بهای تمام‌شده فرش دست‌باف متأثر از بی‌ثباتی قیمت رنگدانه‌های طبیعی

طنین همتی|شهرآرانیوز، فرش دست‌باف ایرانی از گذشته تا امروز محبوب بوده است. تک‌تک گره‌های فرش دست‌باف را بافندگان زده‌اند و تاروپود آن نیز از مواد طبیعی است، چه نخ و چه رنگدانه‌های آن؛ بنابراین اگر تک‌تک این عناصر از آن گرفته شود، چیزی به‌عنوان هویت فرش دست‌باف باقی نمی‌ماند.

تولیدکنندگان و بافندگان فرش دست‌باف این روز‌ها با مشکلات ریزودرشتی بر سر راه این محصول مواجه‌اند که مستلزم حمایت دولتی از آن به‌عنوان یک کالای ارزآور و هویت‌بخش فرهنگ ایرانی است. محدودیت‌های صادرات، افزایش قیمت مواد اولیه که بهای تمام‌شده فرش را افزایش می‌دهد، همچنین رقابت با کشور همسایه‌ای مثل افغانستان که به این صنعت تخصصی وارد شده، کار فرش دست‌باف را سخت کرده است. استفاده از رنگدانه‌های طبیعی در فرش دست‌باف علاوه بر مزایای درخور توجهش، رمز منحصربه‌فردبودن فرش دست‌باف ایرانی است که متأسفانه این روز‌ها تأمین رنگدانه‌های تولید داخل و وارداتی‌ها، با مشکلاتی برای تولیدکننده همراه است.

عامل توسعه شبکه ملی دست‌بافته‌های داری خراسان‌رضوی دراین‌باره اظهار کرد: در گذشته خام‌های قالی و ابریشمی مورد نیاز کارگاه‌های قالی‌بافی با مواد طبیعی رنگرزی می‌شده است، اما به‌مرور به‌دلیل ارزانی مواد شیمیایی و واردات آن، کارگاه‌های غیرحرفه‌ای، رنگ‌های شیمیایی را جایگزین رنگ‌های طبیعی کرده‌اند. اما بسیاری از تولیدکنندگان فرش دست‌باف که حتی برندند و حفظ اصالت فرش ایرانی برای آن‌ها مهم است، هنوز هم از رنگ‌های طبیعی استفاده می‌کنند.

احراری درباره مزایای استفاده از رنگدانه‌های طبیعی در فرش دست‌باف تصریح کرد: رنگ‌های طبیعی به‌دلیل اینکه کرومژون‌اند و دارای چند ژن رنگی هستند، به این معنی که اگر یک ژن رنگی نابود شود، ژن رنگی دیگری جایگزین آن می‌شود، با طبیعت و محیط‌زیست مانوس‌اند و زیانی برای محیط زیست ندارند و خیلی از این‌ها مفید هم هستند. برای مثال در استفاده از پوست گردو به‌عنوان یک رنگدانه طبیعی دیده شده که حتی تفاله آن‌هم به‌عنوان کود برای درخت گردو استفاده شده است. باتوجه‌به این، خیلی از این رنگدانه‌ها در داخل تهیه می‌شوند و ارزبری ندارند و تعدادی از این رنگدانه‌ها هم از خارج کشور تهیه می‌شوند.

این فعال حوزه فرش دست‌باف گفت: استفاده از این رنگدانه باعث ثبات رنگی در فرش می‌شود، به‌طوری‌که با مرور زمان، شفافیت رنگی برخلاف رنگ‌های شیمیایی بیشتر جلوه می‌کند. کاربری این رنگ‌ها آسان است و نیازی به فناوری ندارد و عموم رنگرز‌ها نحوه استفاده از این رنگ‌ها را بلدند.

