نگاهی کوتاه به قوانین حضانت فرزند

فرناز محمدیان | شهرآرانیوز؛ امروزه واگذاری حضانت فرزند به مادر از مسائل چالش برانگیز شده است. افزایش قیمت‌ها و تورم سبب شده است تأمین نفقه فرزندان برای مادران دشوار شود. اگرچه میزان نفقه پرداختی از جانب پدران باید دائما به‌روز شود، افزایش بی‌رویه قیمت‌ها مشکلاتی در این زمینه به وجود آورده است. اهمیت این موضوع سبب شده است به موضوع حضانت و نکات مرتبط با آن پرداخته شود.

 

 

حضانت در لغت به معنی پروردن و در اصطلاح عبارت از نگهداری مادی و معنوی طفل (پرورش و تربیت) است؛ لذا سپردن حضانت کودک به معنی سپردن سایر امور طفل به‌ویژه امور حقوقی به شخص نیست.

 

 

حضانت با ولایت که خاص پدر و جد پدری است تفاوت اساسی دارد. اگر حضانت به مادر سپرده شود، ولایت پدر و در غیاب پدر، جد پدری نسبت به کودک تا زمان حیات آنان باقی است. برای نمونه، مادری که حضانت کودک با اوست و پدر طفل یا پدربزرگ طفل در قید حیات باشند، نمی‌تواند برای کودک معاملات انجام دهد و حساب بانکی افتتاح کند، یا بدون اجازه پدر نمی‌تواند کودک را از کشور خارج کند.

 

 

براساس ماده ۱۱۶۹ قانون مدنی، حضانت فرزندان -چه پسر چه دختر- تا هفت‌سالگی به عهده مادر گذاشته شده است. پس از آن نیز که حضانت باید به پدر واگذار شود، البته صلاحدید دادگاه با رعایت مصلحت طفل لازم است.

 

 

حضانت فرزند در درجه اول حق و تکلیف پدر و مادر است، اما زمانی که یکی از والدین یا هردوی آن‌ها فوت کنند یا والدین از هم جدا شوند، بر عهده گرفتن حضانت فرزند مطرح می‌شود که باید تصمیمی شایسته بر مبنای مصلحت کودک گرفته شود. حضانت فرزند در صورت فوت یکی از والدین، با دیگری خواهد بود. در درجه بعدی، اشخاص عهده‌دار حضانت عبارت‌اند از جد پدری و وصی منصوب از جانب آن‌ها که صلاحیت بر عهده گرفتن حضانت را خواهند داشت.

 

 

هرگاه بر اثر مواظبت نکردن یا انحطاط اخلاقی والدین، صحت جسمانی یا تربیت اخلاقی فرزند یا فرزندان در معرض خطر قرار گیرد، دادگاه می‌تواند به تقاضای نزدیکان فرزند یا به تقاضای قیم او یا به تقاضای رئیس حوزه قضایی، هر تصمیمی برای حضانت مقتضی بداند اتخاذ کند. موارد مواظبت نکردن یا انحطاط اخلاقی والدین: اعتیاد زیان‌آور به الکل و موادمخدر و قمار، سوء استفاده از طفل یا اجبار او به مشاغل ضداخلاقی مانند فساد و فحشا و تکدیگری و قاچاق، تکرار ضرب و جرح خارج از حد متعارف، اشتهار به فساد اخلاقی و فحشا، و ابتلا به بیماری‌های روانی با تشخیص پزشکی قانونی. در صورت جنون یا ازدواج مادر، چنانچه پدر نیز صلاحیت نداشته باشد، دادگاه حضانت فرزند را به فرد دیگری از میان بستگان طفل واگذار می‌کند.

 

 

با توجه به ماده ۱۱۹۸ قانون مدنی، در صورت حیات پدر، نفقه اولاد به عهده پدر است و در نبود پدر یا نداشتن استطاعت مالی از سوی پدر، به عهده پدربزرگ و اجداد پدری اولاد است؛ بنابراین گرچه حضانت فرزند به مادر سپرده شود، پدر یا پدربزرگ باید نفقه فرزند را طبق رأی دادگاه پرداخت کنند و اگر پدر از تأدیه نفقه اولاد خود امتناع کند، به موجب ماده ۶۴۲ قانون مجازات اسلامی، به ۳ ماه و یک روز تا ۵ ماه حبس محکوم می‌شود. نفقه طفل عبارت است از هزینه مسکن، خوراک، پوشاک، اثاث‌البیت و سایر هزینه‌های ضرور از قبیل درمان و تحصیل.