حراجمعه یا جمعه سیاه، مصرف‌گرایی یا فرصت اقتصادی؟

محمدناصر حق‌خواه | شهرآرانیوز؛ در هفته گذشته ارسال پیامک‌هایی که تور سفر کیش را ۴۹ هزار تومان و سفر به ترکیه را با حدود ۲۰۰ هزار تومان تبلیغ می‌کرد، باعث شد که خیلی از کاربران در فضای مجازی با گذاشتن اسکرین‌شات از صفحه موبایلشان و بعد هم با تماس با شرکت مدنظر و راستی‌آزمایی این ادعا به آن واکنش نشان دهند. این پیامک‌های پرسروصدا به‌نوعی استقبال از این جمعه پرسروصدای بود که در آمریکا آن را Black Friday (جمعه‌سیاه) می‌خوانند. رسمی که در آمریکای‌شمالی و در آخرین جمعه ماه نوامبر و بعد از عید شکرگزاری برگزار می‌شود و آمریکایی‌ها با آن وارد ماه دسامبر می‌شوند.

 

ماهی که در حکم اسفند برای ما ایرانی‌هاست و آمریکایی‌ها در طول این ماه، خرید‌های سال نوی میلادی را انجام می‌دهند. به همین دلیل فروشگاه‌ها و مراکز خدمات‌دهی، تخفیفات عجیب‌وغریب و بسیار چشمگیری را در آخرین جمعه ماه نوامبر به مشتریانشان می‌دهند و به این ترتیب به استقبال ماه آخر سال می‌روند؛ استقبالی که مثلا در سال ۲۰۱۹ میلادی، نزدیک به ۷ میلیارد دلار فروش را رقم زده است. بلک فرای‌دی آن‌قدر برای آمریکایی‌ها مهم است که معمولا این جمعه را خیلی از ادارات و شرکت‌ها به کارمندانشان مرخصی می‌دهند و بعضی فروشگاه‌ها از ساعت ۴ صبح، فروش ویژه پرتخفیف خود را آغاز می‌کنند.

مثل خیلی از آداب دیگر که با گسترش رسانه‌های مجازی و تبادلات فرهنگی در سایر نقاط دنیا هم پرطرفدار شده است، جمعه سیاه نیز به دایره روز‌های خاص در ایران اضافه شده است و فروشگاه‌ها، کالا‌ها و گاهی بعضی خدماتشان را با تخفیف‌های زیاد به مشتری‌هایشان ارائه می‌کنند. این روز که چندسالی است معادل ایرانی «حراجمعه» را برای آن به‌کار می‌برند، با گسترش فروشگاه‌های آنلاین در سال‌های اخیر و با وجود کرونا در این سال خاص، در فضای مجازی از همیشه پررونق‌تر شده است. اما مثل همه آداب و مراسمی که طی تبادلات فرهنگی گسترده این سال‌ها به ایران وارد شده است، مخالفان و موافقانِ وجود روزی به نام جمعه سیاه و شکل برگزاری آن‌هم به‌شدت مشغول تولید محتوا علیه هم هستند.

 

صفحه بسیاری از کاربران پرفالوئر مجازی در چند روز گذشته پر از تبلیغ فروشگاه‌های آنلاینی شده است که تخفیف‌های درخورتوجهی می‌دهند و همان‌طور که در ابتدای این متن گفته شد، پیام‌های تبلیغاتی به‌مناسبت این روز در تعداد زیاد به کاربران ارسال می‌شود و درمقابل عده‌ای، جنبشی خلاف این امر را شروع کرده‌اند. کاربرانی در فضای مجازی روز جمعه سیاه را تبلیغی گسسترده به نفع مصرف‌گرایی مطلق می‌دانند که در شرایط کنونی در کشور ما به صلاح اقتصاد نیست و در سوی دیگر، عده‌ای این روز را فرصتی مطلوب هم برای فروشندگان و هم برای خریداران می‌دانند.

 

در بین این جنگ مجازی که تقریبا بر سر هر مسئله‌ای به آن عادت کرده‌ایم، ذکر این نکته بد به نظر نمی‌رسد که شاید روز‌هایی مثل هالوین یا ولن‌تاین و کریسمس در فرهنگ ما جایی نداشته باشند و اصرار در گرامی داشتن این مناسبت‌ها مضحک به نظر برسد، اما مراسمی که سال‌ها امتحانش را از نظر اقتصادی پس داده است و هم فروشندگان و هم خریداران از آن راضی بوده‌اند و مفهوم فرهنگی خیلی خاص و نهفته‌ای هم در بطن خود ندارد، می‌تواند در ایران نیز برگزار شود. حالا می‌شود نامش را حراجمعه گذاشت یا حتی روزش را به زمانی دیگر منتقل کرد؛ چنان که بعضی کشور‌ها چنین کرده‌اند. اما جنبش خریدوفروشی که این روز‌ها در سایت‌های خرید اینترنتی ایرانی درحال رشد است، نه‌تن‌ها بد نیست که می‌تواند در اوضاع اقتصادی نامناسب این روز‌ها باعث رونق شود.