غروب سرخ «سردشت»

همه‌چیز مثل روزهای عادی دیگر بود؛ مردم مشغول فعالیت روزانه بودند. اما آرامش 7تیر سال66 متفاوت از روزهای قبل و بعد‌ شهر سردشت بود. عقربه‌های ساعت 16:30دقیقه را نشان می‌داد که چند فروند هواپیمای بعثی، سکوت شهر کوچک سردشت در غرب کشور را شکستند و 7بمب خردل در نقاط مختلف شهر رها کردند؛ 2بمب در بازار شهر و 2بمب در منطقه مسکونی و 3بمب دیگر نیز در باغ‌های مجاور شهر فرود آمد.
قصه بمباران شیمیایی سردشت، یکی از غم‌بارترین روزهای تقویمی کشور است. وقتی بمب‌ها بر سر شهر فرود آمد، بیمارستان و نقاهتگاه شهر نیز در مسیر جریان هوای آلوده قرار گرفت و برخی پزشکان و پرستاران پس‌از چندساعت به‌دلیل آلوده‌شدن، مجبور به ترک مراکز درمانی شدند. برق و مخابرات قطع و همه فعالیت‌های خدماتی شهر فلج شد؛ زیرا اکثر کارکنان محلی مصدوم شده بودند. کادر پزشکی بهداری سپاه با کمک نیروهای محلی توانستند از 2حمام شهر به‌عنوان 2ایستگاه رفع آلودگی به‌منظور استقرار زنان و مردان استفاده کنند. ماشین‌های آتش‌نشانی نیز مسئولیت تدارک آب حمام‌های شهر را عهده‌دار شدند.

همه‌چیز رو به نابودی بود
از سالن ورزشی شهر به‌عنوان یک نقاهتگاه 150‌تخته استفاده شد. باتوجه‌به ماهیت اثر گاز خردل ساعت‌به‌ساعت بر تعداد مصدومان افزوده می‌شد. در نقاهتگاه درمان‌های اولیه انجام گرفت و مصدومان پس‌از پایدار‌شدن نسبی علائم حیاتی به شهرهای دیگر اعزام شدند. آلودگی مواد غذایی، میوه و سبزیجات، مزارع و آب‌ها و حتی حیوانات باعث برخی مسمومیت‌های گوارشی شده بود. گله‌های گاو و گوسفند که تنها سرمایه برخی از خانواده‌ها محسوب می‌شد، از بین رفته و محصول برخی مزارع آلوده و غیر‌قابل‌استفاده بود.
یک روز پس‌از حادثه، مصدومان بدحال با چندین پرواز از ارومیه و تبریز به تهران منتقل شدند. صحنه بسیار ناراحت‌کننده‌ای در فرودگاه تهران رقم خورد که تحمل آن برای خلبانان و خدمه هواپیماهای نظامی نیز دشوار بود. کودکانی در سنین مختلف با چشمان ورم‌کرده به‌سختی ناله می‌کردند. تعداد زیادی از مصدومان بدحال به بیمارستان منتقل شدند. برخی کودکان هم در کُما بودند.

مصدومیت بیش از نیمی از اهالی شهر
از شهر دوازده‌هزار‌نفری سردشت طبق آمارهای رسمی 8025‌نفر مصدوم شدند که این آمار شامل مصدومان خفیف نیز می‌شد. حداقل 4500‌نفر از مصدومان نیاز به درمان داشتند. 3000‌نفر آن‌ها در شهر سردشت به‌صورت سرپایی درمان شدند، سپس در روستاهای مجاور، مدتی را سپری کردند تا آلودگی شهر کاملا برطرف شد. باقی مصدومان هم که 1500‌نفر می‌شدند، در حال و اوضاع وخیم‌تری بودند و نیاز به بیمارستان داشتند. 600‌نفر از این گروه هزاروپانصدنفری به تهران و بقیه به چند شهر شمال غربی کشور اعزام شدند. تعدادی از هم‌وطنان شهید شدند و بسیاری، هفته‌های زیادی را در بیمارستان گذراندند و اکنون نیز از عوارض شدید ریوی و چشمی و پوستی رنج می‌برند. کل آمار شهدا 130‌نفر بود که 20‌نفر آن‌ها در سردشت در همان دقایق و ساعات نخستین پس‌از بمباران شهید شدند، 10‌نفر حین انتقال از سردشت به شهادت رسیدند و 100‌نفر طی مدت یک ماه پس‌از حادثه به‌تدریج در بخش‌های مراقبت ویژه بیمارستان‌های مختلف کشور به شهادت رسیدند.

جنایتی که محکوم نشد
علی‌رغم آنکه درباره جنایت جنگی ارتش بعث عراق در بمباران سردشت، گزارش‌های متعددی به انضمام تصاویر دلخراش قربانیان این حادثه، برای شورای امنیت سازمان ملل ارسال شد، حتی یک هیئت‌کارشناسی برای بررسی این فاجعه از‌سوی سازمان ملل‌ِ مدعی برقراری صلح، اعزام نشد.
رژیم صدام طی جنگ تحمیلی ‌۲۵۲‌بار، کشورمان را مورد حمله شیمیایی قرار داد؛ حملاتی که به مجروحیت ۱۰۰‌هزار نفر از هم‌وطنان منجر شد؛ حملاتی که به مجروح‌شدن شیمیایی افراد بسیاری منتج شد که هنوز از آثار آن‌ رنج می‌برند. کنوانسیون ژنو برای ممنوعیت استفاده از سلاح‌های شیمیایی در سال۱۹۲۵، صادر شد اما بعضی کشورها به این کنوانسیون پایبند نبودند.

