تئاتر در انتظار نسخه مدیران فرهنگی

سمیرا شاهیان | شهرآرانیوز؛ صبح چهاردهم دی، شماری از هنرمندان و چهره‌های شاخص هیئت‌مدیره خانه تئاتر کشور، برای بیان مطالبات صنفی خود، روبه‌روی ساختمان بهارستان (ساختمان مجلس شورای اسلامی) تجمع کردند. آن‌ها بیانیه‌ای در دست داشتند که نسخه‌ای از آن، پیش‌تر، در اختیار اعضای کمیسیون تلفیق و هیئت رئیسه مجلس قرار گرفته بود.

سخن نمایندگان تئاتر این بود، جامعه تئاتر خود را تافته جدا‌بافته از دیگران نمی‌داند، اما در شرایط بحرانی که خیلی از مشکلاتِ مرگ‌بار دست از گلوی مردم برنمی‌دارد، از سرنوشت و آینده شغلی اهالی تئاتر غافل نباشید.

ایرج راد، رئیس هیئت‌مدیره خانه تئاتر، سردمدار طرح درخواست‌ها بود که گفت: می‌خواستیم در سکوت کامل مسائل و بیانیه را به صحن مجلس بفرستیم که این اتفاق افتاد. پس از او حمیدرضا نعیمی، کارگردان و یکی از اعضای هیئت‌مدیره خانه تئاتر، بیانیه تهیه شده و مطالبات شش‌گانه خانه تئاتر را قرائت کرد. توجه به حقوق بیکاری و تسهیلات بیمه و درمان و دارو و معیشت خانواده تئاتر در سراسر ایران شاید مهم‌ترین مطالبه‌ای بود که در بند نخست بیانیه قید شده بود.

این دغدغه‌ها، پس از آنکه مدیران وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به آن، سکوت و بی‌توجهی داشتند، این‌بار در مقابل بهارستان، به گوش مجلسی‌ها رسید تا شاید در زمان دیگری نتیجه‌اش روشن شود.

شهرآرا نیز در گفت‌وگوی اختصاصی با حمیدرضا نعیمی از اعضای هیئت‌مدیره خانه تئاتر، گوش به گله‌مندی‌هایی سپرده که نخستین بار است این‌گونه و با اعتراض روبروی بهارستان مطرح می‌شود.

این نمایشنامه‌نویس و کارگردان تئاترِ دو دوره عضو هیئت‌مدیره خانه تئاتر است و به همین دلیل می‌گوید: در این چهار سال، هیئت مدیره، جلسات متعددی با مسئولان دولت تدبیر و امید و وزیران محترم داشته است که شاید در این حال و روز بد و اوضاع وخیم تئاتر از سوی آن‌ها کاری صورت بگیرد، اما متأسفانه قول‌ها و وعده‌ها بسیار و عمل اندک و ناچیز.

او با بیان اینکه همواره خانواده تئاتر و اعضای خانه تئاتر این گله‌مندی را از هیئت‌مدیره داشته‌اند که چرا کاری صورت نمی‌گیرد، ادامه می‌دهد: ما مجبور بودیم دائم گزارش بدهیم. این نشست‌ها را با مسئولان بسیاری داشتیم؛ از آن‌ها درخواست کردیم که به وضعیت معیشت و تثبیت شغلی هنرمندان، بیمه و مسکن و مشکلاتی از این دست توجه داشته باشند، اما به هر حال کشور دچار بحران شدید اقتصادی است و خانواده تئاتر هم جدا از این بدنه نبوده و نیست، بلکه تمام این سختی‌ها را با گوشت و پوست و استخوان لمس کرده است. اما من باور دارم خانواده تئاتر از آنجایی که مورد بی‌مهری و بی‌توجهی از سوی دولت مردان قرار گرفته، بیش از تمام شاخه‌های هنری و قشر‌های در حقش اجحاف شده است.

 

از آنجایی که اهالی تئاتر، جزو فرهیختگان و تحصیل‌کرده‌ها و هنرمندان آگاه و اندیشمند جامعه هستند همواره تلاش کرده‌اند باری بر دوش دولت‌ها و مسئولان نباشند و در شرایط سخت با تکیه بر عشق و ایثار و فداکاری به کار فرهنگی‌شان ادامه بدهند، اما این صبر و تلاش و شکیبایی نیازمند این بود که دولت‌مردان هم برادری خودشان را ثابت کنند.

