بازار «گذر فرهنگ و هنر» خیابان ۱۷ شهریور مشهد

غلامرضا زوزنی| این روز‌ها بازاری با نام «گذر فرهنگ و هنر» در مشهد راه‌اندازی شده است که از همان ابتدا تفاوتش را با سایر بازار‌های شهر احساس می‌کنید. غرفه‌دارانی را می‌بینید که پیش از فروشنده بودن هنرمندند و اجناسی که نه کالا که با نام اثرهنری در پشت ویترین مغازه‌ها جلوه‌گری می‌کنند.
در تبلیغات شهری احتمالا نام «گذر فرهنگ و هنر» در خیابان ۱۷ شهریور مشهد به چشمتان خورده است؛ اگر هنوزفرصت نکرده‌اید پیشنهاد می‌کنیم برای روشنی چراغ دل هنرمندان شهرمان هم که شده سری به این بازار بزنید. در ادامه با خواندن این نوشتار گذر کوتاهی خواهید کرد از «گذر فرهنگ و هنر» مشهد.

گذر از محل پرتردد مشهد
«دهخدا» درباره معنی «گذر» گفته است: «معبر، جاده و گذری فراخ که از آنجا به راه‌ها و جای‌های بسیار توان شد.» با این توضیح، معنی گذر فرهنگ‌وهنر به‌راحتی فهمیدنی است، از همین‌رو در نگاه اول، شاید کمی عجیب باشد که گذر فرهنگ‌وهنر در یک برج تجاری راه‌اندازی شده است، اما از جهاتی بی‌شباهت به یک هوشمندی نیست. برای اینکه بخواهیم به درک بهتری از این هوشمندی برسیم، باید محلی را که گذر فرهنگ‌وهنر در آن راه‌اندازی شده است، از منظر موقعیت بررسی کنیم. مجتمع تجاری که برای این کار انتخاب شده است، در مرکز شهر و محل رفت‌و‌آمد زائران و مجاوران است. مجتمع‌ها و دکان‌های اطراف میدان هفده‌شهریور همواره محل رجوع مشتریان برای خرید انواع لباس و سوغات بوده است. با عبور خط یک قطارشهری مشهد از نزدیکی این خیابان هم روزبه‌روز به مراجعه‌کنندگان و مشتریان این خیابان‌ها افزوده می‌شود. این آمدوشد‌ها مختص زائران و مجاوران مشهدی و ایرانی نیست و اغلب مسافرانی که از کشور‌های دیگر هم برای زیارت و سیاحت به مشهد مقدس می‌آیند، در طول اقامتشان حداقل یک‌بار به این خیابان و فروشگاه‌هایش سر می‌زنند. همین حجم از تردد، احتمالا متولیان گذر فرهنگ‌وهنر را به این فکر انداخته است که با مالکان مجتمع‌های تجاری آن حوالی وارد مذاکره شوند و نظر آن‌ها را برای اختصاص دادن فضایی باکیفیت تجاری در این منطقه از شهر جلب کنند.
این درحالی است که علاوه‌بر مجتمع‌های تجاری، انواع رستوران‌ها و غذاخوری‌ها و مجموعه‌های تفریحی و اقامتی نیز در این حوالی به‌چشم می‌خورد که همین بر شلوغی و ازدحام خیابان یادشده می‌افزاید.

گذر ۳ هزارو ۲۰۰ متری
طبقه مثبت ۲ مجتمع تجاری آسمان ۲، درخیابان ۱۷ شهریور، همان گذر فرهنگ‌وهنر مشهد است؛ گذری که هم پای بخش خصوصی را برای حمایت از فرهنگ و هنر به میان کشیده و هم همت هنرمندان را طلب کرده است.
فضایی که با ۷۰ واحد برای فروش آثار هنری هنرمندان به مدت یک سال دراختیار متقاضیان قرار گرفته است. هنوز مدتی نیست که هنرمندان در این گذر ۳ هزارو ۲۰۰ متری مستقر شده‌اند و تازه چند هفته‌ای است که این نمایشگاه و فروشگاه عرضه تولیدات هنری بازگشایی شده است، اما غرفه‌ها پر از محصول است و هنرمندان در تکاپوی تولیدات جدیدند. این حجم از آثار که برای عرضه به گذر فرهنگ‌وهنر آورده شده است، نشان می‌دهد که هنرمندان مشهدی، نیازمند محلی برای عرضه تولیدات انبوه خود بوده‌اند. یک روز پاییزی حوالی بعدازظهر عزم رفتن به این گذر کردیم.
دسترسی به مجتمع تجاری مذکور و گذر فرهنگ‌وهنر آسان بود. عده‌ای از غرفه‌دار‌ها که تازه واحد‌ها را تحویل گرفته بودند، مشغول راست‌وریس کردن غرفه‌شان بودند. عده دیگری از هنرمندان نیز که کار تزئینات غرفه‌شان به پایان رسیده بود، مشغول کار و تولیدات جدید بودند.
هنرمندان نقاش، طراح، عکاس، تصویرساز، تذهیب‌کار، طراح مد و لباس ایرانی‌اسلامی، سازنده زیورآلات، سفالگر، سازندگان وسایل تزیینی و... ازجمله افرادی هستند که در این نمایشگاه حضور فعال دارند.

