گذر آیت‌ا... خامنه‌ای به عنوان دومین گذر تاریخی مشهد در مسیر احیا

محمد کاملان | شهرآرانیوز؛ اعتباری که بخشی از آن تأمین و بخش دیگر آن در فرایند اصلاح بودجه شهرداری پیش‌بینی شده است تا کوچه آیت‌ا... خامنه‌ای بعد از بازارچه سراب، دومین گذر تاریخی احیاشده مشهد باشد. حالا در فاصله چندروز بعد از جلسه کمیته بازآفرینی بافت‌های تاریخی مشهد، خبر‌ها حاکی از آن است که بازسازی جداره این‌گذر چندصدساله به مرحله تعیین پیمانکار رسیده است.

کوچه آیت‌ا... خامنه‌ای از آن‌دست کوچه‌های قدیمی مشهد است که نام و نشانش در بیشتر نقشه‌های قدیمی مشهد، یعنی از سال ۱۳۰۰ به این‌طرف دیده می‌شود. این‌گذر تاریخی تا سال ۱۳۲۰ به دلیل اینکه تنها راه ارتباطی خیابان ارگ با حرم مطهر بود در بین مردم به نام کوچه ارگ معروف بود و در بعضی دیگر از نقشه‌های تاریخی از این‌خیابان با نام حیطه حاج کربلایی‌علی هم یاد شده است. آن‌طور که قدیمی‌های این‌گذر تاریخی نقل می‌کنند در انتهای این‌کوچه مزارع باغ‌تره‌ای وجود داشته که متعلق به فردی به نام کربلایی‌علی بوده و به‌همین‌دلیل این‌گذر به نام حیطه حاج کربلایی‌علی یا حمام حاج‌علی شناخته می‌شده است.

 

بعدها، در حوالی سال ۱۳۳۰ و هم‌زمان با حضور ژاندارمری و استوار اشکان در این‌کوچه، نام کوچه کم‌کم به اشکان تغییر کرد؛ نامی قدیمی که هنوز هم رسمیت دارد و شرکت‌های خدماتی هم تا همین اواخر که هنوز قبوض کاغذی بود، از همین‌نام در قبض‌هایشان استفاده می‌کردند. اما بعد از انقلاب و به‌دلیل سکونت مرحوم آیت‌ا... حاج‌جواد خامنه‌ای، پدر مقام معظم رهبری، در این‌کوچه تاریخی مشهد، این‌گذر به نام آیت‌ا... خامنه‌ای تغییر نام پیدا کرد.

مدیر دفتر توسعه محله سرشور در پاسخ به این‌سؤال که در طرح بازسازی جداره گذر تاریخی آیت‌ا... خامنه‌ای قرار است چه اتفاقی برای این‌خیابان رخ بدهد، می‌گوید: در محله سرشور چندگذر تاریخی وجود دارد که کوچه آیت‌ا... خامنه‌ای یکی از آن‌هاست. متأسفانه سند درستی درباره اینکه این‌خیابان در گذشته چه شکلی داشته است، وجود ندارد. در طرح بهسازی این‌گذر تاریخی قرار است براساس نمای تعدادی از خانه‌های تاریخی که در این‌کوچه وجود دارند، جداره و پوسته کوچه آیت‌ا... خامنه‌ای بهسازی شود؛ ضمن اینکه در کنار بهسازی جداره‌ها، کف‌سازی این‌خیابان هم در دستورکار ما قرار دارد و درست شبیه بازارچه سراب، این‌گذر تاریخی هم پیاده‌محور خواهد شد و این‌کف‌سازی برهمان‌اساس انجام می‌شود.

سعید گلستانی از تدوین ضوابط نماسازی بعد از احیا و بهسازی جداره تاریخی این‌گذر تاریخی خبر می‌دهد و بیان می‌کند: بعد از بهسازی جداره و نمای همان‌خانه‌ها و بنا‌های تاریخی ذکرشده، ضوابطی تدوین و تصویب خواهد شد که هربنایی در این‌گذر تاریخی که قرار است بازسازی یا ساخته شود، در نماسازی باید از همان الگو‌هایی که ما در گام اول جداره‌سازی آن‌ها را احیا کرده‌ایم پیروی کند. درواقع برخلاف کار‌هایی که پیش از این انجام شده است شهرداری و سازمان بازآفرینی قصد مداخله مستقیم ندارند.

وی می‌گوید: نقشه‌هایی که برای بازسازی جداره این‌کوچه تهیه شده بود، مورد تأیید اداره‌کل میراث فرهنگی استان قرار گرفت. اکنون بعد از تأیید آن اسناد فنی در مرحله انتخاب پیمانکار هستیم. از هرزمانی که پیمانکار کار خودش را آغاز کند، این‌بهسازی و احیا بیشتر ازچهارپنج ماه طول نخواهد کشید.

طبق آنچه در جلسه کمیته بازآفرینی تصویب شده است تکلیف خانه‌های تاریخی پرتعدادی که در این‌گذر وجود دارد در گام‌های بعدی بهسازی کوچه آیت‌ا... خامنه‌ای پیگیری می‌شود. مدیر دفتر توسعه محله سرشور می‌گوید: اکنون اولویت با بهسازی و احیای جداره‌هاست، اما در گام‌های بعدی احیای عملکردی هم خواهیم داشت؛ بنابراین چندخانه تاریخی باقی‌مانده این‌کوچه با محوریت‌های فرهنگی و توریستی و براساس همان بسته تشویقی‌ای که پیش‌ازاین در شورای شهر تصویب شده است، بازسازی خواهد شد. یعنی خود مالک با همراهی و تأیید شهرداری، سازمان بازآفرینی و میراث فرهنگی این‌کار را انجام خواهد داد. تاکنون چندین جلسه با مالکان این‌خانه‌های تاریخی و قدیمی داشته ایم که امیدواریم در آینده به نتایج خوبی در زمینه احیای خانه‌های تاریخی این‌گذر باقدمت مشهد برسیم.

آب‌انبار تشکری که در قلب کوچه آیت‌ا... خامنه‌ای قرار گرفته یکی از ویژه‌ترین بنا‌های تاریخی این‌گذر است که در اولین جلسه کمیته بازآفرینی درباره بازسازی آن صحبت شد، اما مثل خانه مقبل السلطنه در محله سراب به‌دلیل مشکلات مالکیتی هیچ تصمیم روشنی درباره آن گرفته نشد.

گلستانی با اشاره به رایزنی‌های شهرداری برای بازسازی این‌بنای ارزشمند می‌گوید: تاکنون جلسات متعددی برای بازسازی این‌آب‌انبار تاریخی و ارزشمند برگزار شده است و هنوز در مرحله رایزنی هستیم تا ببینیم چطور می‌شود این بنا را با مشارکت خود موقوفه و شهرداری بازسازی کرد.