 

اکنون که به واسطه جبر بیماری کرونا هیچ کار و فعالیتی برای خانواده تئاتر وجود ندارد در این ده ماه، هیچ تلاش و حرکت مفید فایده‌ای برای دلجویی یا جبران بخشی از آسیب‌هایی که به هنرمندان تئاتر و خانواده‌هایشان وارد شده، شاهد نبودیم. به همین دلیل، خانه تئاتر تصمیم گرفت پس از تعاملات زیاد با نهاد‌های دولتی و نهاد ریاست جمهوری و آقای اسحاق جهانگیری، معاون اول ریاست جمهور که به هیچ نتیجه‌ای نرسید، این بار از خانه ملت بخواهند که به آلام و درد‌های آن‌ها توجه جدی داشته باشند. اعتراض در مقابل مجلس شورای اسلامی، به عبارتی ناامیدی است، زیرا هیچ توجهی به امر مهم و خطیر هنر نشده است.

نعیمی با تأکید بر اینکه جدا از خانواده‌اش نیست و بدون شک مثل سایر هنرمندان، از همه بی‌توجهی‌ها منقلب می‌شود، دربرابر فعالیت‌های صورت گرفته در این مدت می‌گوید: زمانی که هنوز کرونا وارد ایران نشده بود گروه تئاتر ما، نمایش فِردریک را با تحمل هزینه‌های فراوان، بدون وجود حامی مالی یا تهیه‌کننده، برای اجرا در سالن اصلی تئاتر شهر تهران آماده کرد. با شیوع کرونا، فرصت اجرای این نمایش به زمانی نامعلوم موکول شد. بعد از ۸ یا ۹ ماه که بازگشایی تئاتر‌ها اتفاق افتاد متأسفانه اعضای گروه نمایش، به دلیل شروع به کار قرارداد‌هایی که با سینما یا تلویزیون بسته بودند، امکان گردهمایی و اجرای نمایش را نداشتند.

 

پس، با پیشنهاد مسئولان تئاتر شهر، گروه تئاتر شایا تصمیم گرفت نمایشی کم پرسوناژتر با هزینه کمتر را برای سالن اصلی آماده کند. این نمایش با نام گرگاس‌ها دو ماه تمرین کرد و موفق به کسب مجوز از سوی شورای نظارت و ارزشیابی شد، اما تا این لحظه هیچ امیدی برای اجرای این اثر نیز وجود ندارد. این نا‌امیدی مزمن، این ناکارآمدی و بی‌برنامگی و همچنین نداشتن چشم‌انداز برای فردای روشن، سرنوشت محتوم گروه شایا و من، به تنهایی نیست. این سرنوشت، سرنوشت خانه تئاتر است. پس اگر فریادی هست، فغانی هست، اعتراضی هست از باب بی‌توجهی به امر فرهنگ و هنر است.

او ادامه می‌دهد: اگر سرانه کتاب و چاپ کتاب را در مملکت خودمان با افغانستان قیاس کنیم، ما سال‌ها باید تلاش کنیم تا بتوانیم به جایگاه پیشرفت فرهنگی، هنری و ادبی این کشور برسیم؛ وقتی امسال ردیف بودجه پیشنهادی دولت را نگاه کردم و دیدم ورزش و هنر این مملکت بودجه‌اش کم می‌شود. چگونه می‌شود در جامعه‌ای که سلامت جسمِ شهروندان جزو اولویت‌های جدی مسئولان نیست انتظار داشت روح و روان مردم سلامت باشد؟ همه چیز در مملکت ما به عکس آن چیزی است که دنیا برای آن برنامه‌ریزی می‌کند.

