انتظارات اهالی فرهنگ و هنر از شورای ششم شهر مشهد

افخمی - شاهیان | شهرآرانیوز؛ آیین تحلیف اعضای ششمین دوره شورای اسلامی مشهد چهاردهم مرداد ۱۴۰۰ برگزار شد و نخستین جلسه آن در پارلمان شهری با شعار «مشهدالرضا (ع) جهان شهر برکت و کرامت» رسمیت یافت. با سوگندنامه‌ای که اعضای این دوره از شورای اسلامی شهر در حضور مدیران و تعدادی از خانواده شهدا خواندند، متعهد به حفظ امانت، انجام وظایف و خدمت به مردم شدند. اکنون، پانزده عضو شورای اسلامی شهر برای چهار سال آینده، مدیریت امور شهری این کلان شهر را برعهده گرفته‌اند.

از جمله اقداماتی که نمایندگان در شورای شهر پس از دریافت رأی اعتماد مردم، در بخش فرهنگی انجام می‌دهند می‌توان به «برنامه ریزی درباره مشارکت مردم در انجام خدمات اجتماعی، فرهنگی، آموزشی و سایر امور رفاهی»، «بررسی و شناخت کمبود ها، نیاز‌ها و نارسایی‌های اجتماعی، فرهنگی، آموزشی، بهداشتی، اقتصادی و رفاهی حوزه انتخابیه و تهیه طرح‌ها و پیشنهاد‌های اصلاحی و راه حل‌های کاربردی برای آن ها» و همچنین «اقدام درباره تشکیل انجمن‌ها و نهاد‌های اجتماعی» اشاره کرد.

در این میان، اهالی فرهنگ، ادب و هنر از شورای اسلامی شهر انتظار دارند اهداف برزمین مانده، محقق شود. ازجمله؛ پروژه پردیس تئاتر شهر به بهره برداری برسد. در سال‌ها و دوره‌های گذشته، فرهنگ سرا‌های مختلفی در مشهد ساخته شده است و شهرداری کوشیده تا با ورود به عرصه فرهنگ و ساخت چنین مکان‌های مفیدی به بخشی از خواسته مردم در حوزه فرهنگ پاسخ دهد، اما با توجه به فراگیری بیماری کرونا، بهبود اوضاع فرهنگ در جامعه کلان شهر مشهد نیاز‌های جدیدی دارد که اهالی هنر و تئاتر در این گزارش درباره آن‌ها سخن گفته اند.

شورای شهر که نمادی از مشارکت مردم در اداره شهر است با مشارکت دادن مردم، می‌تواند زمینه رشد و شکوفایی شهر را فراهم کند. البته در نظر گرفتن امکانات و بودجه برای کار‌های فرهنگی و اجتماعی نیز مهم است. آنچه در این گزارش می‌خوانید، بخش اول سلسله گزارش‌هایی‌است که در گفتگو با جمعی از اصحاب فرهنگ و هنر و ادیبان این شهر تهیه شده و اهالی فرهنگ و هنر مشهد‌الرضا (ع) به ارائه نظرات و راه‌کار‌هایی برای شکوفایی فرهنگی کلان شهر مشهد پرداخته‌اند.

آغاز ساخت «خردسرای فردوسی» در الهیه

«هر شهری باید روح داشته باشد و روح هر شهر را مسائل فرهنگی و هنری و ادبی و ذهنی آن فراهم می‌کند. اگر به روح کلی شهر بخواهیم نگاه کنیم باید بگوییم زمینه‌های آن ایجاد نشاط در کالبد شهر است. شهر زنده مطلوب‌تر و فعال‌تر است و مؤثرتر واقع می‌شود. شورای شهر باید در ایجاد نشاط و روح در شهر تلاش کند و سعی کند برنامه هایش را در مسیری ترسیم کند که به این امر منتهی شود.»

