شهروندی فعال و بهبود کیفیت زندگی شهری

شاید بتوان در جامعه توسعه یافته و مبتنی بر نظام‌های نرم افزاری امروز، «شهروندی» را پویاترین مفهوم اجتماعی تلقی کرد؛ واژه مهمی که مبنای عالی اداره امور انسانی و موقعیتی فعال است که بر حقوق، وظایف، تعهدات و مسئولیت‌ها تمرکز دارد و توانایی انسان‌ها برای قضاوت درمورد زندگی شان را تصدیق می‌کند. بر همین اساس، بنیادی‌ترین ویژگی شهروندی «مشارکت و حضور فعالانه در نظام اجتماعی» است که با تمسک به مجموعه حقوق، وظایف و تعهدات، راهی برای توزیع و اداره عادلانه منابع از طریق تقسیم منافع و مسئولیت‌های زندگی اجتماعی ارائه می‌دهد.

نظام مدیریت شهری با «توسعه مفهوم شهروندی فعال» علاوه بر بهره گیری از توان و استعداد عمومی برای توسعه شهر، سبب توانمندسازی افراد و اجتماعات نیز خواهد شد و فرایند مشارکت را امری ارزشمند و قابل اتکا تعریف می‌کند که مصادیق بروز و ظهور آن براساس ایجاد انگیزه و تعهد در شهروندان و امکان مشارکت آن‌ها در برنامه ریزی، تصمیم سازی و خدمات دهی عمومی تبیین می‌شود.

بر این اساس، شهروندی فعال صرفا به دنبال افزایش مشارکت عمومی نیست، بلکه فراتر از آن خواهان مشارکت هدفمند، متعهدانه و بر مبنای باور و علاقه عموم شهروندان در اداره شهر است. به بیان ساده تر، پارلمان‌های شهری و شهرداری‌ها با مجموعه‌ای از برنامه‌ها و اقدامات، بستر‌های لازم برای همراهی شهروندان در مدیریت شهری را فراهم می‌کنند تا از این طریق، شهر به مکانی برای زندگی پیشرفته، توسعه یافته و مطلوب تبدیل شود. حال سوال اساسی اینجاست که شهروندی فعال چه اهمیت و نقشی در بهبود زندگی شهری دارد و چرا در نظام‌های توسعه یافته برای مدیریت شهری وظیفه مهم «توسعه شهروندی فعال» تعریف شده است؟

بی تردید باتوجه به تنوع خدمات و تکثر عرصه‌های فعالیت مدیریت شهری و گستره عظیم بحران‌های پیش بینی نشده در اداره شهر ازقبیل سیل، زلزله، آلودگی‌های زیست محیطی، مسائل مهم اجتماعی ازقبیل وندالیسم و توسعه نامتوازن شهر‌ها و همچنین محدودیت امکانات، منابع و فرصت‌های دراختیار سیستم مدیریت شهری، فرایند پیشرفت و توسعه شهر بدون مشارکت و کوشش همگانی محقق نخواهد شد. شهری در مسیر پیشرفت قرار خواهد گرفت که علاوه بر عناصر مدیریتی متخصص، کوشا و توانمند، شهروندانی فعال، مشارکت جو، دارای هویت شهری و اثرگذار در تمام عرصه‌های مالی، اجتماعی و توسعه‌ای داشته باشد؛ شهروندی که خود را صاحب شهر بداند و سهم خود را برای پیشرفت و توسعه شهر پرداخت کند.