آیین بزرگداشت یونس شکرخواه روزنامه‌نگار پیش‌کسوت مشهدی

بر پایه گزارشی که روز گذشته ایسنا منتشر کرد، آیین بزرگداشت یونس شکرخواه به پاس ۳۰سال تلاش رسانه‌ای، روز سه‌شنبه، ۱۶مهرماه، با حضور جمعی از اهالی رسانه و قلم و استادان حوزه علوم ارتباطات در فرهنگ‌سرای رسانه‌ برگزار شد.
در این برنامه برخی از حاضران به بیان خاطرات و دیدگاه‌های خود درباره پدر روزنامه‌نگاری نوین ایران پرداختند.
قرائت پیام وزیر به این مراسم و تقدیم هدایا به فعال باسابقه رسانه‌های کشور از بخش‌های دیگر این برنامه بود.

سجایای اخلاقی پیش‌کسوت رسانه
در آغاز این مراسم، مهدی محمدی، رئیس فرهنگ‌سرای رسانه و شبکه‌های اجتماعی، پیشنهاد داد یکی از سالن‌های این فرهنگ‌سرا به نام یونس شکرخواه تغییر کند.
سپس حجت‌الاسلام سیدسعیدرضا عاملی، دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی، شکل گرفتن فرهنگ در جوامع را در پرتو ارتباطات شدنی دانست. او در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به روزنامه‌نگاری هوشمند و با بیان اینکه «آقای شکرخواه پایه‌گذار روزنامه‌نگاری برخط در ایران هستند»، یادآور شد: در ادامه روزنامه‌نگاری برخط، ما امروز که هوش مصنوعی در دنیا قدرت پیدا کرده است، در حال رسیدن به روزنامه‌نگاری هوشمند هستیم‌.
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی، هوش مصنوعی را در پی تکرار حرف و رفتار انسان و حرکت آن را در مسیر فکر و عمل منطقی دانست و گفت: در این میان ما در حوزه روزنامه‌نگاری با حضور افرادی همچون آقای شکرخواه به‌صورت تدریجی به سمت روزنامه‌نگاری هوشمند حرکت کرده‌ایم.
عاملی با اشاره به ویژگی‌های شخصیتی یونس شکرخواه، او را دوستی خیلی مهربان وصف کرد که مهم‌ترین نکته درباره او اخلاق‌مداری و پایداری‌اش در رفاقت است. این سخنران ادامه داد: او رفیق تلخ و شیرین است، نه رفیقی که به اقتضای زمانه یا خیلی نزدیک یا خیلی دور می‌شود. این وجه اخلاقی آقای شکرخواه، کیفیت ارتباطات را برای ایشان فراهم کرده است.
رئیس دانشکده مطالعات جهان دانشگاه تهران با بیان اینکه «آقای شکرخواه هیچ‌گاه آبروی کسی را نبرده است»، یادآور شد: او همواره بر درست‌نویسی، راست‌نویسی و اینکه هر راست نشاید گفت، تأکید کرده است.

