چرا «شب‌های مافیا» به اندازه ابتدای کار موفق نبوده است؟

محمد عنبرسوز | شهرآرانیوز - مجموعه درخور و متفاوت «شب‌های مافیا» به قسمت‌های پایانی خودش نزدیک شده و سعید ابوطالب چهره مصممی است که هنوز هم فکر می‌کند می‌توان در شبکه نمایش خانگی به تولید رئالیتی‌شو‌های مختلف پرداخت و نتایج خوبی هم گرفت. ابوطالب که سابقه تولید دو مجموعه «رالی ایرانی» و «شام ایرانی» را در شبکه خانگی دارد، از سال گذشته به تولید و پخش رئالیتی‌شوی جدیدی به نام «شب‌های مافیا» مشغول شد و توزیع این مجموعه نمایش خانگی در ابتدای راه با موفقیت چشمگیری همراه بود.

با این حال، به نظر می‌رسد که «شب‌های مافیا»، به قدر انتظار مخاطبان و سازندگانش، نتوانسته در مسیر رشد و ترقی گام بردارد و بینندگانش با ریزش همراه شده‌اند. در مجموع، «شب‌های مافیا» از این نظر با برنامه‌های مشابه خود تفاوت دارد و می‌تواند فصل جدیدی در این برنامه‌ها به شمار رود که متکی به دعوت از چهره‌های مشهور و نمایش ذهنیات یا رفتار ایشان نیست؛ بلکه برنامه مشخص و نقشه راهی دارد و بر اساس یک ایده روشن پیش می‌رود.

ترکیب شرکت‌کنندگان

در قسمت‌های پخش شده از مجموعه «شب‌های مافیا» گروه‌های مختلفی از بازیگران، اهالی موسیقی و ورزشکاران در مسابقه مافیا شرکت کرده‌اند که بیشترشان از سلبریتی‌هایی با محبوبیت متوسط یا کم به شمار می‌روند؛ به این معنا که یا چهره‌هایی با ضریب اقبال عمومی متوسط و کم هستند، یا اگر از محبوبیتی برخوردارند، قبلا بار‌ها در برنامه‌های مختلف حاضر شده‌اند و بیننده با آن‌ها آشناست. اساسا اگر «شب‌های مافیا» را یک برنامه چهره‌محور در نظر بگیریم، چاره‌ای نیست جز اینکه بپذیریم وزن برنامه‌های این‌چنینی را شهرت و محبوبیت چهره‌ها تعیین می‌کنند.

این در حالی است که اگر «شب‌های مافیا» یک مجموعه بازی‌محور و حرفه‌ای درباره بازی مافیا باشد، اصلا نیازی نیست که از سلبریتی‌ها دعوت کند. اما «شب‌های مافیا» جایی بین این دو قرار گرفته و تردید‌هایی در مورد مبتنی بودنش بر خود بازی یا بر دورهمی چهره‌های مشهور وجود دارد.

نسل جوان به خوبی می‌داند که بازی مافیا در کشورمان مدعیان جدی دارد و خیلی از ایشان برای خودشان صاحب سبک محسوب می‌شوند؛ این در حالی است که سلبریتی‌های ایرانی، به سختی فرصت این را داشته‌اند که در بازی مافیا خبره شوند؛ بنابراین مسابقه «شب‌های مافیا» نه آن‌قدر به خود بازی بها می‌دهد که جنبه آموزشی داشته باشد و نه آن‌قدر پای سلبریتی‌های محبوب و مشهوری را به عرصه رقابت باز کرده که مخاطب ترغیب به تماشای برنامه شود. شاید به همین دلیل باشد که چهره‌ای مانند حامد آهنگی که چه بسا شهرت و محبوبیت کمتری نسبت به دیگر رقبای خود در «شب‌های مافیا» داشت، توانست تبدیل به یکی از موفق‌ترین چهره‌های این رقابت شود.

یکنواختی سبک برنامه‌سازی

از مواردی که می‌تواند یک برنامه با نزدیک به سی قسمت حدود دوساعته را روی ریل موفقیت نگه دارد، تزریق تنوع به ساختار آن و ایجاد تغییرات ظاهری و محتوایی است. شبکه نمایش خانگی در بخش تولید برنامه‌های تلویزیونی به سختی نمونه موفقی را به خاطر می‌آورد، اما نمونه‌های شاخص تلویزیون در این عرصه همیشه از ابزار به‌روزرسانی بهره‌مند بوده‌اند. این در حالی است که تغییرات «شب‌های مافیا» در بخش دکور چندان تعیین نیست و طراحی لباس و نورپردازی هم تقریبا بدون تغییر باقی مانده‌اند. استفاده از موسیقی حجیم، تصاویر آهسته و بریده فیلم‌ها یا موسیقی‌های متن آن‌ها نیز راه به جایی نمی‌برد تا تنها تغییر مهم در ساختار این برنامه، نسبت به قسمت‎های ابتدایی آن، اضافه شدن یک نقش جدید (جوکر) باشد که آن هم تأثیر چندانی بر روند مسابقه و افزایش جذابیت آن برای مخاطبان نداشته است.

ابهام بزرگ درباره مشکل یکنواختی ساختار «شب‌های مافیا» این است که شکل طراحی این برنامه از اساس امکان نوآوری را از سازندگانش سلب کرده است و شاید سعید ابوطالب اگر تمام توجه خود را هم صرف ایجاد تنوع ساختاری می‌کرد، باز هم امکانی بیشتر از اجرای چند ترفند ساده، مثلا نمایش پشت صحنه‌ها یا پوشش صحبت‌های اتاق انتظار افراد خارج شده از بازی، برایش فراهم نبود. این نکته را می‌توانیم یکی از رموز موفقیت برنامه‌ای مثل «خندوانه» بدانیم که ساختارش به شدت باز و انعطاف‎پذیر طراحی شده؛ به نحوی که می‌تواند هم‌زمان بازی، گفتگو، نمایش طنز و بخش‌های مختلف دیگری را در خود جای دهد.

چالشی به نام شبکه خانگی

به نظر می‌رسد ماهیت شبکه نمایش خانگی خودش هنوز یک چالش بزرگ است و این رسانه حد و مرز‌های خود را به درستی نمی‌شناسد. اکنون وجه اشتراک بین شبکه‌های پرمخاطب‌تر تلویزیون و شبکه نمایش خانگی سریال‌ها هستند و رسانه نوپای خانگی فعلا نمی‌تواند چیزی در حد و اندازه‌های شبکه‌های سیما، با همان میزان تنوع در برنامه‌سازی، باشد. تردیدی وجود ندارد که تلویزیون، از نظر تولید محصولات نمایشی، قافیه را به سریال‌های خانگی باخته، اما شبکه خانگی برای تولید برنامه‌هایی غیر از سریال، راه درازی تا رسیدن به تنوع شبکه‌های تلویزیون در پیش دارد و در این مورد باید بسیار سنجیده‌تر رفتار کند.

البته این فرض در شرایطی بحث کردنی است که چنین هدفی برای شبکه خانگی ترسیم شده و سیاست‌گذاری مشخصی وجود داشته باشد که تولید برنامه‌های گفت‌وگومحور یا رئالیتی‌شو‌ها را هم در دستور کار خود قرار دهد. «شب‌های مافیا» یکی از نخستین گام‌های مهم شبکه نمایش خانگی برای تولید محصولاتی غیر از سریال است، اما این رسانه با همین محصولش (در کنار «همرفیق») نشان داد هرقدر در تولید سریال‌ها به شکوفایی رسیده، در ساخت و عرضه هر چیز دیگری غیر از آن، بی‌تجربه و خام است.