بازخوانی پیشینه هجوم حاکمان ستمگر به حرم امامان معصوم

علیرضا میرنژاد | شهرآرانیوز؛ حضرت زهرا (س) پیش از شهادت به امیرالمؤمنین (ع) وصیت کرده بود که مرا شبانه و دور از چشم اغیار به خاک بسپار. ام‌الائمه (س) می‌دانست آن‌ها که حرمت رسول خدا را نگه نداشتند، توهین به مدفن او را نیز ناروا نمی‌دانند و زمانه‌ای است که به‌جای شمشیر دولبه باید به مظلومیت علی (ع) پناه برد. پس این شد که گمنامی مدفن تنها بانوی معصوم از خطا و اشتباه، تا امروز بر همگان پوشیده مانده است و باید تا هنگام ظهور فرزندش حسرت زیارت حرمش را در دل داشت. امام علی (ع) در سال ۴۰ هجری به شهادت رسید و براساس وصیتش مکان دفنش مخفی ماند و تا قرن دوم هجری جز امامان و برخی شیعیان ویژه این خاندان، کسی از محل دفن آگاهی نداشت. پس از سقوط دولت بنی‌امیه و متفرق شدند خوارج در قرن دوم هجری، محل قبر حضرت امیرالمؤمنین (ع) علنی شد.

حرم امام حسین (ع)؛ از تاخت‌وتاز حاکمان عباسی تا یورش مناخور روسی

حاکمان عباسی برخلاف آرمان‌های پیش از حکومتشان، همین‌که به قدرت رسیدند، جنایت‌ها و خون‌ریزی‌های فراوانی را رقم زدند و در کارنامه ننگینشان به‌شهادت‌رساندن ۶ امام معصوم (ع) دیده می‌شود. حاکمان این دودمان سفاک بار‌ها به حرم امام حسین (ع) تعرض کرده و خون‌های فراوانی در این راه ریخته‌اند. در ۱۸ذی‌الحجه ۱۲۱۶ قمری وهابی‌ها به سرکردگی سعودبن‌عبدالعزیز به کربلا یورش بردند و افراد زیادی را قتل‌عام کردند. وهابیون به مرقد مطهر صدمات زیادی وارد کردند و ذخایر آن را به غارت بردند.

کلیددار حرم امام حسین (ع) درباره حمله مناخور روسی می‌گوید: «شخصی به نام سلیمان با تابعیت روسی، مدت‌ها مناخور (امیرآخور) والی بغداد بود. حاکم بغداد، مناخور را مأمور حمله به کربلا کرد. مردم کربلا تا سال۱۲۴۷ پیوسته از ستم مناخور در فشار بودند. قوای او به سوی کربلا روان شد و ۱۸ روز شهر را محاصره کرد. آن‌ها در این مدت ۳ بار به شهر هجوم بردند، ولی موفق نشدند. درمجموع کربلا در نیمه قرن سیزدهم هجری از سوی سپاه مناخور بار‌ها تهدید شد.» در شعبان ۱۴۱۱قمری رژیم بعث برای نابودی قیام‌های مردمی در عراق، با استفاده از نیروی هوایی و سلاح‌های سنگین شهر‌ها را نابود کرد. ازجمله این شهر‌ها کربلا بود که نیرو‌های بعثی به فرماندهی حسین‌کامل، داماد صدام، به آنجا یورش بردند. بعثی‌ها داخل حرم امام حسین (ع) و حضرت ابوالفضل (ع) شدند، از روی اجساد شهدا گذشتند و به تاراج جواهرات و اشیای گران‌بها پرداختند. همچنین ۶ ماه در حرم را بستند و اجازه زیارت داده نمی‌شد.

قبرستان بقیع از وهابی‌ها تا وهابی‌ها

در سال ۱۲۲۰قمری وهابیان پس از یک‌سال‌ونیم محاصره و درنتیجه شیوع قحطی در مدینه، شهر را به دست گرفتند. سعودبن‌عبدالعزیز پس از تسلیم‌شدن مدینه، همه اموال موجود در خزانه‌های حرم نبوی را توقیف کرد و همچنین دستور ویران‌کردن همه بنا‌ها و گنبد‌های مدینه و ازجمله قبرستان بقیع را صادر کرد. بر همین اساس بارگاه امام حسن (ع)، امام سجاد (ع)، امام باقر (ع) و امام صادق (ع) و همچنین گنبد منسوب به حضرت فاطمه (س) که بیت‌الاحزان خوانده می‌شد و نیز بقعه‌های چندتن دیگر از بنی‌هاشم از میان رفت یا دچار خسارت جدی شد.

