با تنها شامپانزه شورشی آشنا شوید

عاطفه همایونی | شهرآرانیوز؛ «سَمی»، شامپانزه باغ‌وحش «بلگراد»، وقتی برای بار دوم در فوریه ۱۹۸۸ موفق به فرار شد، توجه رسانه‌ها را به خود جلب کرد. او بعد از یک مذاکره طولانی با مدیر باغ‌وحش بلگراد، ووک بوجوویچ، که سعی در راضی‌کردن سمی داشت، در اطراف مرکز بلگراد قدم زد و به تفکر پرداخت.

سمی در سال ۱۹۷۹ در باغ‌وحش و آکواریوم «اوسیژک» متولد شد. او نمونه‌ای کاملا پیشرفته از شامپانزه‌ها بود. در ژانویه ۱۹۸۸ او را به باغ‌وحش بلگراد منتقل کردند و در محفظه‌ای تنگ و قدیمی که قفسی مستحکم داشت، قرار دادند. سمی که به این محیط جدید و ناخوشایند عادت نداشت، در چند هفته اول حضور در بلگراد، علائم افسردگی و رفتار‌های پرخاشگرانه از خود بروز داد.

 

اولین فرار سمی در یک عصر سرد روز یکشنبه ۲۱ فوریه ۱۹۸۸ اتفاق افتاد. اخبار محلی حاکی از آن بود که او به‌احتمال در جست‌وجوی جفتی برای خود است، زیرا در خانه جدیدش هیچ همراهی نداشت. سمی به‌سمت سینمای «بالکان» در مرکز شهر بلگراد و سپس به‌سمت پارک «کالمگدان» حرکت کرد. قبل از اینکه به پارک کالمگدان برسد، پلیس او را در میدان «استودِنتس» دستگیر کرد.

 

ووک بوجوویچ، مدیر باغ‌وحش بلگراد، که یگانه فرد معتمد سمی بود، برای مذاکره با او قدم پیش گذاشت. به‌گفته شاهدان، ووک در تلاش برای بازگرداندن سمی به محوطه‌اش به او گفته بود: «بیخیال سمی، بیا برگردیم خونه.» او موفق شد دست سمی را بگیرد و با خودرو شخصی‌اش او را به باغ‌وحش برگرداند.

 

۲ روز بعد، سمی موفق شد یک‌بار دیگر فرار کند. او بدون زحمت از قفس خود بیرون آمد و به خیابان‌های بلگراد پا گذاشت. وقتی به نزدیکی کارخانه «بکو» رسید، کارکنان کارخانه تلاش کردند او را با تور بزرگی بگیرند، اما موفق نشدند. سمی سرانجام به محوطه‌ای در «خیابان ۳۳ ام تزار دوشان» فرار کرد، از یک درخت گیلاس بالا رفت و وارد یک گاراژ شد. این‌بار ووک بوجوویچ موفق به راضی‌کردن سمی نشد و تیم باغ‌وحش بلگراد مجبور شد برای برای بازگرداندنش به او دارو تزریق کند.

 

خبر فرار دوم سمی به‌سرعت در شهر پیچید و بیش از ۴۰۰۰ نفر برای حمایت از او در خیابان‌ها حضور یافتند. گزارش روزنامه‌ها از افرادی خبر می‌داد که در واکنش به افسردگی و فرار سمی با پلاکارد‌هایی مانند «سمی، ما با تو هستیم!» و «تسلیم نشو سمی!» در خیابان‌ها اعتراض می‌کردند.

 

هرچند سمی به‌طور غیرمنتظره‌ای در ۱۱ سپتامبر ۱۹۹۲ درگذشت، هرگز در بلگراد فراموش نشد. یک مجسمه برنزی در محل دفنش که در مقابل باغ‌وحش جدید و ارتقایافته بلگراد قرار دارد، یاد او را برای اهالی این شهر زنده نگه داشته است.

 

حالا باغ‌وحش بلگراد به مکان مناسبی برای شامپانزه‌ها تبدیل شده است. پس از مرگ سمی، چندین روزنامه برجسته بلگراد از او به‌عنوان «شورشی و مخالف» تمجید کردند. فرار سمی درواقع طنین‌انداز آرزوی مردمانی بود که آن زمان در جامعه کومونیستی یوگسلاوی گرفتار شده بودند و با حبس و افسردگی سمی همدلی می‌کردند.

مجسمه برنزی سمی روبه‌روی باغ‌وحش بلگراد