محمدجعفر یاحقی، عضو پیوسته شورای فرهنگستان زبان و ادب فارسی با بیان این مقدمه گریزی به فعالیت «سمن»‌ها یا همان سازمان‌های مرم نهاد، می‌زند که ایجاد شده اند تا در ساختن جامعه به دولت و مسئولان کمک کنند و می‌گوید: شورای شهر می‌تواند در تسهیل مسیر سمن‌ها و مؤسسات فرهنگی مؤثر باشد. اگر ضوابط دست وپاگیر و آیین نامه‌های بازدارنده تعدیل و دخالت سازمان‌های غیرمرتبط در کار سمن‌ها کمتر شود، بهتر می‌توانند کار خودشان را انجام دهند. سمن‌هایی مثل خردسرای فردوسی که جنبه‌های فرهنگی دارند، در مسیر خاصی حرکت می‌کنند و ما به همدلی و حمایت دوستان شورای شهر و تسهیلاتی برای فعالیت نیاز داریم.

او ادامه می‌دهد: آن تسهیلات ممکن است وضع قانون‌های ساده‌ای برای فعالیت بیشتر باشد که دست وپاگیر نباشد و افراد مجبور نشوند وقتشان را صرف کار‌های غیر لازم کنند. شاید ما توقع کمک مادی نداشته باشیم، اما حمایتی که می‌شود می‌تواند در کارمان مؤثر باشد. ازجمله ایجاد کلاس‌های اوقات فراغت، برنامه‌های نشاط انگیز مشترک با شهرداری که در بوستان‌ها و فرهنگ سرا می‌توانیم ایجاد کنیم.

استاد زبان و ادبیات فارسی در دانشگاه فردوسی مشهد می‌گوید: خوشبختانه مراحل اجرایی و قانونی واگذاری زمین برای ساخت خردسرای فردوسی در منطقه الهیه انجام و به ما محول شده و کلنگ اولیه اش را به زمین زده ایم، اما برای ادامه این کار باید شهرداری تسهیلاتی در اختیارمان بگذارد البته قرار شد پروانه را رایگان بدهند، امیدواریم در دوره جدید بتوانیم این کار را به تحقق برسانیم و با حمایت شورای شهر و شهرداری، بتوانیم ساختمانی مناسب با فرهنگ خراسان و مشهد ایجاد کنیم و در آنجا فعالیت‌های زیادی ازجمله در زمینه‌های هنری مرتبط با زبان فارسی و شاهنامه را سروسامان بدهیم. زیرا قلمرو کار ما مسائل مربوط به زبان فارسی به ویژه شاهنامه و فردوسی است.

یاحقی، پژوهشگر و نویسنده، پیشنهادی نیز دارد: لازم است خانه ادبیات در خراسان ایجاد شود. خراسان با این پیشینه ادبی که همه ادبیات فارسی از این مسیر به بقیه فلات ایران رفته است جا دارد پایگاه ادبی داشته باشد به ویژه در این شهر که سابقه انجمن‌های ادبی زیاد است. دانشکده ادبیات مشهد که جزو قدیمی‌ترین دانشکده‌های کشور است محفوظ، مردم نیز در بیرون از بدنه دولت پایگاه داشتند؛ انجمن ادبی محمود‌فرخ، سال‌های سال در این شهر پایگاه رفت وآمد دانشمندان جهان -نه تنها ایران- بوده است و روز‌های جمعه نیز در منزل فرخ تبادل اندیشه می‌کردند. بعد یا گاهی هم زمان با او، منزل مرحوم محمد قهرمان به عنوان یک پایگاه ادبی بیش از پنجاه سال است که برپا می‌شود. ما به شهرداری پیشنهاد کردیم خانه مرحوم قهرمان که سال‌ها میزبان این انجمن بوده خریداری شود و بشود خانه ادبیات خراسان. این‌ها پیشنهاد‌هایی است که روی زمین مانده و امیدوارم بشود دنبال کرد.

راهبرد توسعه شهری به‌کمک رسانه

عباس محمدیان، رئیس سازمان بسیج رسانه خراسان‌رضوی، با بیان اینکه توسعه شهری در ارتباط مستقیم با رشد رسانه است، می‌گوید: اگر رسانه‌های مشهد رشد داشته باشند، شاهد سرعت بخشیدن به توسعه بخش‌های شهر نیز خواهیم بود. پس انتظار داریم که اعضای جدید شورای اسلامی شهر نگاهی ابزاری به رسانه نداشته باشند و به‌عنوان راهبردی توسعه‌محور با این حوزه تعامل کنند.

