نکته‌ای حقوقی پیرامون چالش فیلم «قهرمان» با یک مستند: آیا ایده در آثار ادبی و هنری موردحمایت قانون است؟

جمال جاویدی (کارشناس ارشد حقوق خصوصی) | شهرآرانیوز -  از روی اظهارنظر‌ها در فضای مجازی درباره‌ اختلاف بین فیلم «قهرمان» و مستند «دوسر برد دو سر باخت» آزاده مسیح‌زاده معلوم می‌شود خیلی‌ها فکر می‌کنند در ایران حقوق مادی و معنوی آثار ادبی و هنری موردحمایت قانونی نیست. باید گفت خوشبختانه در ایران از سال‌ها پیش قوانین بسیار جامعی در این زمینه به تصویب رسیده است. قوانینی مثل قانون حمایت از حقوق مولفان و مصنفان و هنرمندان، قانون ترجمه و تکثیر کتب و نشریات و آثار صوتی، و... در ایران سال‌هاست که به تصویب رسیده است. ضمنا ایران از سال ۲۰۰۲ عضو سازمان جهانی مالکیت فکری شده است و به بسیاری از معاهده‌های این سازمان پیوسته است.

در قوانین مربوط به حمایت از آثار ادبی و هنری دو نکته مهم است:

۱- مالکیت مادی و معنوی اثر هنری متعلق به کسی است که آن «اثر» را ساخته یا پدید آورده و به آن جسمیت یا موجودیت داده است. یعنی مثل بقیه‌ قوانین کشور‌های خارجی در ایران هم ایده و طرح، موردحمایت نیست. بلکه تنها «اثر» موردحمایت است. پس باید حواسمان باشد اگر ایده یا طرحی را به کسی می‌گوییم و او می‌رود و از روی آن اثر هنری‌ای را می‌سازد کار خلافی نکرده. چون هیچ‌کس نمی‌تواند مالک یک طرح و ایده‌ی هنری باشد. اما اگر یک اثر داشته باشید، حتی اگر به فرض، ایده‌ آن را شخص دیگری به شما داده باشد، دیگر کسی نمی‌تواند بدون اجازه‌ شما از روی اثرتان در اثر هنری‌ای که بعد از شما پدیدآورده کپی یا اقتباس یا استفاده کند؛ و حتی اگر اجازه‌ شما را هم گرفت باید در ابتدای رمان، فیلم، موسیقی یا در بخشی از نقاشی یا مجسمه خودش، نام شما را به عنوان پدیدآورنده‌ اثری که از روی آن کپی یا اقتباس کرده بیاورد. چون حقوق معنوی یک اثر -مثل حق قید نام پدیدآورتده- به هیچ وجه قابل انتقال به شخص دیگری نیست.

۲-نکته‌ بعدی این است که فرقی نمی‌کند اقتباس یا کپی یا استفاده از تمام یا بخشی از اثر شما باشد. در هر صورت قانون، هم در ایران و هم خارج، از شما حمایت می‌کند.

خوشبختانه سال هاست که در ایران رشته‌ مالکیت فکری به دانشکده‌های حقوق راه یافته و صد‌ها نفر از آن فارغ‌التحصیل شده‌اند. پس اگر هنرمند هستید بدانید که در ایران در حمایت از حقوق مالکیت فکری هم قانون داریم و هم متخصص.