حرف‌های ناصوابی علیه روزنامه‌نگاری می‌زنند
همچنین سیدفرید قاسمی، روزنامه‌نگار و پژوهشگر تاریخ مطبوعات ایران و از دوستان قدیمی یونس‌ شکرخواه، در سخنانی بیان کرد: روزنامه‌نگاری ایران یک حرفه مظلوم است و این مظلومیت متعلق به امروز و دیروز نیست و از همان سرآغاز مظلوم بود. اولین روزنامه‌نگار ایران، ۱۸سال در صف یک‌نفره صدور مجوز بود و بعد هم که موفق به انتشار شد، 3سال کار مطبوعاتی کرد و به او گفتند شغل دیگری برای تو سراغ داریم و روزنامه‌اش را تعطیل کردند. او را از مدیرمسئولی «سخن امروز» برکنار کردند و به او سمت مسئول وصول مطالبات شهرداری تهران را دادند.
قاسمی که حافظه گویای مطبوعات ایران شناخته می‌شود، ادامه داد: حتی روزی که فرهنگستان و دانشگاه در این کشور نبود، بار فرهنگی را روزنامه‌نگاری به دوش می‌کشید. زمانی که اصلا در ایران شیوه نگارش فارسی نبود، این روزنامه‌نگاران بودند که اولین شیوه‌نامه را نوشتند. از اهل جهل هیچ توقعی نیست، اهل علم هم برای اینکه خودشان را متمایز کنند، به روزنامه‌نگاری نگاه نادرستی دارند. استادی در دانشگاه نشسته، لغت‌نامه دهخدا در دست دارد و دایره‌المعارف فارسی هم پشت سرش قرار دارد و علیه روزنامه‌نگاری صحبت می‌کند؛ اما با خودش نمی‌گوید این لغت‌نامه محصول سردبیر روزنامه «صور اسرافیل» و آن دایره‌المعارف محصول سردبیر روزنامه «برق» است.
این پژوهشگر خاطرنشان کرد: امروز هم می‌بینیم درباره روزنامه‌نگاری ‌حرف‌های ناصواب زیادی زده می‌شود. بسیاری از عزیزانی که در این حوزه بودند و رفتند، یا به حوزه‌های دیگر پرتاب شدند، هیچ علاقه‌ای نداشتند که از روزنامه‌نگاری جدا شوند؛ اما زمینه و زمانه‌ای برای ادامه نمی‌دیدند و برای همین هم حرفه خودشان را تغییر دادند.
او گفت: ما نمی‌توانیم از دره بین‌نسلی حرف بزنیم و به‌راحتی سرمایه‌های روزنامه‌نگاری را از دست بدهیم. به نظر من امروز مشکل روزنامه‌نگاری ایران دفن تجربه‌هاست. ما باید به فکر باشیم که این تجارب دفن نشود. اگر به من بگویند مشکل امروز روزنامه‌نگاری چیست، فهرستی تهیه می‌کنم و در ابتدای آن می‌نویسم تهی شدن تحریریه‌ها از صدیقی‌ها، قاضی‌زاده‌ها، شکرخواه‌ها و تلاش نمکدوست‌ها برای اینکه مفری برای بازنشستگی پیدا کنند.

یونس شکرخواه؛ انصاف، دانایی و ادب
در ادامه، سیدمحمود دعایی، مدیر مسئول روزنامه «اطلاعات»، نیز در سخنانی از تجربه دوستی و همکاری با یونس‌ شکرخواه گفت: زمانی که برای اولین‌بار به روزنامه «اطلاعات» رفتم، عناصر فرهیخته‌ بسیاری بودند که دستم را گرفتند و آقای شکرخواه یکی از آن عناصر و برایم قوت قلب بود. او آگاهی زیادی به ما داد و مهم‌تر اینکه با مشی خود برای ما سرمشق بود. همچنین انصاف، دانایی و ادب از مهم‌ترین ویژگی‌های شکرخواه است.

روزنامه‌نگاری که دانش و منش را پیوند زد
محسن اسماعیلی، نماینده مردم تهران در مجلس خبرگان رهبری و دیگر سخنران برنامه، هم اظهار کرد: ایشان را به 2ویژگی می‌ستایند؛ یکی دانش برتری که دارند و اینکه از شناخته‌شده‌ترین استادان دانش ارتباطات هستند. دوم، منش و رفتار او. این فروتنی آشکار و بی‌ادعایی، کیمیای نایابی است و به‌رغم دانش و جایگاه علمی، همیشه می‌توان او را به صفت تشنگی برای فراگیری دانش بیشتر ستود. او همیشه خندان و خوش‌برخورد و صادق است. آقای شکرخواه بی‌نیش هست و همه نوش. در همه این سال‌ها ندیدم کسی از او رنجیده شود. به هر حال قلم دست گرفتن و زبان در کام چرخاندن، گاهی حتی ناخودآگاه می‌تواند کسانی را آزرده‌خاطر کند. عضو مجلس خبرگان رهبری یادآور شد که آنچه یونس شکرخواه را برای او بزرگ کرده است، دانش و منش نیست؛ بلکه جمع بین این دو است.

