یادی از آنتوان‌دوسنت اگزوپری و «شازده کوچولو»، کتابی برای کودکان سال‌خورده

خسرو فرمند | شهرآرانیوز - کمتر کسی است که دیالوگ‌هایی میان یک شاهزاده کوچک و یک روباه را در فضای مجازی نخوانده باشد. گفتگو‌هایی گاه ادبی و فلسفی و گاهی هم احساساتی. اگرچه متن این گپ زدن‌های منتسب به کتابی مشهور، در بسیاری از مواقع جعلی و زاییده ذهن افرادی گمنام است، گاه به درستی از آن کتاب مشهور برگرفته شده است. آن کتاب در ایران بیشتر به نام «شازده کوچولو» و همچنین «شهریار‌کوچولو» ترجمه شده و تا امروز یکی از پرخواننده‌ترین آثار ادبیات داستانی ایران و جهان است. آنتوان دوسنت اگزوپری (۱۹۴۴ – ۲۹ ژوئن ۱۹۰۰) نویسنده فرانسوی که مشهورترین اثرش همین «شازده کوچولو» است و برخلاف نوشتن کتاب‌هایی دیگر، اثر نام برده بود که سبب آوازه جهانی او شد. این کتاب ویژگی‌های جالب و عجیبی دارد.

داستان آن درباره خلبانی است که به دنبال نقص فنی هواپیمایش ناچار به فرود در صحرای بزرگ آفریقا می‌شود. او در آنجا پسربچه‌ای را می‌بیند که می‌گوید از یک سیارک در کهکشان‌ها آمده است. خلبان بی‌نام از زبان پسربچه یا همان شازده کوچولو نقل می‌کند که او در سیارکش که قدری بزرگ‌تر از یک خانه است، با گل سرخش زندگی می‌کرده و بعد تصمیم به سفر و پیدا کردن سیاره‌های دیگر می‌گیرد. شازده کوچک در سفر دور و دراز خود با شخصیت‌های گوناگونی مانند مرد خودپسند، تاجر، جغرافی دان و چند تن دیگر، روبه رو می‌شود و گپ وگفت‌هایی میانشان در می‌گیرد. یکی از به یادماندنی‌ترین شخصیت‌های کتاب، روباه است.

در گفت وگوی شازده با او و دیگر اشخاص داستان، مسائلی به زبان ساده مطرح می‌شود که در لایه زیرین خود سخنان ژرفی هستند. در ترجمه زنده یاد استاد ابوالحسن نجفی – یکی از ترجمه‌های خوب این اثر در میان تعداد فراوان برگردان‌های فارسی اش - می‌خوانیم:

روباه خاموش شد و مدتی به شازده کوچولو نگاه کرد. گفت:
- خواهش می‌کنم... بیا و مرا اهلی کن!

شازده کوچولو گفت:

- دلم می‌خواهد، ولی خیلی وقت ندارم. باید دوستانی پیدا کنم و بسیار چیز‌ها هست که باید بشناسم.
روباه گفت:
- فقط چیز‌هایی را که اهلی کنی می‌توانی بشناسی. آدم‌ها دیگر وقت شناختنِ هیچ چیز را ندارند. همه چیز‌ها را ساخته و آماده از فروشنده‌ها می‌خرند. ولی چون کسی نیست که دوست بفروشد آدم‌ها دیگر دوستی ندارند. تو اگر دوست می‌خواهی مرا اهلی کن! (شازده کوچولو؛ آنتوان دو سنت اگزوپری؛ ابوالحسن نجفی؛ انتشارات نیلوفر؛ چاپ سوم، پاییز ۱۳۸۲، ص ۸۸)

این کتاب در برخوردی سرسری بیشتر به آثار ادبیات کودک و نوجوان می‌ماند، اما مفاهیم جدی و عمیق آن درباره عشق و دوستی و زندگی، داستان را نه تنها از اثری مناسب سن بچه‌ها برمی کشد که حتی می‌توان گفت به کتابی ورای سن و سال تبدیل می‌کند. از طرفی، پایان تکان دهنده «شازده کوچولو» حتی برای بزرگ سالان تلخ است.

در هر صورت، مشهورترین کتاب دوسنت اگزوپری به صد‌ها زبان و گویش برگردانده شده و نه تنها در فرانسه که در جهان یکی از پرفروش‌ترین کتاب‌های تاریخ است.

آنتوان دوسنت اگزوپری عمر کوتاهی داشت و بیش از ۱۰ کتاب هم نوشت که حدود تعدادی از آن‌ها پس از مرگش به چاپ رسید. او که همانند راوی کتاب «شازده کوچولو» خلبان بود، در اواخر جنگ جهانی دوم، گویا به سبب نقص فنی هواپیما، سقوط کرد و لاشه هواپیمایش تا نیم قرن بعد یافت نشد. از دیگر کتاب‌های شناخته شده او می‌توان به «پرواز شبانه» و «زمین انسان‌ها» اشاره کرد.