رسانه می‌تواند به‌عنوان نماینده افکار عمومی، حلال مشکلات شهر باشد و در جایگاه یک تریبون مستقل، مطالبه‌های مشهد به‌عنوان پایتخت معنوی و زیارتی کشور را از ارشدترین سطوح مدیریتی مطالبه کند. در مجموع از اعضای شورای ششم مشهد انتظار داریم در کنار حمایت از سایر فعالیت‌های فرهنگی در شهر، پشتیبان اصحاب رسانه به‌عنوان بخشی از تأثیرگذارترین اقشار جامعه باشند تا بتوانیم با استفاده از ظرفیت‌های موجود در این حوزه، مشهد را بیش‌ازپیش به شهری بین‌المللی تبدیل کنیم.

«اعجاز تصویر» را باور کنیم

فرامرز عامل بردبار، از عکاسان باسابقه مشهد، نیز هم صنفانش را همانند آینه‌ای روشن برای شهر و مسئولان شهری می‌خواند که در صورت ارج نهادن به این قشر، زمینه ساخت شهری مترقی به وجود خواهد آمد.
او از اعضای کمیسیون فرهنگی شورای اسلامی شهر می‌خواهد تلاش کنند بودجه فرهنگی را با چنگ ودندان حفظ و در بخش‌های درست صرف کنند: در کشور‌های پیشرفته به عکاس، «گِرَنت» (به افراد برای انجام پروژه‌ای وام بلاعوض یا بودجه اعطا می‌شود) می‌دهند و از او می‌خواهند در بخش‌هایی که دچار مشکل هستند عکاسی کند.

باورم این است ابتدا متولی فرهنگ در شورای اسلامی شهر که قرار است کار‌های فرهنگی را دنبال کند به اهمیت عکاسی به عنوان یک رسانه قدرتمند و ابزار راهگشا توجه کند و اینکه این هنر می‌تواند مشکلات و معضلات را با زبان تصویر معرفی کند. یک عکس می‌تواند مراحل شناسایی یک معضل شهری را در مقایسه با روز‌های متمادی که کارشناسان بخواهند وقت و انرژی برای بازدید صرف کنند، کوتاه‌تر کند. بردبار می‌گوید: خواهش می‌کنم اعضای ششمین شورای اسلامی شهر که تأکیدشان برحوزه تمدنی و فرهنگی مشهد است، از جامعه عکاسی مشهد بخواهند کمکشان کنند، زیرا بعد از برداشتن یک قدم از سوی آن ها، ما چند قدم برخواهیم داشت.

«خشونت‌های شهری» را ریشه یابی کنید

حمیدرضا سهیلی، پیشکسوت تئاتر مشهد می‌گوید: در ابتدای شروع به کار شورای پنجم همکاری‌های خوبی با اهالی تئاتر صورت گرفت که از میان آن‌ها می‌توان به اختصاص بیلبورد به نمایش‌ها اشاره کرد، اما این همکاری‌ها مستمر نشدند و ادامه پیدا نکردند.

این هنرمند که مسئله شناخت هنر و هنرمند را مهم‌ترین وظیفه هر مسئول و هر عضو شورای شهر می‌داند، یادآور می‌شود: منتخبان از همین مردم هستند و به حتم دغدغه‌مند و دوستدار خدمت هستند. من توصیه ام به این عزیزان، نزدیکی به هنر و شناخت هنرمندان است. هنرمندان همان چندنفری که شاید شناخت داشته باشند، نیستند، چه بسا هنرمندی حتی به سمت شورا نیاید، ولی بیشتر از هر کسی نیاز به حمایت و همکاری داشته باشد.

او از شورای شهر درخواست می‌کند، همه اخبار فرهنگی و هنری را زیر نظر داشته باشند و بدانند در این شهر هنرمندانی هستند که می‌شود برای پیشرفت فرهنگی شهر به آنان تکیه کرد. اما باید آنان را شناخت و به شورا‌ی شهر نزدیک کرد.
سهیلی همچنین تأکید می‌کند: این شهر برای دیگر هنرهایش هم نیاز به مجموعه دارد. مجموعه سینمای شهر می‌تواند هنرمندان سینما را در سایه حمایت خود قرار دهد و همچنین دیگر مجموعه‌ها و خانه‌های هنر. مشهد هم در تئاتر و هم در سینما (با توجه به شناختی که از این دو حوزه دارم) و در حوزه‌های دیگر می‌تواند الگوی کشور باشد.