وهابیان بار دیگر در صفر ۱۳۴۴قمری به مدینه حمله کردند. در این حمله خسارت‌هایی به حرم نبوی و اماکن مذهبی وارد شد. ۷ ماه بعد شیخ عبدا... بن‌بلیهد، قاضی‌القضات مکه، وارد مدینه شد و با استفتائی از مفتیان مدینه، حکم تخریب قبور را دریافت کرد. بدین‌ترتیب در ۸شوال ۱۳۴۴قمری، بقعه‌های بقیع تخریب شد. در این روز که به «یوم الهدم» مشهور است، با فتوای ۱۵نفر از مفتیان مدینه، وهابی‌ها قبور ۴ امام معصوم شیعیان و نیز قبور همسران، دختران، برخی فرزندان، اصحاب، تابعین و بستگان پیامبرخدا و نزدیک به ۱۰ هزار نفر از شخصیت‌های نامدار تاریخ اسلام به زمینی مسطح تبدیل شد.

حرم کاظمین از خرابکاری حنابله تا آتش‌افروزی مغولان

در سال ۴۴۳قمری گروهی از اهل‌سنت به تحریک حنابله بغداد، به کاظمین حمله کردند، اموال حرم را بردند و ضریح و گنبد آن را آتش زدند. به گزارش ابن‌اثیر، تاریخ‌نگار اهل‌سنت در قرن هفتم، آنان قصد نبش قبر ۲ امام و انتقال پیکرشان به مقبره احمدبن‌حنبل را داشتند، اما به‌دلیل خرابی‌هایی که ایجاد کرده بودند، نتوانستند محل قبر امامان را شناسایی کنند. در درگیر‌ی‌های مذهبی سال ۶۵۴قمری در کاظمین، اموال حرم نیز غارت شد. مغول‌ها در سال ۶۵۶قمری بغداد را تصرف کردند. در این واقعه بنا‌های زیادی در بغداد تخریب و حرم کاظمین دچار آتش‌سوزی شد.

حرم عسکریین از حمله القاعده تا یورش داعش

۲۳محرم ۱۴۲۷قمری تروریست‌های تکفیری وابسته به القاعده شاخه عراق به رهبری ابومصعب زرقاوی، با پوشیدن لباس نیرو‌های تکاور عراق وارد حرم عسکریین شدند با کارگذاری حدود ۲۰۰کیلوگرم مواد منفجره در داخل بنا، حرم مطهر را منفجر کردند. در نتیجه این بمب‎گذاری، گنبد بنا با پوشش آجری و طلاکاری و همچنین تزیینات کاشی‌کاری دیوار‌های آن فروریخت. شدت این انفجار به حدی بود که برخی مصالح و تزیینات تا شعاع نیم‌کیلومتر به بیرون پرتاب شد.

در ۲۷جمادی‌الاول ۱۴۲۸قمری دومین انفجار در حرم عسکریین به‌وقوع پیوست. در ساعت ۳ بامداد تروریست‌ها وارد حرم شدند و پس از درگیری با محافظان حرم، اقدام به بمب‎گذاری در حرم کردند. آنان ساعت ۹صبح دست به ۲ انفجار زدند؛ در انفجار نخست، گلدسته سمت چپ حرم و در انفجار دوم، گلدسته سمت راست آن به‌طور کامل تخریب شد.

در ۱۶ خرداد ۱۳۹۳شمسی داعش به قصد تخریب حرم عسکریین به شهر سامرا حمله کرد، اما با مقاومت مردم و نیرو‌های امنیتی عراق، این حمله خنثی شد.