این کارگردان تئاتر می‌گوید: ما اعتراضمان را جدی به گوش نمایندگان ملت رساندیم، اکنون منتظر هستیم تا واکنش و برخورد آن‌ها را به گفته‌های خودمان ببینیم. کمیسیون فرهنگی مجلس باید ثابت کند دغدغه فرهنگ دارد و می‌خواهد فرهنگ در این مملکت بالنده و زنده بماند. پس انتظار داریم مسئولان و وزیر محترم فرهنگ و ارشاد اسلامی سؤال کنند که چرا جامعه تئاتر این‌قدر خشمگین و عصبانی است؟ لازم است که از دولت خواستار حمایت‌های جدی و نه در حد یک آرام‌بخش موقتی برای خانواده تئاتر باشند. درد خانواده تئاتر فقط درد یک هنر نیست، درد فرهنگ و ادب این مملکت است که سال‌هاست مغفول واقع شده، اما خانواده تئاتر این حق را بر خود لازم می‌داند در صورت بی‌توجهی مسئولان، این خواسته خود را مطرح کند.

 

نعیمی می‌گوید: شش درخواست در بیانه مطرح شده است که پیشنهاد‌ها و خواسته‌های ساده خانواده تئاتر است؛ ما درباره زیرساخت‌ها و کار‌های بنیادین از دولت و مجلس چیزی نخواسته‌ایم، اما مطالبه ما به صورت جدی پابرجا خواهد بود، تئاتر باید دارای ردیف بودجه در شأن، دارای مجریان با‌برنامه و سالن‌های استاندارد و امنیت شغلی و روانی برای اهالی آن باشد.

او می‌گوید: مگر در کشور‌های دیگر با کرونا دست‌وپنجه نرم نمی‌کنند، اما چرا مردمشان ناامید و بدبین و عصبی و خسته و زخم‌دیده نیستند؟ اولین چیزی که در آنجا اتفاق افتاده، این است که با کرونا چگونه زندگی کنند و لذت ببرند.
او می‌گوید: وقتی قرار باشد کسی مسافرت نرود باید چنان مجازات سنگینی در نظر گرفته شود که عده‌ای بفهمند هزینه بی‌توجهی به شعار «در خانه بمانیم» به اندازه حذف یک سال درآمدشان است. آیا در این صورت کسی جرئت خواهد کرد به شمال برود؟

 

اگر قرار است از ماسک استفاده و فاصله اجتماعی را رعایت کنیم همه بدانیم قانون در این مورد هیچ گذشتی نخواهد داشت. چگونه می‌توان با وجود تمام سختی‌ها، شرایطی را رقم زد که در کنار آن تئاتر و سینما داشته باشیم و از کافه‌ها و سینما‌ها و طبیعت لذت ببریم؟ این چیزی است که در نگاه مسئولان ما دیده نمی‌شود.
نعیمی با بیان اینکه فرهنگ یاددادنی و اکتسابی است ادامه می‌دهد: اگر ما مشکلات و نقص فرهنگی خودمان را اصلاح کنیم، با تمام تحریم‌ها و کمبود‌ها می‌توانیم شاهد رشد اقتصادی جامعه باشیم. امیدوارم که فرهنگ در اولویت قرار بگیرد.

این کارگردان تئاتر با اشاره به اینکه تا قبل از شروع فعالیت‌های فرهنگی، سختی زندگی، برایش سختی معمولی بوده است، اضافه می‌کند: از روزی که من فعالیت فرهنگی و هنری خودم را شروع کردم تا امروز، سخت‌ترین دوران زندگی‌ام بوده است. کسی که وارد حوزه فرهنگ و هنر می‌شود یعنی برای رنج کشیدن و رنج دیدن آمده، اما قصدش از این رنج کشیدن آگاهی و عشق دادن به هم‌وطنانش است. من سراغ ندارم هنرمندی واقعی و جدی و بزرگی را که به رفاه خودش قبل از رفاه مردم فکر کرده باشد.

 

هنرمندان واقعی همان‌هایی هستند که با تمام وجود برای حفظ میراث ماندگارِ زبان، فرهنگ و ارزش‌های باستانی و دینی در این مملکت تلاش می‌کنند بدون آنکه چشمداشت و توقعی داشته باشند. اما آقایان این‌طور در مورد ایران و هم‌وطنانشان فکر می‌کنند؟

لازم به‌ذکر است پیگیری‌های مستمر شهرآرا برای گفتگو با احسان قاضی‌زاده هاشمی و هاجر‌چنارانی دو نماینده خراسانی عضو کمیسیون فرهنگی مجـــلس برای تکمیل این گزارش بی‌نتیجه ماند.