ درصد بیشترین سهم اشتغال را به خود اختصاص داده است. در رتبه‌های بعدی، بخش‌های صنعت با ۴/۳۳ درصد و کشاورزی با ۵/۱۸ درصد قرار دارند.
بررسی سهم اشتغال ناقص جمعیت پانزده‌ساله و بیشتر نشان می‌دهد که در تابستان١٣٩٩، ۳/۹ درصد جمعیت شاغل، به دلایل اقتصادی (فصل غیرکاری، رکود کاری، پیدا نکردن کار با ساعت بیشتر و...) کمتر از ٤٤ساعت در هفته کار کرده و آماده انجام کار اضافی بوده‌اند. این درحالی است که ۳۶ درصد از شاغلان پانزده‌ساله و بیشتر، ٤٩ساعت و بیشتر در هفته کار کرده‌اند.

با یک حساب‌وکتاب سرانگشتی مشخص می‌شود که حدود ۲ میلیون‌و ۲۰۰ هزار نفر در هفته، کمتر از ۴۴ ساعت و حدود ۸ میلیون‌و ۵۰۰ هزار نفر، بیشتر از ۴۹ ساعت در هفته مشغول به کار بوده‌اند.
طبق این آمار، بررسی نرخ بیکاری افراد پانزده‌ساله و بیشتر نشان می‌دهد که ۵/۹ درصد از جمعیت فعال (شاغل و بیکار)، بیکار بوده‌اند. بررسی روند تغییرات نرخ بیکاری حاکی از آن است که این شاخص، نسبت‌به فصل مشابه در سال١٣٩٨، یک درصد کمتر شده است. اما باید توجه کرد که این کاهش نرخ بیکاری نه به‌دلیل اشتغال‌زایی بلکه به‌دلیل کاهش نرخ مشارکت است.

نرخ بیکاری جوانان پانزده تا بیست‌وچهارساله حاکی از آن است که ۱/۲۳ درصد از فعالان این گروه سنی در تابستان١٣٩٩ بیکار بوده‌اند. بررسی تغییرات فصلی نرخ بیکاری این افراد نشان می‌دهد که این نرخ نسبت به فصل مشابه سال قبل (تابستان١٣٩٨) ۳ درصد کاهش یافته است. همچنین بررسی نرخ بیکاری گروه سنی هجده تا سی‌وپنج‌ساله نشان می‌دهد که در تابستان١٣٩٩، ۹/۱۶ درصد از جمعیت فعال این گروه سنی بیکار بوده‌اند. این درحالی است که براساس تغییرات فصلی نرخ بیکاری این افراد، این نرخ نسبت‌به تابستان١٣٩٨، به میزان یک‌درصد کم شده است.

در نتیجه‌گیری این گزارش آماری آمده است که در تابستان سال جاری، جمعیت غیرفعال کشور افزایش یافته و جمعیت شاغل و بیکار کشور (جمعیت فعال) با فصل مشابه سال قبل، کاهش مواجه شده است که این کاهش در مقایسه با فصل بهار سال جاری نسبت‌به فصل مشابه سال قبل، از شدت کمتری برخوردار بوده است. به عبارت دیگر، اثر منفی ویروس کرونا بر شاخص‌های نیروی کار کشور در فصل تابستان، در قیاس با فصل بهار تاحدی تعدیل شده است.