انتقاد اهالی تئاتر مشهد درباره چگونگی برگزاری سی‌امین جشنواره تئاتر استانی

این اولین‌بار در ۳۰ سال گذشته بود که جشنواره تئاتر استان خراسان رضوی به این شکل برگزار شد تا تجمع تماشاگران و گروه‌های تئاتر، بهانه‌ای برای انتشار ویروس کرونا نباشد. این اتفاق در سطح دنیا هم رقم خورد. بر اساس گزارش‌هایی که نیویورک‌تایمز و گاردین منتشر کرده‌اند امسال بسیاری از رویدادهای نمایشی جهان از جمله اجراهای نمایشی «برادوی»، جشنواره بین‌المللی ادینبورگ و هفتادوچهارمین دوره جشنواره تئاتر آوینیون فرانسه لغو شد و بسیاری از رویدادهای هنری هم به تعویق افتاد.

در ایران هم، چند ماه پیش، زمزمه‌های لغو جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر شنیده می‌شد اما به هر حال مسئولان با اعلام نظر قطعی خود خبر از برگزاری این جشنواره به صورت مجازی دادند و بر همین اساس استان‌ها مقدمات معرفی آثار منتخبشان را به جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر آغاز کردند. برخی از استان‌ها مانند استان گیلان و کرمانشاه همچون سال‌های گذشته جشنواره تئاتر استانی را به شکل حضوری و برخی از استان‌ها هم این جشنواره را به شکل آنلاین برگزار کردند.

جشنواره تئاتر استان خراسان اما نه به‌شکل حضوری برگزار شد و نه به شکل آنلاین. شیوه برگزاری جشنواره تئاتر خراسان به این صورت بود که داوران فیلم آثار را دیدند و بعد از داوری نتایج را اعلام کردند. از آنجا که زمان‌بندی دقیقی برای برگزاری این جشنواره نشده بود، برخی از گروه‌های شرکت‌کننده با تصور اینکه پس از اعلام نتایج بازبینی، فرصت برای ضبط دوباره فیلم را دارند، فیلمی ضعیف، بدون دکور، لباس و … ارسال کرده بودند اما همان فیلم‌ها پس از بازبینی به مرحله داوری رسید. 

اهالی تئاتر مشهد با استناد به  برگزاری حضوری جشنواره در برخی از استان‌ها، معتقدند راهی برای برگزاری حضوری جشنواره تئاتر استانی وجود داشت و اگر مسئولان دغدغه داشتند می‌توانستند جشنواره را فیزیکی برگزار کنند. از نظر آن‌ها خانه پُر این ماجرا هم برگزاری جشنواره به شکل آنلاین بود و دست‌کم گروه‌ها ازاین طریق می‌توانستند کارهای شرکت داده‌شده در جشنواره تئاتر استانی را ببینند. در گزارش زیر مهم‌ترین مسائل درباره نحوه برگزاری سی‌امین جشنواره تئاتر استان خراسان رضوی را در گفتگو با تعدادی از فعالان تئاتر مشهد از جمله محمد جهان‌پا، جواد اشکذری، عبدا… برجسته و حسین اکبرپور مطرح می‌کنیم.

 

آیا امکان برگزاری حضوری جشنواره تئاتر استانی وجود داشت؟

اهالی تئاتر مشهد معتقدند اگر مسئولان واقعا دغدغه داشتند می‌توانستند جشنواره را به شکل حضوری برگزار کنند.

حسین اکبرپور: شرکت‌کنندگان حق دارند آثار رقبای خود را ببینند

حسین‌اکبرپور، یکی از پرکارهای ئئاتر مشهد در سال‌های اخیر است. او با اینکه تاکید می‌کند خودش مخالف برگزاری تجمعات در شرایط کروناست اما معتقد است راه‌هایی برای برگزاری بهتر جشنواره تئاتر استانی وجود داشت: «به نظرم می‌شد این جشنواره را به گونه‌ای برگزار کرد تا شرکت‌کنندگان بتوانند آثار رقبای خود را ببینند. چون شرکت‌کنندگان حق دارند آثار رقبای خود را ببینند و جایگاه خود را بدانند اما جشنواره به گونه‌ای برگزار شد که حتی از همان ابتدا دچار حواشی شدیم.»

