راه بهبود معیشت مردم

چگونه می‌توان قدرت خرید مردم را بالاتر برد، سفره‌ها را رنگین‌تر کرد و جیب‌ها را پر پول، به‌ویژه برای اقشار ضعیف و متوسطی که در نتیجه رشد ضعیف اقتصادی، تورم زیاد، فشار تحریم‌ها و کرونا در تله فقر گرفتار شده‌اند؟ بی‌تردید پاسخ به این سؤال بخشی از دغدغه مردم و دولتمردان به‌ویژه دولت آینده خواهد بود.

در اقتصادی متعادل که متغیر‌های اقتصادی از ریل‌گذاری و سیاست‌گذاری صحیح حکایت می‌کنند، میزان و کیفیت مداخله دولت‌ها، «حداقلی» و «هوشمندانه» و معطوف به اهداف ازپیش‌تعیین‌شده است، اما در یک اقتصاد ازمدارخارج‌شده، گرفتار تورم و بیکاری و رکود و در مسیر تندباد‌های بیرونی و تهدید‌ها و شوک‌های خارجی، سیاست‌گذاران به‌ویژه سیاست‌مداران به‌جای آنکه ریشه مشکلات را ببینند، نگاهشان به شاخه‌هاست و خود را در مقام ناجی تصور می‌کنند که قادر به بازگرداندن قطار ازریل‌خارج‌شده اقتصاد با کنترل‌های شدید قیمت‌ها و کالا‌ها هستند. اکنون و در آستانه روی‌کارآمدن دولت جدید لازم است نکاتی را یادآور شویم:

۱. بی‌گمان بخشی از آسیب‌پذیرترین اقشار جامعه نیازمند کمک فوری و یارانه‌های مستقیم برای خارج‌شدن از باتلاق فقر و تنگنای معیشتی هستند و از آنجا که نرخ تورم همچنان بالا باقی می‌ماند، لازم است منابع پایدار و غیرتورمی برای حمایت مستقیم و غیرمستقیم هوشمندانه برای دست‌کم ۳ دهک فقیر جامعه شناسایی شود و در حمایت از آن‌ها تأخیر جایز نخواهد بود.

۲. رنگین‌ترکردن سفره مردم با واردات کالا‌های مصرفی و ارزانی تصنعی به‌مدد دلار‌های نفتی بزرگ‌ترین خطا و باعث ازدست‌رفتن اشتغال ملی و تخریب تولید داخلی است. راه تقویت قدرت خرید و بهبود معیشت دهک‌های متوسط جامعه، پرداخت یارانه‌های نقدی و مستقیم نیست، بلکه بهبود وضعیت دهک متوسط در گرو رشد پایدار و مستمر اقتصادی است، به‌نحوی‌که شهروندان با بهره‌وری و اشتغالشان، درآمدشان بیشتر شود تا محتاج یارانه‌های نقدی دولت‌ها نباشند.

۳. رفع تحریم‌های ظالمانه و گشایش در روابط مالی و پولی ایران با جهان برای بهبود وضعیت کسب‌وکار‌ها و کاهش هزینه‌های تولید و تجارت یک ضرورت است و مهم‌تر از آن البته داشتن یک برنامه مشخص برای کاهش نرخ تورم و پایین‌آوردن درجه تب اقتصاد ایران است. در غیر این صورت همه تلاش‌ها و حمایت‌های نقدی و غیرنقدی با تورم بالا، به‌مثابه آب‌شدن قالب یخ یارانه‌ها در برابر گرمای تورم خواهد بود.

۴. دولت می‌تواند هزینه‌های عمومی مانند هزینه آموزش، سلامت و بهداشت و نظایر آن را برای شهروندان کم کند و از سوی دیگر با گرفتن مالیات عادلانه و شفاف جلو شکاف درآمد‌ها و تشدید تبعیض و فقر را بگیرد، مشروط به اینکه گرفتن مالیات فقط با رویکرد‌های رابین‌هودی انجام نشود، زیرا ممکن است نیمه شفاف فعالیت‌های اقتصادی ایران را هم خاکستری کند. دولت خدمتگزار مردم است و باید تورم را پایین بیاورد، کیک اقتصاد را بزرگ کند و آن را با منطق و درایت عادلانه بین شهروندان توزیع کند. دولت پول‌بده، لزوما دولت خوبی نیست. دولتی خوب است که راه پول‌درآوردن سالم را باز بگذارد تا برکت به سفره‌ها اضافه شود.