خاکِ گیرای گذر فرهنگ‌وهنر
«هرچه مردم بیشتر با آثار هنری آشنا شوند، بیشتر به طرف آن گرایش پیدا می‌کنند». این جمله را یکی از بانوان نقاشی گفت که در این مجتمع غرفه داشت و همه دیوار‌های مغازه‌اش پر از تابلو‌های نقاشی بود که به سبک‌های مختلف کشیده بود. او باور داشت که این گذر اگر با تبلیغات و تداوم همراه باشد، می‌تواند نقش مهمی در اقتصاد هنر‌های خرد داشته باشد. تبلیغات رسانه‌ای و تبلیغات سینه‌به‌سینه اگر با ارائه آثار ممتاز هنری به قیمت‌های مناسب همراه باشد، می‌تواند این گذر را روزبه‌روز شلوغ‌تر کند.
یکی دیگر از مزایای این گذرِ نمایش آثار هنری این است که افراد مراجعه‌کننده به‌راحتی و با صمیمیت می‌توانند با هنرمندان رشته‌های مختلف به گفتگو بنشینند و از چندوچون هنر آن‌ها مطلع شوند و چه‌بسا پرس‌و‌جوکننده‌ها هم به هنری علاقه‌مند شدند. آموزش، یکی دیگر از مزایای بازگشایی این گذر است. علاقه‌مندان می‌توانند با حضور در این محیط، آموزش ببینند و همان‌جا اثرشان را تولید کنند و احیانا اگر طالب داشت، به فروش برسانند.

حضور وزیر ارشاد در مشهد
دولتمرد مشهدی دولت یازدهم از همان ابتدا که پا به وزارتخانه فرهنگ‌وارشاد اسلامی گذاشت و بر مسند آن تکیه زد، دغدغه اقتصاد هنر را در سر می‌پروراند تااینکه با طرح الگویی با عنوان «گذر فرهنگ‌وهنر» این ذهنیت را عینیت بخشید و از همه اداره‌های کل متبوعش خواست تا محلی را برای این مهم، انتخاب و اسباب راه‌اندازی‌اش را فراهم کنند. به این ترتیب، یزد اولین شهری بود که گام در گذر فرهنگ‌وهنر نهاد و بعد از آن شیراز و اصفهان رهپوی این گذر شدند؛ و اکنون خراسان رضوی با محوریت مشهد در این گذر وارد شده‌است. راه‌اندازی گذر‌هایی از این دست، به‌طور مستقیم و بی‌واسطه می‌تواند به اقتصاد هنر‌های خُرد کمک کند و آثار هنری را به مناسب‌ترین قیمت به دست مشتریان واقعی‌اش برساند. همین هم موجب شده است که سیدعباس صالحی، وزیر فرهنگ‌وارشاد اسلامی، به راه‌اندازی این گذر‌ها توجه ویژه‌ای کند.
ظاهرا قرار است بعد از ماه صفر این گذر به‌طور رسمی با حضور مقام اول وزارت فرهنگ‌وارشاد اسلامی افتتاح شود. همه این‌ها نشان از جدیت فرهنگ وارشاد در رونق بخشیدن به بازار فرهنگ‌وهنر دارد.

تجربه‌ای برای گذر دائمی فرهنگ‌وهنر
توضیحات رئیس اداره فرهنگ‌وارشاد اسلامی مشهد درباره گذر فرهنگ‌وهنر
به گفته محمدجواد استادی، رئیس اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی مشهد، گذر فرهنگ‌وهنر آسمان برای توسعه کسب‌وکار‌های فرهنگی و هنری شهری، برنامه‌ریزی و برای آسان شدن دسترسی مردم به تولیدات هنری، راه‌اندازی شده است: «بعد از رایزنی با مدیر مجتمع تجاری، تصمیم گرفته شد واحد‌ها به طور رایگان دراختیار هنرمندان قرار گیرد و تنها مبلغی به‌عنوان حق شارژ و تبلیغات به‌صورت ماهانه به گروه تجاری آسمان پرداخت شود.»
رئیس اداره فرهنگ‌وارشاد اسلامی مشهد فضای کنونی گذر را برای حضور همه هنرمندان کافی نمی‌داند و بر این باور است که ظرفیت مشهد برای تولید آثار فرهنگی و هنری بیشتر از این‌هاست: «برای گام نخست به نظر می‌رسد حرکت مثبتی انجام شده است، اما اداره ارشاد با همکاری شهرداری، تلاش می‌کند درکنار این گذر نمایشگاه‌هایی مقطعی با عنوان بازار هنر را در کوهسنگی مشهد برگزار کند.»
تبلیغات به‌عنوان پایه مهم این گذر مطرح است و باتوجه‌به اینکه ماهیانه از هنرمندان، مبلغی برای تبلیغات دریافت می‌شود، باید برنامه‌ای جدی برای اطلاع‌رسانی و تبلیغات گذر تدارک دیده شود. استادی در این‌باره گفته است که شهرداری یکی از ارکان اصلی است که در حوزه تبلیغات شهری نیز قرار است به کمک گذر بیاید: «معرفی این مجموعه به‌عنوان یک ظرفیت ویژه در مشهد، نیازمند همکاری بخش‌های مختلف به‌خصوص رسانه‌های استان است. مبلغی که از هنرمندان برای تبلیغات دریافت می‌شود، بخش محدودی از تبلیغات را پوشش می‌دهد.»
ظاهرا توافق با مدیر مجتمع آسمان برای یک سال بوده و این شرط به همه هنرمندان اعلام شده است، بنابراین استادی امیدوار است مجموعه آسمان برای تمدید این بازار برای یک سال آینده نیز اقدام کند. این گذر می‌تواند تجربه خوبی برای راه‌اندازی گذر دائمی فرهنگ‌وهنر باشد.