موش‌ها پیش از تولد رؤیاپردازی می‌کنند

عاطفه همایونی | شهرآرانیوز؛ ما از نوزادان انسان انتظار نداریم که بلافاصله پس از تولد، درکی از جهان اطراف خود داشته باشند، چه رسد به آنکه درباره راه رفتن در این دنیا رؤیا ببینند، با این حال به نظر می‌رسد موش‌های کوچک، دست نوزادان انسان را از پشت بسته اند. یک مطالعه جدید نشان می‌دهد که موش‌های تازه متولدشده پیش از باز کردن چشمان خود رؤیای آینده را می‌بینند.

محققان این مطالعه با تصویربرداری از مغز بچه موش ها، درست پس از تولد و پیش از باز شدن چشم آن ها، متوجه فعالیت امواج خودبه خودی در شبکیه چشم آن‌ها شدند. الگو‌های این امواج به طرز درخورملاحظه‌ای شبیه به همان چیزی است که در مغز یک موش بالغ، هنگامی که با چشمان باز در محیط اطرافش رو به جلو حرکت می‌کند، اتفاق می‌افتد. اما این نوزادان تابه حال محیط اطراف خود را ندیده اند، پس چه چیزی را تصور می‌کنند و چرا؟

مایکل کریر، عصب شناسی از دانشگاه ییل، توضیح می‌دهد: «این فعالیت اولیه شبکیه که بسیار شبیه به رؤیا دیدن است، از نظر تکاملی منطقی به نظر می‌رسد، زیرا به موش‌ها اجازه می‌دهد پیش بینی کنند که پس از باز کردن چشمان خود چه چیزی را تجربه خواهند کرد و آن‌ها را برای پاسخگویی فوری به تهدید‌های محیطی آماده می‌کند.»

محققان برای تعیین میزان اهمیت این رؤیا‌های حرکتی در رشد بصری بچه موش ها، به بررسی نقش سلول‌های «آماکرین ستاره ای» در روز‌های اولیه نوزادی پرداختند. سلول‌های «آماکرین ستاره ای» در شبکیه قرار دارند و در ایجاد واکنش‌های حرکتی در موش‌های بالغ، نقش مهمی ایفا می‌کنند. آن‌ها همچنین در رشد شبکیه نقش دارند و منبع احتمالی این امواج پیش بینایی در موش‌های نوزاد هستند.

محققان با استفاده از دز روزانه یک ماده سمی، عملکرد سلول‌های آماکرین ستاره‌ای را مسدود کردند و پس از تزریق دز نهایی این ماده، امواج شبکیه موش‌ها را تجزیه و تحلیل کردند. موش‌هایی که به آن‌ها سم تزریق شده بود، دچار اختلال زیادی در امواج شبکیه شدند و اساسا تولید آن امواجی را که با الگو‌های حرکتی رو به جلو در موش‌های بالغ مطابق بود، متوقف کردند. این محققان همچنین برخی سلول‌های «گانگلیونی» شبکیه موش‌ها را با داروی مهارکننده‌ای به نام «گابازین» کنترل کردند.

سلول‌های گانگلیونی، نورون‌هایی هستند که اطلاعات بصری را از گیرنده‌های نوری دریافت می‌کنند و قادرند کوچک‌ترین نقاط متحرک در دورترین فاصله‌ها را تشخیص دهند. «گابازین» نیز مانند سم‌هایی که عملکرد سلول‌های آماکرین ستاره‌ای را مختل می‌کردند، بر تولید امواج حرکتی تأثیر منفی گذاشتند. نوزادانی که تحت تأثیر «گابازین» یا مواد سمی مختل کننده سلول‌های آماکرین ستاره‌ای بودند، پس از باز کردن چشمان خود در تشخیص حرکت‌ها و نشان دادن واکنش‌های حرکتی درجهت درست، توانایی بسیار کمی داشتند.

بر این اساس، محققان به این نتیجه رسیدند که: «به طور کلی هرگونه دخالت در امواج حرکتی شبکیه چشم نوزادن پیش از باز شدن چشم و در زمان رشد آن ها، واکنش‌های حرکتی موش‌ها را تحت تأثیر قرار می‌دهد. این آزمایش ثابت می‌کند که رؤیاپردازی موش‌ها درباره حرکت در جهان، پیش از باز کردن چشمانشان، در ظهور ویژگی‌های منحصربه فرد واکنش‌های حرکتی آن‌ها بسیار تأثیرگذار است.»

به نظر می‌رسد مدار‌های اصلی سیستم بینایی موش‌ها حتی قبل از باز شدن چشم آن‌ها شکل می‌گیرد و در غیاب هرگونه تحریک حسی، شبکیه آن‌ها صرفا به صورت خودبه خودی فعالیت می‌کند، این درحالی است که نوزادان انسان پیش از تولید این گونه از امواج باید محیط اطراف خود را دیده باشند. کریر می‌گوید: «این مدار‌های مغزی در موش‌های نوزاد در بدو تولد سازمان دهی می‌شوند و گویی آن‌ها آموزش‌های اولیه را درباره آنچه به طور طبیعی با دیدن محیط اطراف اتفاق می‌افتد، از پیش گذرانده اند و این روند دقیقا مانند این است که قبل از اینکه چشم خود را به روی جهان باز کنید، درباره آنچه در آینده قرار است ببینید، رؤیاپردازی کنید.»

منبع: ساینس