به گفته اکبرپور ضعف در عملکرد برگزارگنندگان در حدی بود که حتی تعدادی از کارهای پذیرفته‌شده، حذف شدند. او توضیح می‌دهد: «به فاصله یک روز، ۳ اثر معرفی‌شده از جشنواره حذف شدند و مدیر اجرایی جشنواره هم علت را تاریخ نامتناسب اجرای عموم آن نمایش اعلام کرد. یعنی، آیا هیچ متولی‌ای نبوده که وقتی فیلم دست بازبین می‌رود تاریخش را بررسی کند؟ این‌ها ضعف‌هایی است که روی تئاتر ما اثر می‌گذارد.»

جواد اشکذری: دیگر استان‌ها جشنواره‌شان را حضوری برگزار کردند

جواد اشکذری به عنوان عضو هیئت بازبینی تئاتر استانی نیز از امکان برگزاری حضوری جشنواره سخن می‌گوید: «درست است که در شرایط کرونا باید براساس نظر ستاد کرونا عمل کنیم اما ما می‌بینیم که استان‌های دیگر با رعایت شرایطی توانستند این جشنواره را حضوری برگزار کنند چرا ما نتوانیم؟» 

به گفته او برگزاری این جشنواره با حضور تماشاگران می‌توانست خطرناک باشد و این درحالی است که می‌شد جشنواره را با حضور حداقل افراد برگزار کرد. او می‌گوید: «به نظرم می‌شد روی این موضوع بیشتر کار کرد و با رعایت پرتکل‌های بهداشتی و همچون دیگر استان‌ها جشنواره را حضوری برگزار کرد.»

عبدا… برجسته: نتوانستیم بازیگری، طراحی دکور، لباس و … را درنظر بگیریم

عبدا… برجسته یکی از ۳ داور سی‌امین جشنواره تئاتر استانی است که معتقد است امکان برگزاری جشنواره به‌شکل حضوری وجود داشت اما به شکلی که امسال در استان خراسان عمل شد گروه‌های تئاتر امکان دیده شدن نداشتند. 

به گفته او  همین موضوع سبب شد تا داوران نتوانند از روی فیلم‌ها عناوینی را چون بازیگری، طراحی لباس، طراحی دکور و … درنظر بگیرند و به این ترتیب جشنواره به شکلی بسیار بد برگزار شد.

محمد جهان‌پا: می‌شد با ایده‌های هنری جشنواره را برگزار کرد

 محمد جهان‌پا از پیشکسوتان و فعالان تئاتر مشهد نیز در یادداشتی کوتاه به این موضوع انتقاد کرده است. بخشی از یادداشت او به شرح زیر است:

«امروز قریب به یک سال است که تئاتر استان دچار رکود و تعطیلی گسترده شده است. روزی نیست خبر مشکلات معیشتی هنرمندان رسانه‌ای نشود اما کجاست چشم بینا و گوش شنوا؟ سیصد و شصت‌وپنج روز به‌سان باد گذشته است فرصت کم‌نظیری که می‌شد با طراحی و ایده‌های خلاق هنری به راهکارهای مناسبی برای عبور از بحران کرونا در تئاتر خراسان رسید که متأسفانه نشد تا همگی به این نتیجه برسیم که برای مدیران هیچ‌چیز مسرت‌بخش‌تر از تعطیل شدن تئاتر نیست.  قطع ارتباط دوسویه میان هنرمندان و مدیران در این‌یک سال باعث به وجود آمدن سؤالات بی‌شماری شده است که جشنواره‌ی سی‌ام می‌توانست مجالی برای شنیدن دغدغه‌ها و شاید راه‌کارها برای ادامه‌ی حیات تئاتر در این دوران باشد که در کمال ناباوری این فرصت هم از دست رفت. جشنواره‌ی سی‌ام به‌واقع دور از شأن و ابروی تئاتر خراسان رضوی برگزار شد و این پرسش را به وجود آورد که جایگاه شورای سیاست‌گذاری تئاتر استان کجاست؟»

