میلیون دلاری‌ها: نگاهی به گران‌ترین شهاب سنگ‌های کشف شده

به گزارش شهرآرانیوز؛ شهاب سنگ به تکه باقیمانده از دنباله‌دار‌ها و سیارک‌ها گفته می‌شود که هنگام برخورد با جو زمین، ذوب نمی‌شود و به سطح سیاره ما سقوط می‌کند. ارزیابی‌ها نشان می‌دهد که سالانه فقط حدود ۵۰۰ تن شهاب سنگ به خاک زمین می‌رسد؛ بعضی از این سنگ‌ها به‌دلیل ابعاد کوچک هرگز پیدا نمی‌شوند. بعضی بسیار غول‌پیکرند و بعضی دیگر بسیار گران‌قیمت. بیشتر شهاب سنگ‌هایی که با قیمت‌های بالا ارزش‌گذاری می‌شوند معمولا از نوع شهاب سنگ‌های پالازیت اند.

 

پالازیت‌ها گونه‌ای از زیباترین سنگ‌های فضایی هستند که از آلیاژ نیکل-آهن با بلور‌های اُلیوین (سنگ‌های نیمه‌ارزشمند) ساخته شده‌اند. دانشمندان تخمین می‌زنند که فقط یک‌درصد از کل شهاب سنگ‌هایی که به زمین افتاده‌اند پالازیت هستند. به‌طوری‌که از مجموعه ۶۵ هزار شهاب سنگی که تا سال ۲۰۲۱ به‌صورت رسمی تایید شده‌اند فقط ۱۳۰ مورد از آن‌ها پالازیت بوده‌اند.

 

 

 

 

اما نوع بسیار نادرتری از شهاب سنگ‌های پالازیت هم وجود دارد که به‌جای الیوین محتوی بلور‌های الماس است. به‌گفته شهاب سنگ‌شناسان این الماس از گردوغبار کیهانی غنی از کربن نزدیک ستاره‌های کربنی و ابرنواختر‌ها ساخته شده است. الماس‌های درون شهاب سنگ‌ها احتمالا از خود منظومه‌خورشیدی هم قدیمی‌ترند.

 

شهاب سنگ‌های پالازیت در بزرگداشت پِتر سایمون پالاز، طبیعت‌شناس، جهانگرد و استاد تاریخ طبیعی آلمانی در سده هجدهم میلادی نامگذاری شده است. پالاز که عضو آکادمی علوم سن‌پترزبورگ، آکادمی علوم سلطنتی سوئد و انجمن سلطنتی لندن بود طی سفری اکتشافی که در سال ۱۷۷۷ به سیبری داشت شهاب سنگی سنگی-آهنی به وزن ۶۸۷ کیلوگرم را کشف کرد و نام آن را «آهن پالاز» گذاشت.

 

این سنگ آسمانی از نوع شهاب سنگ‌های پالازیت است. ارزیابی‌ها نشان می‌دهد که شهاب سنگ معروف فوکانگ حدود ۴/۵ میلیارد سال قبل روی زمین افتاده و این یعنی، سن سقوط آن با سن کره زمین تقریبا برابر است. یک گردشگر آمریکایی در سال ۲۰۰۰ وقتی داشت کنار صخره‌ای نزدیک شهرستان فوکانگ در چین ناهار می‌خورد تکه بزرگی به وزن هزار و ۳ کیلوگرم از ماتریکس آهن- نیکل را کشف کرد که درونش بلور‌های کهربایی‌رنگ الیوین خودنمایی می‌کرد.

 

سنگی که بعد‌ها به‌عنوان یکی از زیباترین و البته گران‌ترین شهاب سنگ‌های تاکنون کشف‌شده در جهان شناخته شد. سال ۲۰۰۵ یک تاجر چینی این سنگ را درحالی‌که ۲۰ کیلوگرم از آن جدا شده بود برای نمایشگاه سنگ‌ها و کانی‌ها به توسان در آریزونای آمریکا فرستاد و از آن‌زمان تاکنون این ۹۸۳ کیلوگرم باقیمانده به حدود هزار تکه تقسیم شده و در کل دنیا به فروش رفته است.

 

بزرگ‌ترین تکه جداشده از این شهاب سنگ ۴۵۰ کیلوگرم وزن دارد که در سال ۲۰۰۸ در حراجی بونهامز نیویورک به قیمت حدود ۲ میلیون دلار قیمت‌گذاری شد. قطعه‌ای به وزن ۳۱ کیلوگرم از این سنگ در حال حاضر در دانشگاه آریزونا نگهداری می‌شود. برپایه بعضی مطالعات، شهاب سنگ فوکانگ (The Fukang Meteorite) محتوی ۵۰ درصد الیوین و ۵۰ درصد آلیاژ نیکل-آهن است.

 

 

شهاب سنگ ویلامت (The Willamette Meteorite) با ۱۴/۱۴ تن درحالی‌که حدود یک‌میلیون سال از سقوطش به زمین می‌گذشت در سال ۱۹۰۲ به‌دست معدنچی آمریکایی الیس هیوز در اورگان کشف شد.

