نمایشگاهی که مخاطب را راضی نمی کند
بررسی چرایی انتقاد جامعه نخبگانی از نمايشگاه كتاب مشهد
خراسانی| نمایشگاه‌های سالانه کتاب هواداران بسیاری در میان کتاب‌خوان‌ها، کتاب‌بازها، دانشجویان، استادان و عموم اهل فرهنگ دارد. در این رویداد‌ها مخاطبان پیش‌گفته می‌توانند نمایندگان بسیاری از انتشاراتی‌های مطلوب خود را یکجا در کنار هم ببینند و محصولات آن‌ها را با تنوعی بیشتر از موجودی کتاب‌فروشی‌ها مشاهده کنند و بخرند. همچنین حضور شهروندانی که آمدوشدی گذرا در بازاری یکپارچه از کتاب دارند و از سر کنجکاوی یا تحت‌تأثیر جوّ و تبلیغات به آن سرمی‌زنند، می‌تواند فرهنگ‌ساز و مروج مطالعه باشد. البته عده‌ای هم که بیشترْ کتاب‌فروشان هستند، با نمایشگاه کتاب مخالف‌اند و آن را مسبب رکود فروش خود می‌دانند. برخی هم معتقدند نمایشگاه نباید به فروشگاه کتاب بدل شود و همانند آنچه در کشور‌های پیشرفته رخ می‌دهد، باید همچون ویترینی برای معرفی کتاب‌های ناشران باشد. صرف‌نظر از این اختلاف دیدگاه‌ها، روی‌هم‌رفته می‌شود «نمایشگاه بین‌المللی کتاب» را به‌عنوان رویدادی در عرصه فرهنگ، مثبت تلقی کرد؛ اما حال پرسش اساسی این است که نمایشگاه بین‌المللی کتاب باید چه ویژگی‌هایی داشته باشد تا علاوه بر اینکه بتواند استقبال عموم مردم را به همراه داشته باشد، پاسخ‌گوی نیاز جامعه نخبگانی و دانشگاهی باشد. به نظر می‌رسد در سال‌های اخیر به دلیل مسائل گوناگون ازجمله مشکلات اقتصادی سطح برگزاری نمایشگاه‌های کتاب در شهرستان‌ها افت کرده است. غیبت برخی ناشران تراز اول کشور یکی از مهم‌ترین نکاتی است که روزنامه شهرآرا پیش از برگزاری نمایشگاه نیز به آن اشاره و از آن به عنوان مهم‌ترین نیاز جامعه نخبگانی یاد کرده بود. متأسفانه نمایشگاه مشهد در شرایط فعلی نتوانسته چنان که باید با ناشران درجه‌یک و کتاب‌های جدید دریچه‌ای تازه را در مسیر فرهنگ این شهر باز کند و همین موضوع باعث به وجود آمدن انتقاداتی شده است.
آیا حضور چند غرفه که کتاب‌های زبان اصلی (انگلیسی، عربی و...) عرضه می‌کنند، به نمایشگاه سویه فرابومی می‌بخشد؟ آیا قرار است این نمایشگاه میزبان نویسندگان مطرح جهان باشد تا خوانندگان مشهدیِ کتاب‌های آن‌ها و حتی نویسندگان مشهدی از نزدیک با این نویسندگان خارجی گفتگو و رایزنی کنند؟ چنین می‌نماید که پاسخ این پرسش‌ها هرچه باشد، خیلی راضی‌کننده نیست. حضور افرادی برای راهنمایی مراجعان و جانمایی دستگاه‌های راهنما ویژگی‌ای نیست که بتوان به عنوان آساینده‌ای بی‌همتا در نمایشگاه‌های داخلی به آن نگریست. حقیقت این است که نمایشگاه ناتوان از اقناع مخاطبانِ مشهدیِ جدی و پیگیر کتاب است؛ مخاطبانی که جای خیلی از ناشران شاخص را در این اتفاق فرهنگی خالی می‌بینند و به‌جای حضور انتشاراتی‌های درجه یک با انبوه ناشران بازاری روبه‌رو می‌شوند که یا کتاب‌های نازل (رمان‌های سطحی، راز‌های موفقیت و...) می‌فروشند یا عنوان‌های پرمخاطب را از روی دست حرفه‌ای‌ها کپی می‌کنند (مانند عرضه رمان‌های مطرح «صدسال تنهایی»، «کوری»، «۱۹۸۴» و جز این‌ها با ترجمه‌های بازاری و ضعیف که گاه در هویت مترجمان آن نیز می‌توان تردید روا داشت).
