آنچه درباره وب ۳ نمی‌دانید!

عادل نجفی | شهرآرانیوز؛ اگر شما هم تا پیش از مطالعه این مقاله، گزارش‌ها و یادداشت‌های دیگری درباره مفهوم وب ۳ خوانده‌اید و چندان متوجه ماجرا نشدید نگران نباشید. بررسی‌ها نشان می‌دهد همچنان تعریف دقیق و خالی از ابهامی نسبت به این پدیده جهان آینده ارایه نشده است؛ بنابراین برای شناخت بهتر آن، به صورت گام به گام از نسخه اول مرور می‌کنیم تا ببینیم امروز در کجا هستیم و احتمالا به کجا خواهیم رفت.

وب ۱.۰

در فاصله سال‌های ۱۹۹۱ تا ۲۰۰۴ میلادی (۱۳۷۰ تا ۱۳۸۴) فضای مجازی عمدتا از تعدادی تارنمای استاتیک (محتوای ثابت) تشکیل شده بود. به عبارت دیگر هر بار که کاربران اینترنت به آن‌ها مراجعه می‌کردند، با مجموعه‌ای از داده‌ها و اطلاعات تکراری مواجه می‌شوند که از آن به عنوان محتوای صرفا خواندنی (Read Only) یاد می‌شد. خبری از امکان ورود (Login) به وب سایت‌ها، درج نظر (Comment) و یا تحلیل داده‌های آن‌ها مانند بازدیدکنندگان نبود. به همین نسبت بسیاری از وب سایت‌ها و خدمات آن‌ها حتی برای آگهی‌دهندگان و شرکت‌های تبلیغاتی جذاب نبودند.

اگر بخواهیم تصویر کلی از اینترنت در آن سال‌ها ارایه دهیم می‌توانید آن را به عنوان یک دایره المعارف بزرگ مانند ویکی‌پدیا در نظر بگیرید که محتوای آن صرفا به یکدیگر پیوند (Hyperlink) داده شده است. البته در گذر زمان، توسعه بستر‌هایی مانند فلش و جاوا اسکریپت توانست فضای مجازی را لحظه به لحظه جذاب‌تر کند. یکی از نکات حائز اهمیت درباره نسل اول شبکه جهانی اینترنت، بررسی آن از دیدگاه کاربران یا در واقع مخاطبان آن است. در این دوره زمانی کاربران اینترنت در واقع مصرف‌کنندگان آن بودند. کاربران به اینترنت مراجعه می‌کردند تا اطلاعات را مصرف کنند.

وب ۲.۰

به تدریج با توسعه فناوری‌های ارتباطی و از حوالی سال ۲۰۰۴ میلادی تا همین روز‌ها که شما مشغول مطالعه این مقاله بر روی شبکه جهانی وب در دنیای کرونا زده هستید، فضای مجازی تغییرات بسیاری را به خود دیده است. تعامل‌پذیری، بزرگترین ویژگی نسل بعدی اینترنت است. در این دوره تنها کاربران فضای مجازی نیستند که از اینترنت اطلاعات دریافت می‌کنند بلکه اینترنت یا به عبارت دقیق‌تر تارنما‌ها و شبکه‌های اجتماعی و ... نیز از ما اطلاعات می‌گیرند. همزمان با گشت و گذار ما در شبکه‌های اجتماعی، تماشای ویدئو‌های مختلف در یوتیوب و یا جستجوی مفاهیم مختلف در گوگل، این شرکت‌های متمرکز اقدام به جمع‌آوری داده‌های کاربران می‌کنند.

