نقش تربیتی مادران از نظرگاه اهل‌بیت (ع)

تعلیم و تربیت پیچیده‌ترین، دشواترین و اثرگذارترین فعالیت بشری است که آینده فرد و جامعه را رقم می‌زند و شعاع اثرگذاری آن را نمی‌توان با شاخص‌های مادی محاسبه کرد. خداوند اولین مربی و معلم خلقت است و اوست که هنگام آفریدن انسان به خود آفرین گفت. انسان یگانه مخلوق خداوند است که ریشه در خاک و سر بر افلاک دارد. او قادر است مسیر فرش تا عرش را با هدایت وحی و عقل و مربیانی از جنس خالق حکیم بپیماید، مربیانی که جلوه‌ای از خدا باشند و در امور مربیگری به او اقتدا کنند. با چنین نگاهی است که قرآن مجید فلسفه اصلی بعثت پیامبران را تعلیم و تربیت ذکر کرده و رسول خاتم حضرت محمد (ص) نیز می‌فرماید: إنی بعثت معلما؛ من برای تعلیم و تربیت مبعوث شده‌ام. تعلیم و تربیت، کاری بس سترگ و سنگین است که اولین صفحه برنامه پیامبران و اولیای الهی به آن زینت داده شده است.

 

چگونگی رویارویی پیامبر خاتم (ص) و امامان معصوم (ع) با کودکان، نشان از عمق عشق و علاقه آن بزرگواران به آنان بود. در منظومه تربیتی اهل بیت (ع)، به ساحت‌های مختلف، زیستی، عقلانی، عاطفی، روانی و معنوی توجه شده است. آنان تربیت را به منزله شجره طیبه‌ای می‌دانستند که شاخه‌های طوبی مانند و موزون آن بر همه زوایای زندگی سایه انداخته است. اصولا فعالیت تربیتی نیازمند شناخت طبیعت و سرشت کودک است. ژان‌ژاک‌روسو، از صاحب‌نظران برجسته تعلیم و تربیت، می‌گوید: تعلیم و تربیت باید معطوف به طبیعت کودک باشد. از نظر ایشان کودک را باید کودک نگریست و با کودکان متناسب با سن و سال آنان رفتار کرد. به عقیده وی اگر نقشه طبیعت کودکان را دست‌کاری کنیم، میوه‌های زودرسی را برداشت خواهیم کرد که هیچ طعم و مزه‌ای ندارد. از نظر این فیلسوف نامدار فرانسوی، آموزش و پرورش باید امکان رشد طبیعی کودکان را فراهم کند. پستالوزی، یکی دیگر از صاحب‌نظران تعلیم و تربیت، می‌گوید: تنها راه نجات از بلایای اجتماعی را باید در تعلیم و تربیت جست‌وجو کرد.

 

جلب اعتماد لازمه آموزش و ایجاد اعتماد مستلزم تأمین نیاز‌های فیزیکی و روانی کودک است. همه‌چیز از عشق سرچشمه می‌گیرد و اولین هدف تربیت این است که کودکان را با عاطفه، عادل، مهربان و پذیرا تربیت کنیم. از نظر ایشان مادر نقش مهمی در تربیت فرزند دارد، همان‌گونه که او اولین غذای مادی را به کودک می‌دهد، اولین تغذیه روحی و معنوی را نیز به او هدیه می‌دهد.

 

آغوش گرم مادر و نغمه‌های لالایی او جان مایه حیات و رشد کودک است. واقعیت این است که تربیت نه‌تن‌ها قبل از تولد آغاز می‌شود بلکه آن‌گاه که دختر و پسری که دوران طفولیت خود را می‌گذرانند، باید برای نقش مادری و پدری‌ای که در آینده به عهده خواهند گرفت آماده شوند. مطالعات انجام‌شده روی جنین مؤید این حقیقت است که همه حالات و روحیات مادر اعم از خوشحالی و اندوه به او منتقل می‌شود.

 

مادر اولین تجربه و احساس نوزاد در این جهان مادی است که آغوش محبت او را تنها آرام‌بخش خود می‌داند و اولین‌بار با او همانندی می‌کند و به‌تدریج باور می‌کند که او بهترین و مهربان‌ترین گوهر آفرینش است که می‌شود به او اعتماد داشت و در همه زمینه‌ها به او اقتدا کرد. آگاهی مادران از آموزه‌های تربیتی مکتب نبوی و علوی و به‌کارگیری دستاورد‌های آن در حوزه فرزندآوری و فرزندپروری، گام بلندی در دست‌یابی به اهداف بلند تربیت دینی و معنوی است. منظومه تربیتی اهل‌بیت برگرفته از مبانی وحیانی و عقلانی و مطبق با نقشه فطرت و طبیعت کودک است. بر همین اساس، الهام گرفتن مادران از الگوی تربیتی بزرگواران زمینه‌ساز تحکیم و تعالی نهاد خانواده و صیانت از کرامت و شرافت فرد و جامعه است.