400 شرکت شیمیایی در خدمت صدام
برابر گزارش‌ها، بیش‌از ‌۴۰۰‌شرکت تولیدکننده مواد شیمیایی از عراق برای تجهیز شیمیایی حمایت کردند که بیشترین آن‌ها از آلمان و انگلیس بودند؛ این درحالی است که آلمان، تنها کشوری شناخته می‌شود که هم کنوانسیون ژنو را امضا کرده است و هم اتحادیه اروپا اجازه دارد با بازرسی از صنایع شیمیایی آن کشور، مانع‌از تولید سلاح‌های شیمیایی به دست آن‌ها شود.
اولین‌باری که ارتش عراق از سلاح شیمیایی در جنگ استفاده کرد، مربوط‌به ۲۷‌مهرماه‌۱۳۵۹ در منطقه جنوب (استان خوزستان) بود. در این سال عراق 4بار از سلاح شیمیایی از نوع تاول‌زا (گاز خردل) استفاده کرد که یک مصدوم و ۲۰‌شهید بر جای گذاشت.
حملات شیمیایی ارتش بعث در سال‌های‌۶۰ و ۶۱ هم‌زمان با عملیات‌های پیاپی رزمندگان ایرانی گسترش یافت. در سال‌۱۳۶۰ عراق ۶‌بار از این سلاح مرگبار و غیرانسانی استفاده کرد که باز در‌‌‌ همان منطقه (جبهه‌های جنوب) و از‌‌‌ همان نوع تاول‌زا بود و این بار ۱۰۱‌نفر به شهادت رسیدند.
سال‌۱۳۶۱، در‌جریان عملیات والفجر مقدماتی ۱۲‌بار مناطق غرب و جنوب مورد‌اصابت بمب‌های شیمیایی قرار گرفت. جبهه میانی، غرب و شمال غرب و بخشی از استان‌های ایلام، آذربایجان غربی، اردبیل، باختران، کردستان و سلیمانیه در عملیات‌های والفجر‌۲ و ۴ در سال‌۱۳۶۲، ۶۴‌بار مورد اصابت بمب‌های شیمیایی از نوع تاول‌زا (خردل) و اعصاب (تابون) قرار گرفتند. بر‌اثر این حملات، صد‌ها نفر شهید و هزاران نفر مصدوم شدند.
در سال‌۶۲ سلاح‌های شیمیایی، تعداد زیادی از اهالی غیرنظامی مناطق مزبور را مصدوم و نابینا کرد. از اول فروردین تا ۲۷‌اسفند ۱۳۶۳، ۲۲۲۵‌‌مصدوم و ۴۰‌شهید در عملیات‌های خیبر و بدر، حاصل اصابت ۵۸‌بار بمب‌های تاول‌زا، اعصاب، خفه‌کننده و آلوده‌‌کننده خون به‌جا‌ماند. سال‌۱۳۶۴، در عملیات‌های والفجر‌۸ و ابتدای والفجر‌۹ در مناطق جنوب ۷۶‌بار سلاح شیمیایی به کار رفت که حاصل آن ۷۷‌شهید و حدود ۱۱‌هزار و ۶۴۴‌مصدوم بود.
عراق در پاسخ به حملات نیروهای ایرانی و به‌دلیل‌ شکست سنگین در عملیات‌های کربلای2، 4، 5 و 6، ۱۰۲‌بار از سلاح‌های شیمیایی استفاده کرد که ۴۷۲۰ نفر مصدوم شدند و ۱۰۷‌نفر به شهادت رسیدند.
در سال‌۱۳۶۵عراق در مناطق شلمچه، سردشت، خوزستان، بصره، کردستان، دیاله و ایلام ۴۳‌بار از سلاح شیمیایی استفاده کرد که ۹۴۴۰‌مصدوم و ۴۴۲‌شهید حاصل این حملات بود.
در سال پایانی جنگ، ۳۴‌حمله شیمیایی در مناطق غرب، شمال غرب و جنوب ثبت شده است که آخرین‌بار آن بعد‌از قطعنامه‌۵۹۸ به تاریخ سوم شهریور در عملیات بازپس‌گیری فاو اتفاق افتاد. بر‌اساس آمارهای رسمی نهادهای مسئول در‌این‌زمینه، تعداد کل شهدای حملات شیمیایی در طول جنگ حدود ۲۶۰۰‌شهید و تعداد کل مصدومان نظامی و غیرنظامی حملات شیمیایی ۱۰۷‌هزار نفر و تعداد جانبازان شیمیایی، که در حال حاضر تحت پوشش بنیاد جانبازان هستند، حدود ۴۵‌هزار نفر است. در‌حالی‌که ۲۵سال است از حمله عراق به سردشت می‌گذرد، کسانی که نجات پیدا کرده‌اند، هنوز از درد ناشی از بمباران شیمیایی رژیم بعث عراق رنج می‌برند و با آثار و پیامدهای این بمباران دست به گریبان هستند.