او یادآور می‌شود: سینماگران شهر مشهد تنها هستند و اگر قدم و قلمی برای استقلال سینمای خراسان و مشهد بدون اتکا به مرکز برداشته اند، این قدم حمایت نشده است. جا دارد که شورای ششم در این باره شناخت پیدا کنند تا بهتر بتوانند هنرمندان شهر که خوشبختانه می‌روند تا سینمای بدون اتکا به مرکز را در مشهد اثبات کنند بشناسند و دست آنان را در این قدم بزرگ به حمایت بفشارند.
به گفته این هنرمند تولید هر تئاتر یا فیلمی در مشهد کمک بسیاری به رشد فرهنگی شهر می‌کند و افراد زیادی را به کار می‌گمارد که این خودش یک کارآفرینی فرهنگی است. چه بهتر که این کارآفرینان بیشتر و بیشتر شوند.

سهیلی خاطرنشان می‌کند: از شورای ششم مجدانه می‌خواهم فاصله خود با هنرمند را کم و کوتاه کنند تا بهتر یکدیگر را بشناسند و بهتر بتوانند در رفع معضلات بی فرهنگی اجتماعی یاری رسان هم باشند.
او همچنین می‌گجوید: خشونت‌های شهری را باید ریشه یابی و ارزیابی علمی کرد.  کافی است سری به اخبار در فضای مجازی یا صفحه حوادث روزنامه‌ها بزنید.

علت این خشونت چند مسئله است که مهم ترینش نادیده انگاری برنامه‌های فرهنگی در شهر است. اعضای شورای شهر باید توجه داشته باشند که شهر مشهد از نظر برنامه‌های فرهنگی و هنری در مضیقه است، برگزاری فعالیت‌های مختلف فرهنگی و هنری، تولید برنامه‌های شاد و سرگرم کننده، نمایشگاه‌های هنری، تولید فیلم و تئاتر، و... در هرجای شهر می‌تواند جلوی بسیاری از ناهنجاری‌ها را بگیرد، واقعیتی است که شاید همه به آن اذعان داشته باشند، اما این نکته هم مهم است که شهر باید رنگ و لعابی از طراوت داشته باشد.

آیین نامه‌های بازدارنده را اصلاح کنید

مهدی فاضل، دانش آموخته رشته عکاسی از دانشگاه هنر تهران و هنرمند اهل مشهد، می‌گوید: رسیدگی به دو موضوع به نظرم در حوزه اختیار اعضای شورای اسلامی شهر است. یک؛ دست عکاسان را برای عکاسی در فضا‌های عمومی شهر باز بگذارند. در فضا‌هایی که عمومی هستند به طور طبیعی عکاسان باید حق داشته باشند عکاسی کنند درحالی که قوانینی برای جلوگیری از ورود فرد با دوربین حرفه‌ای وضع شده است که این موضوع باید در شورای شهر طرح و برای اصلاح آن تصمیم گیری شود.

به گفته او، عکاسی شهری و مستند اجتماعی در مکان‌های عمومی یک چالش همیشگی، اما با شدت و ضعف در شهر‌ها ست. یکی از مکان‌های عمومی ایستگاه‌های قطار شهری است که عکاسی در آنجا نباید نیاز به مجوز داشته باشد. از اعضای منتخب شورای اسلامی شهر درخواست داریم برای رفع این دغدغه قدیمی عکاسان، کسانی که در این حوزه تصمیم گیرنده هستند را مجاب کنند.
فاضل می‌گوید: درخواست دوم؛ توسعه فضا‌های فرهنگی و هنری و افزایش تعداد نگارخانه‌ها از سوی شهرداری است تا فضا‌های نمایشگاهی بیشتری در اختیار هنرمندان قرار بگیرد.

حمایت فوریتی از هنرمندان شهر در روزگار کرونایی

کیوان ساکت، مدرس دانشگاه و آهنگ ساز اهل خراسان بر این باور است. هنر و فرهنگ ایران است که این کشور را در طول قرن‌ها نگاه داشته است. در پی هجوم‌هایی که اقوام بیگانه از شرق تا غرب و شمال تا جنوب به ایران داشتند (زیرا که در مسیر شاهراه مهم اقتصادی بزرگ جهانی قرار دارد) همواره از سوی اقوام دیگر مورد تاخت وتاز بوده است، اما در طول این دوران پرفراز و نشیب، فرهنگ توانسته است هویت ایران و ایرانی را نگاه دارد. رسیدگی به شرایط هنرمندان؛ کسانی که در راه اشاعه فرهنگ و هنر ایران تلاش می‌کنند بسیار مهم است.