احراری ادامه داد: از صادرات رنگ‌های طبیعی تولید داخل جلوگیری نشده است و با وجود اینکه نیاز داخل کشور است، صادر نیز می‌شود؛ مثل رناس که نه‌تن‌ها از صادراتش جلوگیری نشده، بلکه برای وارداتش هم عوارض وضع شده است. خیلی از رنگدانه‌های طبیعی مثل قرمزدانه، به‌دلیل نوسان دلار و عوارض دولتی واردات، تفاوت قیمت بسیاری بین کشور ما و کشور همسایه‌ای مثل افغانستان دارند؛ به‌طوری‌که مواد اولیه مورد نیاز کارگاه‌های رنگرزی که مواد اولیه فرش را تأمین می‌کند، سه‌برابر میانگین مواد رنگ‌ها در افغانستان است. برای مثال قیمت روناس در کشور ما ۲۰۵ هزار تومان و در افغانستان ۳۵۰۰۰تومان، اسپرک ما ۱۰۰ تا ۱۵۰۰۰۰ تومان و در افغانستان ۲۰۰۰۰ تومان، رنگدانه نیل ما ۴۵۰۰۰۰ تا ۱۷۰۰۰۰۰ تومان و برای بافندگان افغانستانی ۳۵۰۰۰۰ تا ۷۰۰۰۰۰ تومان، قرمزدانه در اینجا ۲۸۰۰۰۰۰ تا ۴۰۰۰۰۰۰ تومان و در کشور همسایه ۱۰۰۰۰۰۰ تا ۱۴۰۰۰۰۰ تومان است. این مقایسه قیمتی نشان‌دهنده هزینه سه‌برابری رنگرزی ما در مقایسه با کشور افغانستان است و این یعنی ازدست‌دادن مزیت رقابتی فرش دست‌باف ایران و قاچاق فرش افغانی به داخل سرا‌های فرش مشهد و کل ایران است.

به‌گفته عامل توسعه شبکه ملی دست‌بافته‌های داری خراسان‌رضوی، رنگررز برای اینکه رنگ لاکی به‌دست بیاورد، باید یک کیلو روناس استفاده کند که ۲۰۰ هزار تومان است. ۱۰۰ هزار تومان دستمزد رنگرز و ۱۰۰ هزار تومان هم نخ استفاده‌شده برای رنگرزی است که این بیانگر این است که فرش دست‌باف کیلویی ۴۰۰ هزار تومان تمام می‌شود، درحالی‌که در کشور افغانستان این هزینه یک‌سوم است.

وی افزود: برای مثال یک متر فرش، ۵ کیلو مواد اولیه می‌خواهد، یعنی قیمت یک مترمربع فرش بین ایران و افغانستان تقریبا حدود یک میلیون و ۵۰۰ هزار تومان اختلاف دارد. اگر اختلاف دستمزد هم به آن اضافه شود، تفاوت قیمت چشمگیری را رقم می‌زند و اینجاست که مزیت نسبی تولید فرش با این سوءمدیریت که ربطی هم به مرکز ملی فرش ندارد، عیان می‌شود. باید در سطح کلان در کشور تصمیم‌گیری شود و وزارت جهاد کشاورزی و صنعت و معدن و حتی گمرک در تصمیم‌گیری‌هایشان بازنگری کنند تا از صادرات رنگ‌های که در داخل تهیه می‌شود،

جلوگیری شود و همچنین عوارض مواد اولیه مثل قرمزدانه و نیل و سایر رنگدانه‌هایی که از خارج وارد می‌شود، برداشته شود. یا حتی به‌عنوان حمایت از تولیدکننده کالای هویتی ایرانی، یارانه به او اختصاص دهند.

وی تأکید کرد: بسیار مهم است که اگر بتوانیم در بحث مواد اولیه، به‌جای اینکه یارانه مستقیم بدهیم، در تولید از یارانه استفاده کنیم یا حتی یارانه هم در نظر نگیرند و به‌جای آن دست‌کم عوارض ورود مواد اولیه را بردارند.