بودجه قطار برقی مشهد- تهران گره‌گشا نیست

ملیحه فلاح | شهرآرانیوز؛ چندبار با دقت رقم درج‌شده در ردیف بودجه برقی کردن قطار مشهد-تهران را می‌خوانیم. درست ۵۰۰ میلیون تومان است. نسبت‌به سال قبل پنج‌برابر شده است، ولی مشخص است که این رقم‌ها فقط به درد زنده نگه داشتن ردیف می‌خورند و تأثیری بر تحقق یافتن رؤیای هفده‌ساله مسافران برای طی کردن این مسیر در ۶ ساعت نمی‌گذارد.

بگذارید کمی به عقب برگردیم. مرور پیشینه اخبار منتشرشده درباره این پروژه نشان می‌دهد که از ابتدای مطرح شدنش تاکنون، کش‌وقوس‌های فراوانی به خود دیده است. ۱۷ سال قبل، مطالعات ابتدایی پروژه برقی کردن خط‌آهن مشهد-تهران آغاز شد و سال ۸۷ برای نخستین‌بار ردیف بودجه‌ای برای آن وارد آلبوم اقتصادی کشور شد. بالاخره در ۱۲ بهمن سال ۹۰ کلنگ این پروژه برای اولین‌بار در دولت دهم بر زمین خورد. می‌گوییم برای اولین‌بار، چون این کلنگ آن‌قدر بر زمین مانده وپروژه پیشرفتی نکرده بود که در ١٧‌بهمن ۹۴ رئیس دولت یازدهم، در سفر یک‌روزه خود به مشهد، برای بار دوم آن پروژه را کلنگ‌زنی کرد.

هرچند کلنگ دوم هم برای این پروژه کارساز نبود و علت اصلی این تاخیر به اذعان مسئولان، در همه این سال‌ها کمبود اعتباری بود که هیچ‌گاه تامین نشد. براساس ارقام مندرج در آلبوم اقتصادی سال‌های گذشته، میزان اعتبار هزینه‌شده برای این پروژه قبل از برنامه پنجم توسعه یعنی پیش از سال ۹۰ بیش از ۷ میلیاردو ۲۶۰ میلیون تومان بوده است. اما با ورود به برنامه پنجم توسعه، سیر نزولی اعتبارات تحقق‌یافته این ردیف نیز آغاز شد و بین سال‌های ۹۰ تا ۹۵ مجموع بودجه تحقق‌یافته به حدود ۲۰۰ میلیون تومان رسید. رقم‌های تصویب‌شده برای این ردیف بیش از این‌ها بود، اما از سال ۹۲ تا ۹۵ هیچ‌کدام تحقق نیافت. با ورود برنامه ششم توسعه، کمی بر میزان تحقق اعتبارات این ردیف اضافه شد.

 

از سال ۹۶ تا ۹۸ میزان اعتبار تحقق‌یافته به ۵/۳ میلیارد تومان رسید، اما به‌یک‌باره در سال ۹۹ اعتبار مصوب این ردیف با کاهش چشمگیری مواجه شد، تاجایی‌که رقم پیشنهادی با وجود تورم‌های پیش‌آمده، بیشتر شبیه پول خوردی برای این پروژه عظیم بود. اعتبار مصوب در این سال ۱۰۰ میلیون تومان درنظر گرفته شد و طبق برآورد‌ها قرار بود این رقم برای سال ۱۴۰۰ نیز تکرار شود. با این حال در لایحه امسال، این رقم به ۵۰۰ میلیون تومان افزایش یافته است که البته بازهم برای چشیدن طعم سفری پرسرعت، بسیار اندک است.

هرچه از رسوب بیشتر پروژه می‌گذرد، بر عدد سال اتمام آن نیز افزوده می‌شود. با نگاهی به ستون سال پایان پروژه در آلبوم‌های اقتصادی گذشته، متوجه می‌شویم که با گذشت هر سال، یک سال به زمان اتمام پروژه اضافه شده است، اما در لایحه بودجه ۱۴۰۰ ناامیدی مسئولان از به اجرا درآمدن پروژه به جایی رسید که به‌یک‌باره زمان اتمام آن را از ۱۴۰۱ به ۱۴۰۵ افزایش دادند.

 

نکته تامل‌برانگیز ردیف برقی کردن راه آهن تهران-مشهد در لایحه بودجه ۱۴۰۰ این است که برآورد بودجه موردنیاز سال‌های بعد ۱۶ هزارو ۵۰۰ میلیارد تومان پیش‌بینی شده، درحالی‌که این میزان در سال ۹۹ حدود ۵ هزار میلیارد تومان بوده است. این رقم نشان از افزایش بی‌سابقه تورم و سنگین شدن هزینه‌های اجرایی پروژه دارد. حالا شما تصور کنید که اگر دولت بخواهد تا سال ۱۴۰۵ این پروژه را به پایان برساند، باید هرسال برای این ردیف، ۳ هزارو ۳۰۰ میلیارد تومان اعتبار اختصاص دهد که این فرضیه نیز باتوجه‌به شرایط اقتصادی کنونی کشور، دور از ذهن است.

البته از سال ۹۶ امید مسئولان برای تامین اعتبار پروژه به سرمایه‌گذاری چینی‌ها بود. اردیبهشت همان سال بود که سعید محمدزاده، مدیرعامل سابق راه‌آهن، کمبود اعتبار را دلیل اجرایی نشدن پروژه بیان کرد و از سرمایه‌گذاری ۸/۱ میلیارد دلاری چشم‌بادامی‌ها در این پروژه خبر داد. تا پایان همان سال نیز دولت ایران، سهم ۱۵ درصدی خود از پروژه را برای ارائه فاینانس پرداخت کرد و قرار شد عملیات اجرایی آن در بهار سال ۹۷ آغاز شود؛ وعده‌ای که هنوز به سرانجام نرسیده است. پیشینه رسانه‌ای این خبر که یکی از موضوع‌های داغ آن روز‌ها بود، نشان می‌دهد که از جذب این فاینانس به‌عنوان یکی از دستاورد‌های برجام یاد می‌شد، اما بعد از موضع‌گیری‌های آمریکا، پای چینی‌ها برای اجرای تعهداتشان لرزید.

حالا روند نزولی ردیف مصوب پروژه و تورم دامنگیر این روز‌های اقتصاد را به تحریم و پاپس کشیدن چینی‌ها اضافه کنید. آن‌طور که پیداست، حالاحالا‌ها پروژه به خواب عمیق خود ادامه خواهد داد.
شایان ذکر است نمایندگان مشهد در مجلس وعده داده‌اند که در مدت باقی مانده از یررسی بودجه پیگیر افزایش اعتبارات طرح‌های مربوط به مشهد از جمله قطار برقی مشهد - تهران باشند.