هنرمند دارای نشان درجه یک هنری، از اعضای جدید شورای اسلامی شهر انتظار دارد سالن‌هایی برای فعالیت هنرمندان و هنردوستان در آینده فراهم کنند. او می‌گوید: اگر قرار است حمایتی در دوران کرونا از هنرمندان شود این کار باید زودتر انجام شود. دیگر اینکه شایسته است.
«خانه فرهنگ و هنر ساخته شود و از هنرمندان سرشناس ایران گاهی اوقات دعوت شود در آنجا سخنرانی داشته باشند.»

فکری برای اقتصاد هنر

سیدجواد اشکذری، از اهالی تئاتر مشهد، نیز دیدگاهش را درباره فعالیت‌های شورا چنین بیان می‌کند: هنر به ویژه تئاتر در همه دوره‌ها اهمیت داشته و مورد توجه بوده است. به هرحال حدود ۱۳ سال است که مدیریت امور هنری ایجاد شده و هنر شهری سرلوحه کار شهرداری قرار گرفته است. ازاین رو در حوزه تئاتر همیشه نمایش‌های میدانی شهری و اجتماعی مورد بحث بوده است. او می‌گوید: من فکر می‌کنم هرچه تعامل اداره ارشاد به عنوان متولی فرهنگ و هنر با شهرداری و شورا بیشتر باشد اتفاقات بهتری رخ می‌دهد و کار‌های بهتری به نفع هنر انجام می‌شود.

اشکذری، با اشاره به مشکلات پیش آمده برای هنرمندان به ویژه اهالی تئاتر در دوران گسترش کرونا خاطرنشان می‌کند: من به عنوان هنرمندی که سال هاست در این حوزه کار می‌کند، از شورای ششم تقاضا دارم به بحث اقتصاد هنر بپردازند و زمینه ساز اقتصادی فعالیت‌های فرهنگی و هنری باشند، یعنی بنیان گذار اتفاقات زیربنایی برای همه هنر‌ها به ویژه برای تئاتر شوند تا آن‌ها خودشان بتوانند از عهده مشکلاتشان بربیایند. من خیلی امیدوارم که شورای جدید نگاه بهتر و درخوری به فضای فرهنگی داشته باشند.

تلاش برای جذب همه هنرمندان

احسان مهدوی، گرافیست و استاد دانشگاه می‌گوید: مهم‌ترین اتفاقی که در دوره‌های پیشین رخ داد ورود هنرمندان به عرصه کار و فعالیت در سال‌های اولیه آغاز کار شورای پنجم بود. البته هرقدر به اواخر دوره نزدیک شدیم تعداد هنرمندان ریزش پیدا کرد. مهدوی، توجه کم به موضوع اقتصاد هنر را ضعف‌های شورای پنجم می‌داند و یادآور می‌شود: هنرمندان به لحاظ اقتصادی خیلی از خانه هنرمندان و شهرداری ناراحت هستند.
آن‌ها برای ساخت آثارشان تلاش می‌کنند، ولی در وضعیت بد و بعد از مدت‌ها می‌توانند دستمزدشان را دریافت کنند. در واقع کرامت هنرمندان در این قضیه حفظ نشده و به نظر من در شورای پنجم خیلی ضعیف‌تر از دوره‌های قبل‌تر هم بوده است.

در دوران شهردار بودن مهندس پژمان که آقای هادی مظفری مدیر خانه هنرمندان بود، سعی می‌کرد از لحاظ مالی فشاری روی هنرمندان نیاید. دوره آقای جلیلی هم آن طور که من شنیدم با هنرمندان خوش حساب بودند. ازاین رو فکر می‌کنم ضعیف‌ترین دوره، شورای پنجم بود و هنرمندان به لحاظ مالی شاکی بودند.
این گرافیست خاطرنشان می‌کند: عیب دیگری که هم در دوره‌های قبل وجود داشت استفاده نکردن از هنرمندان برای مدیریت بود.
او همچنین تصمیم گیری‌های شتاب زده و بدون برنامه ریزی را از دیگر ضعف‌های دوره‌های پیشین مدیریت شهری می‌داند. به نظر مهدوی شاید آن‌ها فرصت را کم می‌دیدند و از آنجایی که می‌خواستند اثری از خودشان به جا بگذارند با عجله عمل می‌کردند.