آن‌ها از این داده‌ها برای ارایه خدمات بهینه‌تر به ما استفاده می‌کنند تا مدت زمان بیشتری در سایت‌های آن‌ها فعالیت کنیم و درآمد بیشتری را نصیب آن‌ها کنیم. اما به تدریج این شرکت‌ها به دنبال سود‌های بیشتری رفتند و با جمع‌آوری اطلاعات شخصی ما، آن‌ها را در اختیار شرکت‌ها و کسب و کار‌های آگهی‌دهندگان قرار دادند؛

بنابراین عصر نسل دوم وب را می‌توان دوران تبلیغات هدفمند و بحران حریم خصوصی کاربران آن نامید. البته اگر منصفانه به داستان نگاه کنیم، خود ما نیز مایل به اشتراک‌گذاری اطلاعات شخصی خود با شبکه‌های اجتماعی و دیگر خدمات مبتنی بر وب ۲ بودیم. در چنین فضایی ممکن است شما و همکار یا هم‌کلاسی خود هر دو در یک شبکه اجتماعی عضو و فعال باشید، اما خروجی متفاوت و شخصی‌سازی شده‌ای را مشاهده کنید. ویژگی که براساس طراحی وب ۲ قابل تطبیق است و برای نسل بعدی وب بیشتر آن خواهیم پرداخت. آنچه شما و دوستتان در شبکه مشاهده می‌کنید مبتنی بر پسندها، ویدئو‌ها و داده‌های مختلفی است که در اختیار پلتفرم قرار داده‌اید. اما ماجرا زمانی حساس‌تر می‌شود که متوجه می‌شوید حتی آگهی‌های تجاری که به شما نشان داده می‌شود براساس اطلاعات پیدا و پنهانی است که در اختیار شبکه قرار دادید. اکنون پلتفرم‌ها به خوبی می‌دانند که شما شب گذشته چه نوع غذایی را و در کجا شام خورده‌اید، هر روز صبح فرزندتان را در چه ساعتی و به کدام مدرسه می‌فرستید. حتی ممکن است با استفاده از امکانات یادگیری ماشینی (Machine Learning) پلتفرم اجتماعی زودتر از شما به دلیل پسند‌ها و صفحاتی که همسرتان دنبال می‌کند، متوجه بارداری او شود! نکته ترسناک در اینجا تسلط یک شرکت متمرکز بر روی این حجم از داده‌هاست.

وب ۳.۰

تا حدودی با نسل اول و دوم فضای وب آشنا شدیم. بدون تردید این همه ماجرا نبود، اما برای اینکه بدانید چه مسیری را تاکنون طی کردیم، کفایت می‌کند. از اینجا به بعدی بیشتر نکاتی که اشاره می‌شود، با شاید و اگر و احتمال توصیف می‌شود و باید منتظر بمانیم تا ببینیم چه اتفاقی رخ می‌دهد. محققان بر این باورند نسل سوم فضای مجازی به احتمال بسیار زیاد مبتنی بر فناوری‌های بلاک‌چین و غیرمتمرکز خواهد بود. در فضای وب ۲، من و شما به عنوان «محصول» به گشت و گذار در شبکه‌های اجتماعی می‌پرداختیم، اما برخی محققان بر این باورند که ما در وب ۳ به عنوان «مالک» آنچه در شبکه‌های اجتماعی و به طور کلی فضای مجازی منتشر می‌کنیم خواهیم بود.

این فرضیه در صورت تحقق و در فضای نظری کاملا درست است چرا که به افراد امکان کنترل قطعی و کامل محتوای خود را می‌دهد. اما همیشه به ما گفته شده است، آنچه در اینترنت منتشر شود دیگر در اختیار ما نیست. پس چگونه نسل سوم وب این مساله را مدیریت می‌کند؟ برای درک بهتر موضوع از یک نمونه که همین حالا در فضای مجازی در حال اجراست، کمک می‌گیریم. پلتفرم اودیسه (Odyssey) به عنوان جایگزین یوتیوب مبتنی بر بلاک‌چین است که در آن کاربران ویدئو‌های خود را در آن بارگذاری می‌کنند و به ازا آن توکن‌های شبکه تحت عنوان LBRY را دریافت می‌کنند. این توکن‌ها در حقیقت مشوق‌هایی هستند برای تولیدکنندگان و کاربران تا ویدئو‌های بیشتری بارگذاری و تماشا کنند. اما در اینجا مساله عدم کنترل شبکه بر روی انتشار محتوا است.

