بیت‌هایی از عالم غیب

تاریخ نگاری شعر حافظ
در ابتدای این مراسم امین الهامی، کارشناس ادبیات، ضمن اشاره به تنوع در شعر حافظ بیان کرد: حافظ همه چیز‌هایی که باید یک شاعر داشته باشد، دارد. شعر حافظ را می‌شود قشنگ خواند. شعر حافظ جلوه‌ای دارد که خیلی از استادان و معلمان ادبیات با آن ارتباط برقرار می‌کنند و در واقع حال می‌کنند. در شعر حافظ، شما تاریخ را می‌بینید.
وی افزود: به لحاظ اجتماعی اگر بخواهید به شعر حافظ نگاه کنید، روایتی از یک سرخوردگی اجتماعی رادر آن دوران می‌بینید که بهتر از هر جامعه‌شناسی آن را ترسیم کرده است، می‌خواهید حالتان خوب شود به این مصراع نگاه کنید «یوسف گم‌گشته باز آید به کنعان غم مخور» و...، پس در زمینه‌های مختلف، شعر حافظ زنده است، از پشت کامیون گرفته تا شرایط اجتماعی و اقتصادی جامعه که می‌توان آن را تأیید یا رد کرد، پس حافظ متعلق به دیروز نیست، حافظ متعلق به امروز است با همه نیاز‌هایی که داریم؛ بنابراین با یک فرد خاص مواجه هستیم، ما باید ببینیم چه تعداد آدم در حوزه‌های طنز و جدی‌گویی در دوره‌های مختلف از شعر حافظ بهره برده‌اند و از این آدم متأثر شده‌اند، آدمی که نه‌تن‌ها متعلق به همه دوره‌هاست که اصل شاعری را هم در یک جلوه خاص رعایت کرده است.

نظام چند گفتمانی در شعر حافظ
سید جواد مرتضایی، استاد ادبیات دانشگاه فردوسی مشهد، یکی دیگر از سخنرانان این برنامه بود که ضمن اشاره به مورد توجه بودن شخصیت حافظ بیان کرد: مخاطب شعر حافظ، طیف‌های مختلفی از مردم هستند، مردمی که اگر هر روز حافظ نخوانند حداقل سالی یکی دو بار تفألی بر دیوان حافظ دارند. این ویژگی شعر حافظ است که در اصطلاح به آن می‌گوییم، غزل‌های حافظ از یک نظام چند گفتمانی برخوردار است، یعنی اینکه وقتی شما دیوان حافظ را باز می‌کنید در بیشتر غزل‌ها حافظ در هر بیتی به یک موضوع و مبحثی پرداخته است، برای همین هم است که بیشتر اوقات مخاطبان حافظ سر در گم می‌مانند که حافظ عارف هست یا نه، بیشتر غزل‌های حافظ این خاصیت را دارد که در یک بیت طنز، یک بیت فلسفه، یک بیت عاشقانه، یک بیت نکته اجتماعی و ... را دارد.

خبر از عالم غیب
مرتضایی ادامه داد: اساسا وجود ما آدم‌ها سرشته از دو بعد ملکی و ملکوتی است، حافظ در شعر خود به هر دو بعد وجود ما توجه داشته است، به همین دلیل هر کسی در افکار خودش دریافتی از شعر حافظ دارد که باید هم همین‌طور باشد تا در تمام قرون زنده بماند و برای ما تازگی داشته باشد.
این استاد ادبیات در ادامه درباره شخصیت حافظ افزود: ما پیش از اینکه حافظ را انسانی کامل بدانیم و بنامیم، باید کاملا انسان بدانیم و بنامیم.
مرتضایی در ادامه به سنت تفأل بر دیوان حافظ در میان ایرانیان اشاره کرد و گفت: اینکه ما رسمی با عنوان تفأل بر دیوان حافظ داریم ناشی از این است که استقلال بیت‌های غزلیات دیوان حافظ سبب می‌شود که اگر در بیت اول به آن موضوع مدنظر خود نرسیدید در بیت دوم و سوم و چهارم به آن می‌رسید و این جدای از آن است که ما حافظ را لسان‌الغیب می‌نامیم به معنی اینکه شاعری که از عالم غیب خبر می‌دهد.
سید جواد مرتضایی در ادامه درباره چند محتوایی شعر حافظ بیان کرد: تا قبل از غزل‌های حافظ، شعر غزل یک شعر با یک موضوع یکپارچه بود که می‌بینیم در شعر حافظ هر بیت یک موضوع را شامل می‌شود و جامعیت دارد.

دیوانی بر طاقچه
رضا اشرف‌زاده، استاد ادبیات، دیگر سخنران این مراسم هم ضمن شعرخوانی بیان کرد: درباره حافظ حرف بسیار است، یکی از مسائلی که در دنیای شرق وجود دارد این است که هر چیزی که زیاد رواج پیدا و تقدس پیدا کرد، صورت ظاهر پیدا می‌کند، اما معنا را از دست می‌دهد، در گذشته در خانه ایرانی‌ها دو کتاب ارزش زیادی داشت، ابتدا قرآن مجید و دیگری دیوان حافظ که بر طاقچه خانه‌ها بود و لسان‌الغیبی که اطلاق می‌شود به همین دیوان حافظ گفته می‌شد.