 

به‌نظر می‌رسد که شها‌ب سنگ آلیاژ نیکل‌-آهن، تکه‌ای از هسته آهنی سیاره یا قمری باشد که در اثر برخورد جرم آسمانی دیگری به آن جدا شده و به زمین رسیده است. مردم قبیله سرخپوستی کلاکامس چینوک که پیش‌از استعمار اروپایی در دره ویلامت سکونت داشتند به این سنگ آسمانی که در حال حاضر در موزه تاریخ طبیعی نیویورک نگهداری می‌شود احترام بسیار می‌گذارند.

 

سال ۱۹۹۸ متصدیان موزه تاریخ طبیعی نیویورک یک تکه ۲۸ پوندی از این سنگ عظیم آسمانی را برداشتند و در ازای دریافت یک تکه سنگ سیاره مریخ آن را به داریل پیت، مالک مجموعه شهاب سنگ‌های ماکوویچ، بزرگ‌ترین مجموعه خصوصی شهاب سنگ‌های سنگی‌آهنی دادند. سال ۲۰۰۷ ارزش این تکه از سوی خانه حراجی بونهامز بیش‌از ۱.۳ میلیون دلار ارزیابی شد.

 

شهاب سنگ برنهام هم یکی دیگر از شهاب سنگ‌های سنگی‌آهنی پالازیتی بسیار معروفی است که تاکنون کشف شده است. برنهام در شهرستان کیووآ در کانزاس آمریکا کشف شد و اولین‌بار در سال ۱۸۸۲ به فهرست شهاب سنگ‌های مکشوفه وارد شد.

 

هرچند این توده سنگی‌آهنی عظیم به وزن ۲.۴ تن ثبت شد؛ اما در سال ۲۰۰۵ قطعه‌ای از آن به‌وزن ۶۳۵ کیلوگرم با عنوان Oriented Individual بازیابی شد که اکنون با نام جرم اصلی (the Main Mass) شناخته می‌شود. بسیاری از تکه‌های شهاب سنگ برنهام در خاک نسبتاً مرطوبی یافت شده‌اند که آن‌ها را به‌شدت اکسیده کرده است.

 

دکتر هاروی نینینگر مدت‌زمانی طولانی را صرف جست‌وجوی تکه‌های برنهام کرد و در سال ۱۹۲۹ گودالی بزرگ حفاری کرد و قطعات زیادی از آن را به‌دست آورد. سال ۲۰۱۶ خانه حراجی کریستیز لندن قیمت «جرم اصلی شهاب سنگ برنهام» (The Main Mass of the Brenham Meteorite) را بین ۷۵۰ هزار تا ۱.۲ میلیون دلار تعیین کرد.

 

شهاب سنگ کانسپشن جانکشن (The Conception Junction Meteorite) که احتمالاً بخشی از کمربند سیارکی بوده، نمونه نادر و بسیار زیبای دیگری از شهاب سنگ‌های پالازیت است. ژانویه ۲۰۱۱ وقتی دو شکارچیِ آماتورِ شهاب سنگ با رندی کوروتف در دانشگاه واشنگتن در سنت‌لوئیس ملاقات کردند تا آخرین خرید خودشان را به او نشان دهند، هیچ تصوری از ارزش مادی این جرم آسمانی نداشتند.

 

تا اینکه چند ماه بعد، یعنی در نوامبر همان‌سال، دانشمندان دانشگاه واشنگتن اعلام کردند که قیمت این سنگ فضایی می‌تواند بیش‌از ۸۵۰ هزار دلار باشد. این سنگ هم که از خانواده شهاب سنگ‌های پالازیت است و ۱۷ کیلوگرم وزن دارد سال ۲۰۰۶ نزدیک روستای ۲۰۲ نفری کانسپشن جانکشن در شمال‌غربی میسوری کشف و سال ۲۰۰۹ به‌عنوان بیستمین شهاب سنگ پالازیت کشف‌شده در آمریکا معرفی شد. به‌گفته کوروتف، قیمت هر گرم از این سنگ در وضعیت تکه‌شده و پرداخت‌شده حدود ۲۰۰ دلار است.

 

 

شهاب سنگ اسپرینگ‌واتر (Springwater meteorite) هم از نوع پالازیت سنگی‌آهنی است که سال ۱۹۳۱ نزدیک شهرستان اسپرینگ‌واتر در اونتاریوی کانادا کشف شد. در زمان کشف، این شهاب سنگ ۴.۵ میلیارد ساله از سه جرم بزرگ تشکیل شده بود که به‌ترتیب ۳۸/۶ کیلوگرم، ۱۸/۶ کیلوگرم و ۱۰/۶ کیلوگرم وزن داشتند.

 

تکه‌های دیگری هم در سال‌های بعد کشف شدند که از آن‌جمله می‌توان تکه مجزایی اشاره کرد که با ۵۳ کیلوگرم وزن در سال ۲۰۰۹ پیدا شد. موزه سلطنتی اونتاریو این تکه بزرگ را به‌قیمت حدود ۶۲۱ هزار خریداری کرد و این سنگ بزرگ آسمان هم‌اکنون در این موزه در معرض دید علاقه‌مندان قرار دارد.

 

۳۰ درصد از شهاب سنگ اسپرینگ‌واتر از آلیاژ آهن-نیکل غنی از کاماکیت و تائنیت است و بقیه آن بیشتر از الیوین تشکیل شده است. مقادیری جزئی از کانی‌های دیگر هم در آن دیده می‌شود که از آن‌جمله می‌توان به ترکیباتی از خانواده فسفات‌ها شامل فارینگتونیت، استنفیلدیت و مریلیت اشاره کرد.