اودیسه عملا نمی‌تواند مانع از بارگذاری محتوا شود چرا که براساس ساختار بلاک‌چین به محض آپلود محتوا و تماشای آن توسط یکی از کاربران در واقع آن ویدئو از لحاظ فنی توسط بینندگان دانلود می‌شود و دیگر کاربران نیز امکان تماشا و دانلود آن را در اختیار می‌گیرند. اگر با دنیای تورنت آشنایی داشته باشید، چیزی شبیه به فضای دانلود از شبکه‌های تورنت است. به عبارت دیگر در نمونه فیسبوک، محتوای شما از شبکه قابل پاکسازی نیست چرا که از لحاظ نظری دیگر این محتوا صرفا بر روی فیسبوک بارگذاری نشده است و هزاران رایانه در سراسر جهان با توجه به الگوریتم‌های بلاک‌چین از آن میزبانی می‌کنند تا از مورد حمله قرار گرفتن و یا سانسور شدن آن جلوگیری کنند. همانطور که در مورد ویدئو‌ها اشاره شد، معنای دیگر این سیستم غیرمتمرکز ایجاد امکان بارگذاری محتوای مختلف است که ممکن است مملو از محتوای غیرقانونی یا نفرت پراکنی باشد.

در عصر نسل سوم فضای وب، کارشناسان بر این باورند که کسب و کار‌ها به نقطه‌ای می‌رسند که توسط یک گروه غیرمتمرکز یا DAO (سازمان خودمختار غیرمتمرکز) اداره می‌شوند. در این دوره دیگر خبری از مدیرعامل و هیات مدیره‌ها نیست و افرادی که بیشترین سهم را از توکن‌های شرکت دارند می‌توانند درباره موضوعات مختلف، تصمیم‌گیری کنند. شرکت‌ها دیگر تحت تاثیر رسم و رسومات خانوادگی یا توصیه‌نامه‌های ارثیه یا محدودیت‌های شبکه‌های اجتماعی مدیریت نمی‌شوند تا یک نفر بتواند اعمال نظر کند.

در حالی که هم‌زمان با نسل سوم فضای مجازی، ارتباطات یکپارچه‌تر و گسترده‌تر می‌شوند، اما در وب ۳ هویت دیجیتالی افراد می‌تواند بیشتر از گذشته محفوظ بماند. کارشناسان برآورد می‌کنند در این فضا هویت دیجیتالی افراد به صورت کامل و ۱۰۰ درصدی به هویت دنیای واقعی افراد پیوسته نیست. به عبارت دیگر در این فضا کاربران می‌توانند در اینترنت جستجو کنند، خرید کنند و یا محتوایی را دانلود کنند بدون آنکه رصد شوند.

وب ۳ هنوز یک ایده است

گفتگو درباره مصادیق نسل سوم فضای مجازی همچنان ادامه دارد و بنیاد جهانی آن در تلاش برای توسعه کاربری‌های آن است. ما ممکن است در آینده نزدیک بتوانیم با استفاده از متامسک از فروشگاه آمازون، یک کارت هدیه خریداری کنیم و هزینه آن را از طریق اتریوم بپردازیم. در نمونه دیگری بتوانیم به صورت ناشناس و با استفاده از یک کیف پول مجازی، محتوای دوستان خود را در یک شبکه اجتماعی پسند کنیم. همانطور که می‌بینید این نمونه‌ها به طرق مختلف همین امروز هم قابل انجام است، بنابراین وب ۳ مجموعه‌ای از امکانات متحول کننده بنیادین زندگی نیست. اما فضای آینده، مجموعه‌ای از ایده‌های در حال رشد با یکدیگر است که زمان اجرایی شدن آن‌ها می‌تواند همزمان با تعلیق هیات مدیره شرکت‌های متمرکزی نظیر فیسبوک و گوگل با تغییر قوانین باشد که به تدریج جای خود را به هیات مدیره‌های DAO می‌دهند.

منبع: WhiteboardCrypto.com