چرا جشنواره تئاتر استانی به شکل آنلاین برگزار نشد؟

این سؤال بیشتر اهالی تئاتر مشهد از متولیان برگزاری سی‌امین جشنواره تئاتر استانی است که اگر شرایط برگزاری حضور جشنواره در مشهد مهیا نبود، چرا این جشنواره به صورت آنلاین برگزار نشد تا فضایی برای تماشای آثار و گفتگو درباره آن‌ها ایجاد شود؟

حسین‌اکبرپور: برگزاری جشنواره آنلاین با همکاری اهالی تئاتر امکان‌پذیر بود

اگر نمی‌شد جشنواره را حضوری برگزار کرد، دست‌کم می‌شد به شکل آنلاین برگزار شود. نمی‌دانم شاید اینکه برخی از استان‌ها که جشنواره را حضوری برگزار کردند در شرایط بهتری از نظر کرونا قرار داشتند و قرنطینه‌ها به این شکل آغاز نشده بود اما به هرحال می‌شد جشنواره را به شکلی مناسب و به صورت آنلاین برگزار کرد تا شرکت‌کنندگان در جشنواره آثار رقبای خود را ببینند. این نیاز به یک برنامه‌ریزی دقیق داشت که با همکاری اهالی تئاتر امکان‌پذیر بود.

جواد اشکذری: تجربه برگزاری جشنواره آنلاین را داشتیم

ما پیش از این هم، بدون شرایط قرنطینه، در سال‌های ۹۵ و ۹۶، جشنواره تئاتر استانی را به شکل آنلاین برگزار کردیم و اتفاقا تجربی خوبی هم بود. آن‌زمان دیدیم تماشاگران بیشتر از تعداد صندلی‌های سالن‌ها هستند و عده‌ای خارج از مشهد، استان و حتی کشور دوست داشتند آثار را تماشا کنند از همین رو با شرکتی قرارداد بستیم و در کنار برگزاری جشنواره فیزیکی، به‌صورت آنلاین هم برگزار کردیم. یعنی می‌شد از این تجربه استفاده و جشنواره امسال را به شکل بهتری برگزار کرد. 

اشکذری معتقد است کرونا امکان خوبی فراهم آورده است برای کسانی که نمی‌خواهند کاری را انجام دهند: «نمی‌خوام درباره کسی قضاوت کنم اما معتقدم می‌شد جشنواره را به شکل بهتری اجرا کرد.» 

عبدا… برجسته: فضایی برای نقد آثار به وجود می‌آمد

می‌شد در فضای مجازی شرایطی برای نقد و بررسی آثار توسط اهالی تئاتر استان به وجود آورد به این ترتیب که گروه‌های شرکت‌کننده می‌توانستد آثار رقبای خود را ببینند و اهالی تئاتر هم می‌توانستند نظرات و نقد های خود را برای هر اثر عنوان کنند. 

محمد جهان‌پا: باید طلب همفکری می‌کردند

در اینستاگرام، آپارات یا فضاهای دیگر می‌شد نمایش‌ها را به صورت زنده برگزار کنند تا آن‌هایی که جشنواره را رصد می‌کنند متوجه شوند در شرایط کرونا و امسال جشنواره به چه شکلی برگزار می‌شود. به نظر من هرکسی که در این جشنواره ذی‌نفع بوده باید در این زمینه هم‌فکری و کمک می‌گرفته است. مگر ارگان‌هایی نبودند که همکاری کنند در این زمینه؟ خیلی راحت می‌شد با یک همدلی و همکاری این جشنواره را به صورت آنلاین برگزار کرد.

نمی‌توانستیم ضوابط ستاد ملی کرونا را زیرپا بگذاریم

دبیر سی‌امین جشنواره تئاتر استان خراسان در پاسخ به دغدغه‌های اهالی تئاتر مشهد به ضوابط ستاد ملی کرونا اشاره می‌کند و می‌گوید: «سیاست ستاد کرونا در استان، به همه دستگاه‌ها ابلاغ شده و بر همین اساس محدودیت‌های مشخصی برای برگزاری رویدادها، نشست‌ها و حتی جلسات اعلام شده است.