مهدوی پیشنهادهایش به شورای ششم را چنین بیان می‌کند: اول از همه؛ مدیران هنری شهرداری از معاون فرهنگی شهردار تا خانه هنرمندان از اهالی هنر باشند. نکته دوم؛ ساماندهی کردن تاریخچه خانه هنرمندان است، اینکه رویکرد درازمدت و تاریخچه‌ای داشته باشند. او تأکید می‌کند: شورای ششم همچنین باید تلاشش بر این باشد که هنرمندان را جذب کند.

به گفته این هنرمند، مسئله مهم دیگری که باید در شورای ششم پیگیری شود، مسائل مالی و دستمزد هنرمندان است. در واقع باید سازوکاری درست برای دریافت دستمزد هنرمندان تعریف شود.

پیشگیری از پیچ و خم اداری

محمدحسین ماموریان، مجسمه ساز، می‌گوید: فکر می‌کنم اقداماتی که در زمینه بزرگداشت فردوسی و ساخت جلوخان انجام شد ارزشمندترین کار مدیریت شهری بود. او یادآور می‌شود: اتفاق بدی که در دوره پیشین شورای شهر افتاد، تبدیل شدن خانه هنرمندان به اداره امور هنری بود که باعث شد خانه هنرمندان استقلال هویتی و اقتصادی اش را از دست بدهد. الان من هنوز درگیر کار‌های اداری آثاری هستم که پارسال ساختم تا پولش را به من بدهند. این چرخه اداری آن قدر پیچیده و غیرکاربردی شده که بیشتر آدم‌ها را اذیت می‌کند تا بخواهد کمکی به آن‌ها بکند.

او به شورای شهر ششم پیشنهاد می‌دهد تا اداره امور هنری را به نهادی زیرنظر مستقیم شهردار تبدیل کنند، چون به نظر او رقم زدن اتفاقات بزرگ فرهنگی نیازمند حمایت بیشتری است. ماموریان، همچنین می‌گوید: به نظر من خیابان هنر در سطح هنر حرفه‌ای جواب نداد. البته شاید برای مردم خوب بوده باشد، ولی نتایج حرفه‌ای درپی نداشت.

تعامل بیشتر با هنرمندان

صالح موسویان، مجسمه ساز مشهدی، می‌گوید: در چهار سال گذشته اعضای شورای شهر جلسات کمی با هنرمندان داشتند. جلساتی که هنرمندان بتوانند دغدغه هایشان را در آن بیان کنند و از آسیب‌های درست انجام نشدن کارشان بگویند.

او همچنین از تغییرات زیاد در معاونت فرهنگی شهرداری گله می‌کند: خانه هنرمندان با تغییر مدیران هربار متلاطم شد و اتفاقاتی که درحال شکل گیری بود از تب وتاب افتاد؛ بنابراین مسئولان نتوانستند در آنجا تصمیمات جدی تری بگیرند. این هنرمند یادآور می‌شود: اتفاقات خیلی خوبی قرار بود در دوره پنجم انجام شود که عقیم ماند، تعدادی هم که رقم خورد آن طور که باید به سرانجام نرسید. مانند کار‌های فاخری برای آرامگاه فردوسی درحال ساخت بودند، ولی حیف که برنز نشدند.

در واقع ما یک کار ملی را با ماده و متریال بسیار سبک انجام دادیم. در این موارد لازم بود که شورا با هنرمندان مشورت کند. به گفته او هنر زیرشاخه فرهنگ و سازنده هویت شهری است بنابراین باید با اهالی آن هم‌اندیش بیشتری می‌شد که متأسفانه این اتفاق رخ نداد. موسویان ابراز امیدواری می‌کند که در شورای ششم به بحث تعامل با هنرمندان توجه بیشتری شود و این ارتباط زودتر شکل بگیرد.