نکته اینجاست که اوضاع نامطلوب صدای برخی از فعالان فضای مجازی را درآورده است. در این میان معاون برنامه‌ریزی و توسعه سرمایه انسانی شهرداری مشهد هم با انتقاد از بیست‌ویکمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب مشهد، برگزاری آن را به شکل کنونی توهین به کتاب و اتلاف منابع شهر مشهد خوانده است. شهریار آل‌شیخ در حساب توئیتری خود نوشت: «نمایشگاه کتاب مشهد توهین به کتاب است. یک سالن برای کمک‌درسی‌ها، یک سالن برای فروش سی‌دی‌های بنجل، سالن خلوت خبرگزاری‌ها و در سالن اصلی حضور کم‌رنگ ناشران معتبر و سرشار از کتاب‌های زرد، کم‌رونق و بی‌مایه. برای اتلاف منابع شهر متأسفم.»
احسان اصولی، رئیس کمیسیون فرهنگی، اجتماعی، زیارت، گردشگری و رسانه شورای اسلامی شهر، نیز روز گذشته به شهرآرا گفت: «همواره تأکید شده است که نمایشگاه کتاب امسال باید در ترازی بالاتر از آنچه باشد که در سال‌های گذشته اجرا شده است. شهرداری در اجرای این رویداد مشارکت داشته و غرفه‌های نمایشگاه را به‌صورت رایگان به اداره فرهنگ و ارشاد داده است. تراز نمایشگاه کتاب مشهد باید خیلی بالاتر باشد، اما آنچه دیشب در بازدید از نمایشگاه دیدم، چیزی نبود که در جایگاه شهر مشهد باشد و جا دارد این وضعیت اصلاح شود.»
آیا حضور چند غرفه که کتاب‌های زبان اصلی (انگلیسی، عربی و...) عرضه می‌کنند، به نمایشگاه سویه فرابومی می‌بخشد؟ آیا قرار است این نمایشگاه میزبان نویسندگان مطرح جهان باشد تا خوانندگان مشهدیِ کتاب‌های آن‌ها و حتی نویسندگان مشهدی از نزدیک با این نویسندگان خارجی گفتگو و رایزنی کنند؟ چنین می‌نماید که پاسخ این پرسش‌ها هرچه باشد، خیلی راضی‌کننده نیست. حضور افرادی برای راهنمایی مراجعان و جانمایی دستگاه‌های راهنما ویژگی‌ای نیست که بتوان به عنوان آساینده‌ای بی‌همتا در نمایشگاه‌های داخلی به آن نگریست. حقیقت این است که نمایشگاه ناتوان از اقناع مخاطبانِ مشهدیِ جدی و پیگیر کتاب است؛ مخاطبانی که جای خیلی از ناشران شاخص را در این اتفاق فرهنگی خالی می‌بینند و به‌جای حضور انتشاراتی‌های درجه یک با انبوه ناشران بازاری روبه‌رو می‌شوند که یا کتاب‌های نازل (رمان‌های سطحی، راز‌های موفقیت و...) می‌فروشند یا عنوان‌های پرمخاطب را از روی دست حرفه‌ای‌ها کپی می‌کنند (مانند عرضه رمان‌های مطرح «صدسال تنهایی»، «کوری»، «۱۹۸۴» و جز این‌ها با ترجمه‌های بازاری و ضعیف که گاه در هویت مترجمان آن نیز می‌توان تردید روا داشت).
نکته اینجاست که اوضاع نامطلوب صدای برخی از فعالان فضای مجازی را درآورده است. در این میان معاون برنامه‌ریزی و توسعه سرمایه انسانی شهرداری مشهد هم با انتقاد از بیست‌ویکمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب مشهد، برگزاری آن را به شکل کنونی توهین به کتاب و اتلاف منابع شهر مشهد خوانده است. شهریار آل‌شیخ در حساب توئیتری خود نوشت: «نمایشگاه کتاب مشهد توهین به کتاب است. یک سالن برای کمک‌درسی‌ها، یک سالن برای فروش سی‌دی‌های بنجل، سالن خلوت خبرگزاری‌ها و در سالن اصلی حضور کم‌رنگ ناشران معتبر و سرشار از کتاب‌های زرد، کم‌رونق و بی‌مایه. برای اتلاف منابع شهر متأسفم.»
احسان اصولی، رئیس کمیسیون فرهنگی، اجتماعی، زیارت، گردشگری و رسانه شورای اسلامی شهر، نیز روز گذشته به شهرآرا گفت: «همواره تأکید شده است که نمایشگاه کتاب امسال باید در ترازی بالاتر از آنچه باشد که در سال‌های گذشته اجرا شده است. شهرداری در اجرای این رویداد مشارکت داشته و غرفه‌های نمایشگاه را به‌صورت رایگان به اداره فرهنگ و ارشاد داده است. تراز نمایشگاه کتاب مشهد باید خیلی بالاتر باشد، اما آنچه دیشب در بازدید از نمایشگاه دیدم، چیزی نبود که در جایگاه شهر مشهد باشد و جا دارد این وضعیت اصلاح شود.»
دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تائید توسط شهرآرانیوز در سایت منتشر خواهد شد.
نظراتی که حاوی توهین و افترا باشد منتشر نخواهد شد.