ما برای رعایت همه ضوابط ستاد کرونا، خودمان را و دستگاه ارشاد استان را به عنوان یکی از اعضا و ستاد خبری این ستاد، ملزم  به رعایت دانستیم. از طرفی مؤسساتی که زیر مجموعه ما هستند، همگی بر مبنای همین ستاد ملی کرونا تعطیل شده است و به نظر من بی‌انصافی است وقتی سینماها، سالن‌های نمایش، آموزشگاه‌ها و… تعطیل است، برای رویدادی که نتیجه آن معرفی ۲ اثر به جشنواره فجر است و برای این معرفی راهکار هم وجود دارد، گروه‌های تئاتر را در این شرایط درگیر کنیم و ضوابط را زیرپا بگذاریم.»

به گفت محمدی هر گروه متشکل از حدود ۶ تا ۱۰ نفر هستند که هنگام اجرا هم نمی‌شود ماسک بزنند و این در شرایط قرمز مشهد خطرناک بود بنابراین تصمیم گرفتیم این رویداد به شکل مجازی برگزار شود.

او اضافه می‌کند: «در همین راستا مراسم اختتامیه هم نتوانستم برگزار کنیم زیرا باید تعدادی از افراد را دعوت می‌کردیم و  این با مصوبات ستاد کرونا هم‌خوانی نداشت.» 

به گفته محمدی ستاد ملی کرونا حتی با پخش مستندی درباره کرونا که قرار بود با حضور ۳۰ نفر در یکی از سالن‌های سینما اکران شود، موافقت نکرد و این به دلیل شرایط خاص مشهد بود.

او در بخشی دیگر از سخنانش توضیح می‌دهد: «سیاست ارشاد در شرایط کنونی این است که اگر رویدادی اعتبار مالی هم به آن اختصاص یافته است، تا جایی که می‌شود هزینه‌ها را تقلیل دهیم و آن اعتبار را صرف افراد همان حوزه کنیم. در جشنواره تئاتر هم با اینکه اعتبار چندانی ندارد و از طرفی گروه‌های شرکت‌کننده هیچ هزینه ایاب و ذهاب یا هزینه‌های جانبی متحمل نشده بودند مبلغی به آن‌ها اختصاص یافت به این ترتیب که به ۲ گروه برگزیده ۳ میلیون تومان و ۸ گروه دیگر شرکت‌کننده هر کدام یک میلیون تومان اختصاص دادیم.»

او در باره برگزاری جشنواره حضوری در برخی از استان‌ها نیز می‌گوید: «نمی‌دانم شرایط استان‌هایی که جشنواره را برگزار کردند چه بوده است اما مشهد در آن زمان در وضعیتی بین قرمز و نارنجی قرار داشت و پرتکل‌های وضعیت قرمز هم مشخص است.»

محمدی در پاسخ به این سؤال که چرا جشنواره استانی تئاتر امسال به شکل آنلاین برگزار نشد، می‌گوید: «به هرحال برگزاری آنلاین نیز مستلزم درگیرکردن گروه‌ها و اجرای زنده آن‌ها بود که درشرایط قرمز مشهد این امکان وجود نداشت اما اینکه چرا فیلم‌ها را در فضای مجازی منتشر نکردیم دلیلش این بود که وقتی فیلم‌های رسیده به دبیرخانه را بررسی کردیم دیدیم برخی از گروه‌ها با شرایط عالی فیلمبرداری کرده و برخی هم با شرایط بسیار ضعیف که شاید توان مالی این کار را نداشتند. بنابراین نمی‌شد با این شرایط آثار را در کنار هم نمایش دهیم.»

مسئله اصلی چیست؟

مسئله‌ای که بسیاری از اهالی تئاتر از آن به عنوان حلقه مفقوده این هنر در مشهد و یکی از عوامل مهم برگزاری ضعیف جشنواره تئاتر استانی در خراسان رضوی عنوان می‌کنند، نبود همدلی میان اهالی تئاتر و مهم‌تر از آن نبود همکاری میان اهالی تئاتر و دستگاه اجرایی است. برخی از اهالی تئاتر می‌گویند تئاتر مشهد دچار یاس و ناامیدی و منفعل شده است بنابراین هشچ مشارکتی در رویدادهای تئاتر ندارد و برخی هم مسئولان را مسئول این نبود همکاری می‌دانند و می‌گویند «چرا هیچ گاه از اهالی تئاتر و استادان نظر گرفته نمی‌شود و درخواست همکاری نمی‌شود تا رویدادی چون تئاتر استانی به شکلی بهتر و معقول برگزار شود؟»