امتداد حروف چاپی به روزنامه‌نگاری آنلاین
در این برنامه، فرشاد مهدی‌پور، مدیرمسئول روزنامه «صبح نو»، یونس شکرخواه را امتداد بین چاپ و کاغذ و صفحه‌های حروف‌چینی‌شده قدیمی و روزنامه‌نگاری آنلاین در کشور وصف کرد و بیان کرد:‌ می‌توانم به اعتبارِ تجربه شخصی بگویم که او را همیشه حافظ منافع ملی دیدم. یادم است که در یکی از مواقع حساس کنونی، می‌گفت من همیشه صبر می‌کنم ابرها کنار برود و بتوانم درست تصمیم بگیرم. این صبر و نگاه عاقلانه به پدیده‌ها و حفظ منافع ملی از مهم‌ترین صفت‌های اوست. او برای ما اهالی مشهد یکی از مفاخر مهم روزنامه‌نگاری به حساب می‌آید.

به جای گسست‌ها، روی پیوست‌ها حرکت کنیم
همچنین هادی خانیکی، روزنامه‌نگار پیش‌کسوت و استاد دانشگاه، با بیان اینکه همه ما با ویژگی‌های روزنامه‌نگاری آقای شکرخواه و وارد کردن مؤلفه‌ها و عناصر جدید به روزنامه‌نگاری آشنا هستیم، از قدرت جابه‌جایی او در موقعیت‌های مختلف‌ یاد کرد و گفت: زمانی که در «کیهان» بودیم، یکی از مهم‌ترین کارها رابطه برقرار کردن میان عکس و متن بود که آقای شکرخواه این کار را انجام می‌داد.
خانیکی اظهار کرد: هیچ‌گاه یادم نمی‌آید آقای شکرخواه برای کسی بَد خواسته باشد. به نظر من جامعه و به‌طور خاص جامعه روزنامه‌نگاری نیازمند این‌چنین کسانی است که اعتقاد به تقویت همگرایی داشته باشند و به جای اینکه روی گسست‌ها حرکت کنند، بکوشند روی پیوست‌ها پیش بروند.

شکرخواه همیشه فرزند زمانه خود است
در این آیین، حسن نمکدوست‌تهرانی، روزنامه‌نگار پیش‌کسوت، از توهمی در جامعه یاد کرد مبنی بر اینکه روزنامه‌نگاران وقتی می‌خواهند واقعیتی را روایت کنند، آن را تنزل می‌دهند. او با رد این دیدگاه، خاطرنشان کرد که روزنامه‌نگاران، کنشگران فهم جهانِ روزمره هستند و بدون آن‌ها جهان روزمره فهم نمی‌شود: قطار جهان نمی‌ایستد که سال‌ها بعد از رویدادها جامعه‌شناس‌ها، فلاسفه‌ و محققان مطالعه کنند و بگویند اتفاق چه بوده است! مردم که نمی‌توانند صبر کنند ۵۰سال بعد از کودتای ۲۸مرداد یا انقلاب۵۷، تاریخ‌دان‌ها این وقایع را روایت کنند. ما دانشمندان زندگی روزمره هستیم و به همین اعتبار است که از جمله مهم‌ترین منابع اطلاعاتی در هر رشته‌ای، رسانه‌ها هستند. چرا محققان این‌قدر به کاغذهای شکسته و زردشده روزنامه‌ها در کتابخانه ملی و دانشگاه تهران مراجعه می‌کنند؟ اگر ما واقعیت را تنزل می‌دهیم، چرا همچنان مهم‌ترین منابع برای پژوهش هستیم؟
نمکدوست ادامه داد: مهم‌تر از همه اینکه ما شناخت روزمره را دموکراتیک می‌کنیم و می‌گوییم هر کسی می‌خواهد، می‌تواند از تلاش ما بهره ببرد و مانعی برای هیچ‌کسی قائل نمی‌شویم. در این میان عده‌ای دانشمند در این زمینه بیشتر و دقیق‌تر تلاش می‌کنند تا تعهد ما را به واقعیت بیشتر کنند. ماحصل کتاب «عناصر روزنامه‌نگاری» این است که مهم‌ترین ارزش روزنامه‌نگاری این است که خودش را وقف حقیقت کند. کسانی هستند که دانش نزدیک شدن روزنامه‌نگاران به حقیقت را عمق و بسط ببخشند و آن‌ها متخصصان ما هستند؛ کسانی که به ما می‌گویند خبر چیست و چه ویژگی‌هایی دارد.
این استاد روزنامه‌نگاری یادآور شد: وجه دانشمند بودن آقای شکرخواه نباید مغفول بماند. او دانشمندی است که با خبر سروکار دارد. پیش‌تر هم گفته بودم که در حوزه خبر آقای شکرخواه دماوند هستند و دیگرانی همانند من، تپه‌های عباس‌آباد. ما احتیاج داریم که این دانش و روایت‌های روزنامه‌نگارانه در سطح جامعه جاری شود. امروز یکی از معضلات ما این است که خبر در فرایندهای طبیعی خود در سطح جامعه جریان پیدا نمی‌کند.
نمکدوست در بخشی دیگر از صحبت‌هایش شکرخواه را روزنامه‌نگاری برشمرد که همیشه فرزند زمانه خود بوده است.