حرم امام رضا (ع) از توپ‌های روسی تا تانک‌های پهلوی

حرم حضرت رضا (ع) پس از وقایع و حوادث مهم خراسان که در طول قرن‌ها به وجود آمد، در معرض تحولاتی قرار گرفت و به‌واسطه تاخت‌وتاز اقوام مختلف و لشکرکشی‌ها به سرزمین خراسان، بار‌ها غارت شد. حملات ترکان غز در سال ۵۴۸قمری، مغولان در سال ۶۱۸قمری، عبدا... خان ازبک در سال ۹۹۷قمری، عبدالمؤمن‌خان ازبک و دین‌محمدسلطان در سال ۹۹۸ قمری، نصرا... میرزا و نادرمیرزا (پسران ناخلف شاهرخ، فرزند رضاقلی‌میرزا فرزند نادرشاه افشار) در سال ۱۱۹۰قمری و محمدحسن‌خان سالار (فرزند ا... یارخان آصف‌الدوله) در سال ۱۲۶۳قمری از این دست غارت‌های یورشگران به حرم امام رضا (ع) است.

دهم فروردین ۱۲۹۱شمسی ارابه‌های جنگی روس‌ها حرم امام رضا (ع) را ویران و این مکان مقدس را اشغال کردند. قوای روس با همه ادوات نظامی ازجمله توپ‌ها و مسلسل‌ها وارد حرم شد و در نقاط مختلف ازجمله پشت‌بام‌ها مستقر شد و با رگبار بستن‌ها مردم، آن‌ها را به خاک و خون کشید. ایوان‌ها، گنبد حرم، رواق‌ها حجره‌های کناری حرم، گلدسته‌ها و گنبد مسجد گوهرشاد در این حمله آسیب دیدند. متولی حرم تعداد گلوله‌های توپ برخوردکرده با ابنیه حرم را ۲۴عدد و ملاهاشم خراسانی ۱۸عدد گزارش کرده‌است. به گزارش عین‌السلطنه، روس‌ها اموال و گنجینه حرم را نیز غارت کردند. وزارت امورخارجه در نامه‌ای، تعداد کشته‌شدگان این هجوم را ۵۵۰نفر گزارش کرد.

صبح روز ۲۰تیرماه۱۳۱۴ قزاقان مستقر در مشهد برای متفرق‌کردن مردمی که به تصمیمات رضاشاه معترض بودند، وارد عمل شدند و بی‌محابا در صحن جدید به روی مردم تیراندازی کردند که درنتیجه عده‌ای کشته و زخمی شدند. روز ۲۱تیر بارگاه رضوی به‌خصوص مسجد گوهرشاد همچنان در التهاب بود. گزارش بست‌نشینی مردم در حرم امام رضا (ع) به رضاشاه رسید و وی نیز به مأموران نظامی مشهد دستور سرکوبی مردم را داد. درنتیجه درگیری اولیه میان سرباز‌ها و کسانی که می‌خواستند از اطراف به صحن و حرم و مسجد بیایند، عده‌ای کشته و زخمی شدند. روز بعد بین ۱۵ تا ۲۰ هزار نفر در مسجد گوهرشاد و اطراف آن گرد آمدند و هرلحظه بر جمعیت افزوده می‌شد.

با فرارسیدن نیمه‌شب و پراکنده‌نشدن مردم، تمام در‌ها و راه‌های ورود و خروج به مسجد گوهرشاد و حرم بسته شد و مردم بی‌دفاع و بدون سلاح، در درون و بیرون مسجد آماج گلوله نظامیان قرار گرفتند. در این واقعه بین ۲ تا ۵ هزار نفر به شهادت رسیدند و حدود ۱۵۰۰نفر دستگیر شدند. سپس کشته‌شدگان و حتی نیمه‌جان‌ها را شبانه با کامیون از محل خارج کردند و در گودال خشت‌مال‌ها و باغ‌خونی دسته‌جمعی دفن کردند. روز ۲۹ آبان ۱۳۵۷ و در جریان حوادث انقلاب اسلامی نیز حادثه خونین حمله عمال رژیم پهلوی به حرم مطهر امام رضا (ع) رقم خورد که در این شماره جهانشهر به‌صورت پرونده‌ای مشروح و جداگانه به آن پرداخته‌ایم.