دست نیاز معاون وزیر به سوی استادان روزنامه‌نگاری
محمد خدادی، معاون امور مطبوعاتی و اطلاع‌رسانی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، در سخنانی کوتاه اظهار کرد: ‌جامعه مطبوعاتی ایران جامعه‌ای قدیمی، غنی و صمیمی است. درست است که ما به لحاظ کمی رسانه را در ایران گسترش داده‌ایم، ولی باور کنید به همین میزان جریان روزنامه‌نگاری کشور عمیق نیز هست. وظیفه ما شاگردی شما استادان است و اینکه از دل شما، خواسته‌ها و نیازها را پیاده و برای شما برآورده کنیم. این مراسم نیز به نمایندگی جامعه رسانه‌ای کشور برای آقای شکرخواه برگزار شده است. ما یکی هستیم. باور کنید ایران امروز محصول اقتدار همبستگی است. ما امروز در روزهای حساسی به سر می‌بریم و همین روزها آینده کشور را ترسیم می‌کند و قدرت کشور ما در افکار عمومی است که به اقتدار و همبستگی می‌انجامد.
معاون مطبوعاتی وزارت ارشاد تأکید کرد که در واقع جامعه رسانه‌ای ما به یک سه‌ضلعی اخلاق‌، مهارت و دانش نیاز دارد. او افزود: من به رسانه‌ها این انتقاد را دارم که برای همه می‌نویسند جز خودشان.

هنوز هم مستأجرم
سرانجام نوبت به خود یونس شکرخواه رسید که در آغاز خاطراتی از همکاران قدیمی‌اش تعریف کرد. او سپس گفت: از نظر مهر و محبت که دوستان اشاره کردند، حاصل‌جمع همین کسانی هستم که صحبت کردند.‌ من مهربانی را از مهدی فرقانی، ذکاوت و سرسختی را از خانیکی، تکنیک را از فریدون صدیقی و آرامش را از منصور سعدی و بزرگ‌منشی را از آقای دعایی یاد گرفتم.
شکرخواه ضمن صحبت‌هایش با بغض از مشکلات روزنامه‌نگاران یاد کرد: هیچ‌یک از ما وابستگی به مقام نداریم. من هنوز هم مستأجرم و شجاعانه می‌گویم که در برابر صدها فرصت قرار گرفتم که خانه و خودرو بگیرم، اما یاد گرفته بودم پاکتی را که درونش دیده نشود، دستم نگیرم.
این روزنامه‌نگار پیش‌کسوت یادآور شد: نسل ما نسل حاصل‌جمع است و قدر هم را می‌دانیم. ما معلم‌هایی هستیم که هم‌کلاس داریم، نه شاگرد، و هر لحظه می‌توانیم از هم بیاموزیم. ما نسل حاصل‌جمع هستیم و این‌جوری از دست رفتیم یا از دست‌داده شدیم. برای ما انتقال قدرتی در کار نیست. این را بدانید که ما بازنشسته نمی‌شویم. سازمان‌ها اگر نمی‌خواهند، ما خودمان می‌توانیم تجربیاتمان را مدون کنیم و سر کلاس‌هایمان حرف بزنیم. ما بازنشسته نمی‌شویم؛ آموختیم روزنامه‌نگاری ما را می‌کشد، مگر آنکه با آن زندگی کنی.